| DE MORTIS CAUSA DONATIONIBUS ET CAPIONIBUS | |
| Marcian<u>s libro nono institutionum. Mortis causa donatio est, | 39.6.1.pr.1 |
| cum quis habere de uult quam eum cui donat magisque eum cui donat quam heredem | |
| suum. Sic et apud Homerum Telemachus donat Piraeo. | 1.1 |
| Ulpianus libro trigensimo secundo ad Sabinum. Iulianus libro septimo de- | 2.pr.1 |
| cimo digestorum tres esse speci<e>s mortis causa donationum ait, unam, cum quis nullo | |
| praesentis periculi metu conterritus, sed sola cogitatione mortalitatis donat. aliam esse spe- | |
| ciem mortis causa donationum ait, cum quis imminente periculo commotus ita donat, ut | |
| statim fiat accipientis. tertium genus esse donationis ait, si quis periculo motus non sic | 5 |
| det, ut statim faciat accipientis, sed tunc demum, cum mors fuerit insecuta. | |
| Paulus libro septimo ad Sabinum. Mortis causa donare licet non tantum | 3.pr.1 |
| infirmae ualetudinis causa, sed periculi etiam propinquae mortis uel ab <h>oste uel a prae- | |
| donibus uel ab hominis potentis crudelitate aut odio aut nauigationis ineundae: | |
| Gaius libro primo rerum cottidianarum siue aureorum. aut per insidiosa | 4.pr.1 |
| loca iturus | |
| Ulpianus libro secundo institutionum. aut aetate fessus: | 5.pr.1 |
| Paulus libro septimo ad Sabinum. haec enim omnia instans periculum de- | 6.1.1 |
| monstrant. | |
| Ulpianus libro trigensimo secundo ad Sabinum. Si aliquis mortis causa | 7.1.1 |
| donauerit et poena fuerit capitis affectus, remouetur donatio ut inperfecta, quamuis ceterae | |
| donationes sine suspicione poenae factae ualeant. | |
| Idem libro septimo ad Sabinum. Qui pretio accepto hereditatem praeter- | 8.1.1 |
| misit, siue ad substitutum peruentura sit hereditas, siue ab eo ab intestato successurus, | |
| mortis causa capere uidetur: nam quidquid propter alicuius mortem obuenit, mortis causa | |
| <ca>pitur: quam sententiam et Iulianus probat et hoc iure utimur. nam et quod a statu- | |
| libero condicionis implendae causa capitur uel a legatario, mortis causa accipitur: et quod | 5 |
| pater dedit propter mortem filii uel cognati, mortis causa capi Iulianus scripsit. Denique | 1 |
| et sic posse donari ait, ut, si conualuerit, recipiatur. | |
| Paulus libro tertio ad Sabinum. Omnibus mortis causa capere permittitur, | 9.pr.1 |
| qui scilicet et legata accipere possunt. | |
| Ulpianus libro uigensimo quarto ad Sabinum. Ei, cui mortis causa dona- | 10.pr.1 |
| tum est, posse substitui constat in hunc modum, ut promittat alicui, si ipse capere non | |
| possit, uel sub alia condicione. | |
| Idem libro trigensimo tertio ad Sabinum. Mortis causa filii sui pater | 11.pr.1 |
| recte donare poterit etiam constante matrimonio filii. | |
| Idem libro quadragensimo quarto ad Sabinum. Si mulier, uentris nomine | 12.pr.1 |
| per calumniam ut in possessionem mitti desideret, pecuniam accepit, forte dum substituto | |
| patrocinatur, ut institutum aliqua ratione excludat, mortis causa eam capere Iulianus sae- | |
| pius scribit. | |
| Iulianus libro septimo decimo digestorum. Si alienam rem mortis causa | 13.pr.1 |
| donauero eaque usucapta fuerit, uerus dominus eam condicere non potest, sed ego, si | |
| conualuero. Marcellus notat: in mortis causa donationibus etiam facti | 1.1 |
| quaestiones sunt. nam et sic potest donari, ut omnimodo ex ea ualetudine donatore mortuo | |
| res non reddatur: et ut reddatur, etiamsi prior ex eadem ualetudine donator decesserit, | |
| si tam<en> mutata uoluntate restitui sibi uoluerit. sed et sic donari potest, ut non aliter | |
| reddatur, quam si prior ille qui acceperit decesserit. sic quoque potest donari mortis | 5 |
| causa, ut nullo casu sit eius repetitio, id est nec si conualuerit quidem donator. | |
| Iulianus libro octauo decimo digestorum. Si mortis causa donatus fundus | 14.pr.1 |
| est et in eum impensae necessariae atque utiles factae sint, fundum uindicantes doli mali | |
| exceptione summouentur, nisi pretium earum restituant. | |
| Idem libro uicensimo septimo digestorum. Marcellus notat: cum testamento | 15.pr.1 |
| relinquendi, cui uelint, adepti sint filii familias milites liberam facultatem, credi potest ea | |
| etiam remissa, quae donationes mortis causa fieri prohibent. Paulus notat: hoc et consti- | |
| tutum est et ad exemplum legatorum mortis causa donationes reuocatae sunt. | |
| Idem libro uicensimo nono digestorum. Mortis causa donatio etiam dum | 16.pr.1 |
| pendet, an conualescere possit donator, reuocari potest. | |
| Idem libro quadragensimo septimo digestorum. Etsi debitor consilium cre- | 17.pr.1 |
| ditorum fraudandorum non habuisset, auelli res mortis causa ab eo donata debet, nam | |
| cum legata ex testamento eius, qui soluendo non fuit, omnimodo inutilia sint, possunt | |
| uideri etiam donationes mortis causa factae rescindi debere, quia legatorum instar optinent. | |
| Idem libro sexagensimo digestorum. Mortis causa capimus non tunc solum, | 18.pr.1 |
| cum quis suae mortis causa nobis donat, sed et si propter alterius mortem id faciat: | |
| ueluti si quis filio uel fratre suo moriente donet Maeuio ea condicione, ut, si conualuerit | |
| alteruter eorum, reddatur sibi res, si decesserit, maneat apud M<ae>uium. Si | 1.1 |
| donaturus mihi mortis causa debitorem tuum creditori meo delegaueris, omnimodo capere | |
| uidebor tantam pecuniam, quanta a creditore meo liberatus fuero. quod si ab eodem ego | |
| stipulatus fuero, eatenus capere existimandus ero, quatenus debitor soluendo fuerit: nam | |
| et si conualuisset creditor idemque donator, condic<t>ione aut in factum actione debitoris | 5 |
| obligationem dumtaxat reciperet. Titia chirographa debitorum suorum | 2.1 |
| Septicii et Maeuii donatura illis Ageriae dedit et rogauit eam, ut ea, si decessisset, illis | |
| daret, si conualuisset, sibi redderet: morte secuta Maeuia Titiae filia heres extitit: Ageria | |
| autem, ut rogata erat, chirographa Septicio et Maeuio supra scriptis dedit. quaeritur, si | |
| Maeuia heres summam, quae debebatur ex chirographis supra scriptis, petat uel ipsa chiro- | 5 |
| grapha, an exceptione excludi possit? respondit Maeuiam uel pacti conuenti uel doli mali | |
| exceptione summoueri posse. Qui hominem noxae nomine uel alias obligatum mortis | 3.1 |
| causa acceperit, tantum cepisse intellegendus est, quanti is homo uenire potuisset. idem | |
| in fundo qui obligatus est obseruari poterit, ut pretium excutiatur. | |
| Idem libro octogensimo digestorum. Si filio familias res mortis causa data | 19.pr.1 |
| fuerit et conualuisset, donator actionem de peculio cum patre habet: at si pater familias, | |
| cum mortis causa donationem accepisset, in adoptionem se dederit, res ipsa a donatore | |
| repetitur. nec huic similis est is, qui rem, quam mortis causa acceperat, | |
| alii porro dederit: nam donator huic non rem, sed pretium eius condiceret. | 5 |
| Idem libro primo ad Urseium Ferocem. Ei, qui non amplius parte capere | 20.pr.1 |
| poterat, legatus est fundus, si decem dedisset heredi: non totam summam is dare debet, | |
| ut partem fundi haberet, sed partem dumtaxat pro rata, qua legatum consequitur. | |
| Idem libro secundo ad Urseium Ferocem. Eum, qui ut adiret hereditatem | 21.pr.1 |
| pecuniam accepisset, plerique, in quibus Priscus quoque, responderunt mortis causa eum | |
| capere. | |
| Africanus libro primo quaestionum. In mortis causa donationibus non tem- | 22.pr.1 |
| pus donationis, sed mortis intuendum est, an quis capere possit. | |
| Idem libro secundo quaestionum. Si filio familias mortis causa donatum | 23.pr.1 |
| sit et uiuo donatore moriatur filius, pater uiuat, quaesitum est, quid iuris sit. respondit | |
| morte filii condictionem competere, si modo ips<i> potius filio quam patri donaturus dederit: | |
| alioquin, si quasi ministerio eius pater usus sit, ipsius patris mortem spectandam esse, | |
| idque iuris fore et si de persona serui quaeratur. | 5 |
| Idem libro nono quaestionum. Quod debitori acceptum factum esset mortis | 24.pr.1 |
| causa, si conualuerit donator, etiam tempore liberato ei potest condici: namque acceptila- | |
| tione interueniente abitum ab iure pristinae obligationis eamque in huius condictionis | |
| transfusam. | |
| Marcianus libro nono institutionum. Tam is qui testamentum facit quam | 25.pr.1 |
| qui non facit mortis causa donare potest. Filius familias, qui non potest facere testa- | 1.1 |
| mentum nec uoluntate patris, tamen mortis causa donare patre permittente potest. | |
| Idem libro secundo regularum. Si qui inuicem sibi mortis causa donauerunt | 26.pr.1 |
| pariter decesserunt, neutrius heres repetet, quia neuter alteri superuixit. idem iuris est, si | |
| pariter, maritus et uxor sibi donauerunt. | |
| Idem libro quinto regularum. Ubi ita donatur mortis causa, ut nullo casu | 27.pr.1 |
| reuocetur, causa donandi magis est quam mortis causa donatio: et ideo perinde haberi | |
| debet atque alia quaeuis inter uiuos donatio. ideoque inter uiros et uxores non ualet et | |
| ideo nec Falcidia locum habet quasi in mortis causa donatione. | |
| Marcellus libro singulari responsorum. Auunculo suo debitori mortis causa | 28.pr.1 |
| donaturus quae debebat ita scripsit tabulae uel chirographum tot ubicumque sunt, inanes | |
| esse neque eum soluere debere: quaero, an heredes, si pecuniam ab auunculo defuncti | |
| petant, exceptione doli mali tueri se possint. Marcellus respondit posse: nimirum enim | |
| contra uoluntatem defuncti heres petit ab eo. | 5 |
| Ulpianus libro septimo decimo ad edictum. Si mortis causa res donata | 29.pr.1 |
| est et conualuit qui donauit, uidendum, an habeat in rem actionem. et si quidem quis sic | |
| donauit, ut, si mors contigisset, tunc haberet cui donatum est, sine dubio donator poterit | |
| rem uindicare: mortuo eo tunc is cui donatum est. si uero sic, ut iam nunc haberet, red- | |
| deret, si conualuisset uel de proelio uel peregre redisset, potest defendi in rem competere | 5 |
| donatori, si quid horum contigisset, interim autem ei cui donatum est. sed et si morte | |
| praeuentus sit is cui donatum est, adhuc quis dabit in rem donatori. | |
| Idem libro uicensimo primo ad edictum. Qui mortis causa donauit, ipse ex | 30.pr.1 |
| paenitentia condictionem uel utilem actionem habet. | |
| Gaius libro octauo ad edictum prouinciale. Mortis causa capitur, cum propter | 31.pr.1 |
| mortem alicuius capiendi occasio obuenit, exceptis his capiendi figuris quae proprio no- | |
| mine appellantur. certe enim et qui hereditario aut legati aut fideicommissi iure capit, | |
| ex morte alterius nanciscitur capiendi occasionem, sed quia proprio nomine hae species | |
| capiendi appellantur, ideo ab hac definitione separantur. Iuliano placet, licet soluendo | 1.1 |
| non sit debitor, cui acceptum latum sit, uideri ei mortis causa donatum. Sine donatione | 2.1 |
| autem capitur ueluti pecunia, quam statuliber aut legatarius alicui condicionis implendae | |
| gratia numerat, siue extraneus sit qui accepit siue heres. eodem numero est pecunia, | |
| quam quis in hoc accipit, ut uel adeat hereditatem uel non adeat, quique in hoc accipit | |
| pecuniam, ut legatum omittat. sed et dos, quam quis in mortem mulieris a marito stipu- | 5 |
| latur, capitur sane mortis causa: cuius generis dotes recepticiae uocantur. rursus id, quod | |
| mortis causa donatur, aut in periculum mortis datur aut cogitationem mortalitatis, quod | |
| nos quandoque morituros intellegimus. Si iusseris mortis causa debitorem tuum mihi | 3.1 |
| aut creditori meo expromittere decem, quid iuris esset quaeritur, si iste debitor soluendo | |
| non sit. et ait Iulianus, si ego stipulatus fuerim, tantam pecuniam uideri | |
| me cepisse, in quantum debitor soluendo fuisset: nam et si conualuisset, inquit, donator, | |
| obligationem dumtaxat debitoris recipere deberet. si uero creditor meus stipulatus fuerit, | 5 |
| tantam uideri me pecuniam accepisse, in quantum a creditore meo liberatus essem. | |
| Per accepti quoque lationem egens debitor liberatus totam eam pecuniam, qua liberatus | 4.1 |
| est, cepisse uidetur. | |
| Ulpianus libro septuagensimo sexto ad edictum. Non uidetur perfecta do- | 32.pr.1 |
| natio mortis causa facta, antequam mors insequatur. | |
| Paulus libro quarto ad Plautium. Qui alienam rem mortis causa traditam | 33.pr.1 |
| usucepit, non ab eo uideretur cepisse, cuius res fuisset, sed ab eo, qui occasionem usu- | |
| capionis praestitisset. | |
| Marcellus libro uicensimo octauo digestorum. Mortis causa donatio etiam | 34.pr.1 |
| sic constitui potest, ut quid stipuletur in annos singulos quoad uiueret, scilicet ut post | |
| mortem promissoris incipiat exactio. | |
| Paulus libro sexto ad legem Iuliam et Papiam. Senatus censuit placere | 35.pr.1 |
| mortis causa donationes factas in eos, quos lex prohibet capere, in eadem causa haberi, | |
| in qua essent, quae testamento his legata essent, quibus capere per legem non liceret. | |
| ex hoc senatus consulto multae uariaeque quaestiones agitantur, de quibus pauca referamus. | |
| Donatio dicta est a dono quasi dono datum, rapta a Graeco: nam hi dicunt δῶρον καὶ | 1.1 |
| δωρεῖϲθαι. Sed mortis causa donatio longe differt ab illa uera et absoluta donatione, quae | 2.1 |
| ita proficiscitur, ut nullo casu reuocetur. et ibi qui donat illum potius quam se habere | |
| mauult: at is, qui mortis causa donat, se cogitat atque amore uitae recepisse potius quam | |
| dedisse mauult: et hoc est, quare uulgo dicatur: 'se potius habere uult, quam eum cui | |
| donat, illum deinde potius quam heredem suum'. Ergo qui mortis causa donat, qua parte | 3.1 |
| se cogitat, negotium gerit, scilicet ut, cum conualuerit, reddatur sibi: nec dubitauerunt | |
| Cass<i>ani, quin condictione repeti possit quasi re non secuta propter hanc rationem, quod | |
| ea quae dantur aut ita dantur, ut aliquid facias, aut ut ego aliquid faciam, aut ut Lucius | |
| Ti<ti>us, aut ut aliquid optingat, et in istis condic<t>io sequitur. Mortis causa donatio fit | 4.1 |
| multis modis: alias extra suspicionem ullius periculi a sano et in bona ualetudine posito | |
| et cui ex humana sorte mortis cogitatio est: alias ex metu mortis aut ex praesenti periculo | |
| aut ex futuro, si quidem terra marique, tam in pace quam in bello et tam domi quam | |
| militiae multis generibus mortis periculum metui potest. nam et | 5 |
| sic potest donari, ut omnimodo ex ea ualitudine donatore mortuo res non reddatur, et ut | |
| reddatur, etiamsi prior ex eadem ualetudine decesserit, si tamen mutata uoluntate restitui | |
| sibi uoluerit. et sic donari potest, ut non aliter reddatur, quam si prior ille qui accepit | |
| decesserit. sic quoque potest donari mortis causa, ut nullo casu sit repetitio, id est ne si | |
| conualuerit quidem donator. Si quis societatem per donationem mortis causa | 5.1 |
| inierit, dicendum est nullam societatem esse. Si duobus debitoribus mortis causa dona- | 6.1 |
| turus creditor uni acceptum tulit et conualuerit, eligere potest, utri eorum condicat. Sed | 7.1 |
| qui mortis causa in annos singulos pecuniam stipulatus est, non est similis ei, cui in annos | |
| singulos legatum est: nam licet multa essent legata, stipulatio tamen una est et condicio | |
| eius cui expromissum est semel intuenda est. | |
| Ulpianus libro octauo ad legem Iuliam et Papiam. Quod condicionis im- | 36.pr.1 |
| plendae causa datur, licet non ex bonis mortui proficiscitur, capere tamen supra modum | |
| non poterit is, cui certum modum ad capiendum lex concessit. certe quod a statulibero | |
| condicionis implendae causa datur, indubitate modo leg<e> concesso imputatur: sic tamen, | |
| si mortis tempore in peculio id habuit. ceterum si post mortem, uel etiam si alius pro eo | 5 |
| dedit, quia non fuit ex his bonis, quae mortis tempore testator habuit, in eadem erunt | |
| causa, in qua sunt, quae a legatariis dantur. | |
| Idem libro quinto decimo ad legem Iuliam et Papiam. Illud generaliter | 37.pr.1 |
| m<e>minisse oportebit donationes mortis causa factas legatis comparatas: quodcumque igitur | |
| in legatis iuris est, id in mortis causa donationibus erit accipiendum. Iulianus | 1.1 |
| ait: si quis seruum mortis causa sibi donatum uendiderit et hoc uiuo donatore fecerit, | |
| pretii condictionem donator habebit, si conualuisset et hoc donator elegerit. alioquin | |
| et ipsum seruum restituere compellitur. | |
| Marcellus libro primo ad legem Iuliam et Papiam. Inter mortis causa | 38.pr.1 |
| donationem et omnia, quae mortis causa quis ceperit, est earum rerum differentia: nam | |
| mortis causa donatur quod praesens praesenti dat, mortis causa capi intellegitur et quod | |
| non cadit i<n> speciem donationis. etenim cum testamento quis suo Pamphilum seruum suum | |
| liberum esse iussit, si mihi decem dederit, nihil mihi donasse uidebitur, et tamen, si acce- | 5 |
| pero a seruo decem, mortis causa accepisse me conuenit. idem accidit, quod quis sit | |
| heres institutus, si mihi decem dederit: nam accipiendo ab eo, qui heres institutus est, | |
| condicionis explendae eius causa, mortis causa capio. | |
| Paulus libro septimo decimo ad Plautium. Si is, cui mortis causa seruus | 39.pr.1 |
| donatus est, eum manumisit, tenetur condictione in pretium serui, quoniam scit posse sibi | |
| condici, si conualuerit donator. | |
| Papinianus libro uicensimo nono quaestionum. Si mortis causa inter uirum et | 40.pr.1 |
| uxorem donatio facta sit, morte secuta reducitur ad id tempus donatio, quo interposita fuisset. | |
| Idem libro secundo responsorum. Quod statuliber uni ex heredibus de peculio | 41.pr.1 |
| dedit, ei qui accepit in Falcidiae rationem uenit et in hereditatis petitione, item ex Trebel- | |
| liano restituitur. ex peculio autem uidetur dari, quod statuliber donatum accepit et dedit. et | |
| quod ab alio nomine ipsius eo praesente datur, prope est, ut ab ipso datum intellegatur. | |
| Idem libro tertio decimo responsorum. Seia cum bonis suis traditionibus | 42.pr.1 |
| factis Titio cognato donationis causa cessisset, usum fructum sibi recepit et conuenit, ut, | |
| si Titius ante ipsam uita decessisset, proprietas ad eam rediret, si postea superstitibus | |
| liberis Titii mortua fuisset, tunc ad eos bona pertinerent. igitur si res <s>ingulas heredes | |
| Lucii Titii uindicent, doli non inutiliter opponetur exceptio. bonae fidei autem iudicio | 5 |
| constituto quaerebatur, an mulier promittere debeat se bona, cum moreretur, filiis Titii | |
| restituturam. incurrebat haesitatio non extorquendae donationis, quae nondum in perso- | |
| nam filiorum initium acceperat. sed numquid interposita cautione prior donatio, quae do- | |
| minio translato pridem perfecta est, propter legem in exordio datam retinetur, non secunda | |
| promittitur? utrum ergo certae condicionis donatio fuit an quae mortis consilium ac titulum | 10 |
| haberet? sed denegari non potest mortis causa factam uideri. sequitur, ut soluta priore | |
| donatione, quoniam Seia Titio superstes fuit, sequens extorqueri uideatur. muliere denique | |
| postea diem functa liberi Titii si cautionem ex consensu mulieris acceperint, contributioni | |
| propter Falcidiam ex persona sua tenebuntur. Cum pater in extremis uitae constitutus | 1.1 |
| emancipato filio quaedam sine ulla condicione redhibendi donasset ac fratres et coheredes | |
| eius bonis contribui donationes Falcidiae causa uellent, ius antiquum seruandum esse | |
| respondi: non enim ad alia constitutionem pertinere, quam quae lege certa donarentur et | |
| morte insecuta quodammodo bonis aufer<r>entur spe retinendi perempta: eum autem, qui | 5 |
| absolute donaret, non tam mortis causa quam morientem donare. | |
| Neratius libro primo responsorum. Fulcinius: inter uirum et uxorem mortis | 43.pr.1 |
| causa donationem ita fieri, si donator iustissimum mortis metum habeat. Neratius: sufficere | |
| existimationem donantis hanc esse, ut moriturum se putet: quam iuste nec ne susceperit, | |
| non quaerendum. quod magis tuendum est. | |
| Paulus libro primo manualium. Si seruo mortis causa donatum sit, uidea- | 44.pr.1 |
| mus, c<u>ius mors in<s>pici debeat, ut sit locus condictioni, domini an ipsius serui. sed magis | |
| eius inspicienda est, cui donatum esset. sed tamen post mortem ante apertas tabulas | |
| testamenti manumissum haec donatio non sequitur. |