| DE USURPATIONIBUS ET USUCAPIONIBUS | |
| Gaius libro uicensimo primo ad edictum prouinciale. Bono publico usucapio | 41.3.1.pr.1 |
| introducta est, ne scilicet quarundam rerum diu et fere semper incerta dominia essent, cum | |
| sufficeret dominis ad inquirendas res suas statuti temporis spatium. | |
| Paulus libro quinquagensimo quarto ad edictum. Usurpatio est usucapionis | 2.pr.1 |
| interr<u>ptio: oratores autem usurpationem frequentem usum uocant. | |
| Modestinus libro quinto pandectarum. Usucapio est adiectio dominii per | 3.pr.1 |
| continuationem possessionis temporis lege definiti. | |
| Paulus libro quinquagensimo quarto ad edictum. Sequitur de usucapione dicere. | 4.pr.1 |
| hoc ordine eundum est, ut uideamus, quis potest usucapere et quas res et quanto tempore. | |
| Usucapere potest scilicet pater familias. filius familias et maxime miles in castris | 1.1 |
| adquisitum usucapiet. Pupillus si tutore auctore coeperit possidere, usucapit: si non tutore | 2.1 |
| auctore possideat et animum possidendi habeat, dicemus posse eum usucapere. Furiosus | 3.1 |
| quod ante furorem possidere coepit, usucapit. sed haec persona ita demum usucaper<e> | |
| potest, si ex ea causa possideat, ex qua usucapio sequitur. Seruus pro herede possidere | 4.1 |
| non potest. Fructus et partus ancillarum et fetus pecorum, si defuncti non fuerunt, usu- | 5.1 |
| capi possunt. Quod autem dicit lex Atinia, ut res furtiua non usucapiatur, nisi in pote- | 6.1 |
| statem eius, cui subrepta est, reuertatur, si<c> acceptum est, ut in domini potestate<m> debeat | |
| reuerti, non in eius utique, cui subreptum est. igitur creditori subrepta et ei, cui commo- | |
| data est, in potestatem domini redire debet. Labeo quoque ait, si res peculiaris serui mei | 7.1 |
| subrepta sit me ignorante, deinde eam nanctus sit, uideri in potestatem meam redisse: | |
| commodius dicitur, etiamsi sciero, redisse eam in meam potestatem (nec enim sufficit, si | |
| eam rem, quam perdidit ignorante me, seruus adprehendat): si modo in peculio eam esse | |
| uolui: nam si nolui, tunc exigendum est, ut ego facultatem eius nactus sim. Ideoque et | 8.1 |
| si seruus meus rem mihi subripuerit, deinde eandem loco suo reponat, poterit usucapi, | |
| quasi in potestatem meam redierit, utique si nescii: nam si sciui, exigimus, ut redisse sciam | |
| in meam potestatem. Item si eam rem, quam seruus subripuerit, peculiari nomine teneat, | 9.1 |
| non uideri in potestatem meam reuersam Pomponius ait, nisi ita habere coeperimus, quem- | |
| admodum habuimus, antequam subriperetur, aut, cum rescissemus, in peculio eum habere | |
| concessimus: item Labeo. Si rem, quam apud te deposueram, lucri faciendi causa uendi- | 10.1 |
| deris, de<in>de ex paenitentia redemeris et eodem statu habeas: siue ignorante me siue sciente | |
| ea gesta sint, uideri in potestatem meam redisse secundum Proculi sententiam, quae et | |
| uera est. Si pupilli res subrepta sit, sufficere dicendum est, si tutor eius sciat redisse eam | 11.1 |
| in domum pupilli: et si furioso, sufficere curatores scire. Tunc in potestate<m> domini | 12.1 |
| redisse dicendum est, cum possessionem eius nactus sit iuste, ut auelli non possit, sed et | |
| tamquam suae rei: nam si ignorans rem mihi subreptam emam, non uideri in potestatem | |
| meam reuersam. Sed et si uindicauero rem mihi subreptam et litis aestimationem accepero, | 13.1 |
| licet corporaliter eius non sim nactus possessionem, usucapietur. Idem dicendum est etiam, | 14.1 |
| si uoluntate me<a> alii tradita sit. Heres, qui in ius defuncti succedit, licet apud eum igno- | 15.1 |
| rantem ancillam furtiuam esse conceperit ea et pepererit, non tamen usucapiet. De illo | 16.1 |
| quaeritur, si seruus meus ancillam, quam subripuit, pro libertate sua mihi dederit, an par- | |
| tum apud me conceptum usucapere possim. Sabinus et Cassius non putant, quia possessio, | |
| quam seruus uitiose nanctus sit, domino noceret, et hoc uerum est. Sed et si, ut seruum | 17.1 |
| meum manumitterem, alius mihi furtiuam ancillam dederit eaque apud me conceperit et | |
| pepererit, usu me non capturum. idemque fore etiam, si quis eam ancillam mecum per- | |
| mutasset aut in solutum dedisset, item si donasset. Si antequam pariat, alienam esse re- | 18.1 |
| scierit emptor, diximus non posse eum usucapere: quod si nescierit, posse. quod si, cum | |
| iam usucaperet, cognouerit alienam esse, initium usucapionis intueri debemus, sicut in | |
| emptis rebus placuit. Lana ouium furtiuarum si quidem apud furem detonsa est, usucapi | 19.1 |
| non potest, si uero apud bonae fidei emptorem, contra: quoniam in fructu est, nec usu- | |
| capi debet, sed statim emptoris fit. idem in agnis dicendum, si consumpti sint, quod uerum | |
| est. Si ex lana furtiua uestimentum feceris, uerius est, ut substantiam spectemus, et ideo | 20.1 |
| uestis furtiua erit. Si rem pignori datam debitor subripuerit et uendiderit, | 21.1 |
| usucapi eam posse Cassius scribit, quia in potestate<m> domini uidetur peruenisse, qui | |
| pignori dederit, quamuis cum eo furti agi potest: quod puto rectius dici. Si tu me ui | 22.1 |
| expuleris de fundi possessione nec adprehenderis possessionem, sed Titius in uacuam pos- | |
| sessionem intrauerit, potest longo tempore capi res: quamuis enim interdictum unde ui | |
| locum habeat, quia uerum est ui me deiectum, non tamen uerum est et ui possessum. | |
| Ceterum etiamsi mala fide fundum me possidentem deieceris et uendideris, non poterit | 23.1 |
| capi, quoniam uerum est ui possessum esse licet nona domino. Idem dicendum est in eo, | 24.1 |
| qui eum expulit qui pro herede possidebat, quamuis sciat esse hereditarium, quoniam ui | |
| possidet. Si dominus fundi possessorem ui deiecerit, Cassius ait non uideri in potestatem | 25.1 |
| eius redisse, quando interdicto unde ui restitu<tu>rus sit possessionem. Si uiam habeam per | 26.1 |
| tuum fundum et tu me ab ea ui expuleris, per longum tempus non utendo amittam uiam, | |
| quia nec possideri intellegitur ius incorporale nec de uia quis (id est mero iure) detruditur. | |
| Item si occupaueris uacuum possessionem, deinde uenientem dominum prohibueris, non | 27.1 |
| uideberis ui possedisse. Libertatem seruitutium usucapi posse uerius est, quia eam usu- | 28.1 |
| capionem sustulit lex Scribonia, quae seruitutem constituebat, non etiam eam, quae liber- | |
| tatem praestat sublata seruitute. itaque si, cum tibi seruitutem debere<m>, ne mihi puta | |
| liceret altius aedificare, et per statutum tempus altius aedificatum habuero, sublata erit | |
| seruitus. | 5 |
| Gaius libro uicensimo primo ad edictum prouinciale. Naturaliter interrumpitur | 5.pr.1 |
| possessio, cum quis de possessione ui de<i>citur uel alicui res eripitur. quo casu non ad- | |
| uersus eum tantum, qui eripit, interrumpitur possessio, sed aduersus omnes. nec eo casu | |
| quicquam interest, is qui usurpauerit dominus sit nec ne: ac ne illud quidem interest, pro | |
| suo quisque possideat an ex lucratiua causa. | 5 |
| Ulpianus libro undecimo ad edictum. In usucapionibus non a momento ad | 6.pr.1 |
| momentum, sed totum postremum diem computamus. | |
| Idem libro uicensimo septimo ad Sabinum. Ideoque qui hora sexta d<i>ei ka- | 7.pr.1 |
| lendarum Ianuariarum possidere coepit, hora sexta noctis pridie kalendas Ianuarias implet | |
| usucapionem. | |
| Paulus libro duodecimo ad edictum. Labeo Neratius responderunt ea, quae | 8.pr.1 |
| serui peculiariter nancti sunt, usucapi posse, quia haec etiam ignorantes domini usuca- | |
| piunt: idem Iulianus scribit. Sed eum, qui suo nomine nihil usucapere potest, ne per | 1.1 |
| seruum quidem posse Pedius scribit. | |
| Gaius libro quarto ad edictum prouinciale. Usucapionem recipiunt maxime | 9.pr.1 |
| res corporales, exceptis rebus sacris, sanctis, publicis populi Romani et ciuitatium, item | |
| liberis hominibus. | |
| Ulpianus libro sexto decimo ad edictum. Si aliena res bona fide empta sit, | 10.pr.1 |
| quaeritur, ut usucapio currat, utrum emptionis initium ut bonam fidem habeat exigimus, | |
| an traditionis. et optinuit Sabini et Cassii sententia traditionis initium spectandum. Hoc | 1.1 |
| iure utimur, ut seruitutes per se nusquam longo tempore capi possint, cum aedificiis pos- | |
| sint. Scaeuola libro undecimo quaestionum scribit Marcellum existimasse, si bos apud | 2.1 |
| furem concepit uel apud furis heredem pariatque apud furis heredem, usucapi ab herede | |
| distractum iuuencum non posse: sic, inquit, quemadmodum nec ancillae partus. Scaeuola | |
| autem scribit se putare usucapere posse et partum: nec enim esse partum | |
| rei furtiuae partem. ceterum si esse<t> pars, nec si apud bonae fidei emptorem peperisse<t>, | 5 |
| usucapi poterat. | |
| Paulus libro nono decimo ad edictum. Neque seruus neque per seruum | 11.pr.1 |
| dominus, qui apud hostes est, possidet. | |
| Idem libro uicensimo primo ad edictum. Si ab eo emas, quem praetor ue- | 12.pr.1 |
| tuit alienare, idque tu scias, usucapere non pote<s>. | |
| Idem libro quinto ad Plautium. Pignori rem acceptam usu non capimus, | 13.pr.1 |
| quia pro alieno possidemus. Eum, qui a furioso bona fide emit, usucapere posse respon- | 1.1 |
| sum est. Si mandauero tibi, ut fundum emas, ex ea causa traditum tibi diutina posses- | 2.1 |
| sione capis, quamuis possis uideri non pro tuo possidere, cum nihil intersit, quod mandati | |
| iudicio tenearis. | |
| Idem libro tertio decimo ad Plautium. Id tempus uenditoris prodest emptori, | 14.pr.1 |
| quo antequam uenderet possedit: nam si postea nactus est possessionem uenditor, haec | |
| possessio emptori non proficiet. In re legata in accessione temporis, quo testator possedit, | 1.1 |
| legatarius quodammodo quasi heres est. | |
| Idem libro quinto decimo ad Plautium. Si is, qui pro emptore possidebat, | 15.pr.1 |
| ante usucapionem ab hostibus captus sit, uidendum est, an heredi eius procedat usucapio: | |
| nam interrumpitur usucapio, et si ipsi reuerso non prodest, quemadmodum heredi eius | |
| proderit? sed uerum est eum in sua uita desisse possidere, ideoque nec postliminium ei | |
| prodest, ut uideatur usucepisse. quod si seruus eius, qui in hostium potestate est, emerit, | 5 |
| in pendenti esse usucapionem Iulianus ait: nam si do- | |
| minus reuersus fuerit, intellegi usucaptum: si ibi decesserit, dubitari, an per legem Cor- | |
| neliam ad successores eius pertineat. Marcellus posse plenius fictionem legis accipi. quem- | |
| admodum enim postliminio reuersus plus iuris habere potest in his, quae serui egerunt, | |
| quam his, quae per se uel per seruum possidebat, cum ad hostes peruenit. nam heredi- | 10 |
| tatem in quibusdam uice personae fungi receptum est. ideoque in successoribus locum | |
| non habere usucapionem. Si seruus, quem possidebam, fugerit, si pro libero se gerat, | 1.1 |
| uidebitur a domino possideri: sed hoc tunc intellegendum est, cum, si adprehensus fuerit, | |
| non sit paratus pro sua libertate litigare: nam si paratus sit litigare, non uidebitur a do- | |
| mino possideri, cui se aduersarium praeparauit. Si quis bona fide possidens ante usu- | 2.1 |
| capionem amissa possessione cognouerit esse rem alienam et iterum nanciscatur possessio- | |
| nem, non capiet usu, quia initium secundae possessionis uitiosum est. Si ex testamento | 3.1 |
| uel ex stipulatu res debita nobis tradatur, eius temporis existimationem nostram intuendam, | |
| quo traditur, quia concessum est stipulari rem etiam quae promissoris non sit. | |
| Iauolenus libro quarto ex Plautio. Serui nomine, qui pignori datus est, ad | 16.pr.1 |
| exhibendum cum creditore, non cum debitore agendum est, quia qui pignori dedit, ad usu- | |
| capionem tantum possidet, quod ad reliquas omnes causas pertinet, qui accepit possidet, | |
| adeo ut adici possit et possessio eius qui pignori dedit. | |
| Marcellus libro septimo decimo digestorum. Si per errorem de alienis | 17.pr.1 |
| fundis quasi de communibus iudicio communi diuidundo accepto ex adiudicatione possidere | |
| coeperim, longo tempore capere possum. | |
| Modestinus libro quinto regularum. Quamuis aduersus fiscum usucapio non | 18.pr.1 |
| procedat, tamen ex bonis uacantibus, nondum tamen nuntiatis, emptor praedii ex isdem | |
| bonis exstiterit, recte diutina possessione capiet: idque constitutum est. | |
| Iauolenus libro primo epistularum. Si hominem emisti, ut, si aliqua con- | 19.pr.1 |
| dicio extitisset, inemptus fieret, et is tibi traditus est et postea condicio emptionem resoluit: | |
| tempus, quo apud emptorem fuit, accedere uenditori debere existimo, quoniam eo genere | |
| retro acta uenditio esset redhibitioni similis, in qua non dubito tempus eius qui redhibuerit | |
| uenditori accessurum, quoniam ea uenditio proprie dici non potest. | 5 |
| Idem libro quarto epistularum. Possessio testatoris ita heredi procedit, si | 20.pr.1 |
| medio tempore a nullo possessa est. | |
| Idem libro sexto epistularum. Ei, a quo fundum pro here<de> diutius possi- | 21.pr.1 |
| dendo capturus e<ra>m, locaui eum: an ullius momenti eam locationem existimes, quaero: | |
| quod si nullius momenti existimas, an durare nihilo minus usucapionem eius fundi putes. | |
| item quaero, si eidem uendidero eum fundum, quid de his causis, de quibus supra quaesii, | |
| existimes. respondit: si is, qui pro herede fundum possidebat, domino eum locauit, nullius | 5 |
| momenti locatio est, quia dominus suam rem conduxisset: sequitur ergo, ut ne possessio- | |
| nem quidem locator retinuerit, ideoque longi temporis praescriptio non durauit. in uendi- | |
| tione idem iuris est, quod in locatione, ut emptio suae rei consistere non possit. | |
| Idem libro septimo epistularum. Heres et hereditas tam- | 22.pr.1 |
| etsi duas appellationes recipiunt, unius personae tamen uice funguntur. | |
| Idem libro nono epistularum. Eum, qui aedes mercatus est, non puto aliud | 23.pr.1 |
| quam ipsas aedes possidere: nam si singulas res possidere intellegetur, ipsas non possi- | |
| debit: separatis enim corporibus, ex quibus aedes constant, uniuersitas aedium intellegi non | |
| poterit. acc<e>dit eo, quod, si quis singulas res possidere dixerit, necesse erit dicat posses- | |
| sione superficiei tempori de mobilibus statuto locum esse, solum se capturum esse ampli<o>ri: | 5 |
| quod absurdum et minime iuri ciuili conueniens est, ut una res diuersis temporibus ca- | |
| piatur, ut puta cum aedes ex duabus rebus constant, ex solo et superficie, et uniuersitas | |
| earum possessionem temporis immobilium rerum omnium mutet. Si autem columna euicta | 1.1 |
| fuerit, puto te ex empto cum uenditore recte acturum et eo genere rem saluam habiturum. | |
| Si autem demolita domus est, ex integro res mobiles possidendae sunt, ut tempore, quod | 2.1 |
| in usucapione rerum mobilium constitutum est, usucapiantur. et non pote<s> recte uti eo | |
| tempore, quo in aedificio fuerunt: nam quemadmodum eas solas et separatas ab aedificio | |
| non possedisti, sic nec penes te singulae aut separatae fuerunt et cohaerentibus his in aedi- | |
| ficio, depositis aedibus, quae hoc quoque ipsum continent. neque enim recipi potest, ut | 5 |
| eadem res et ut res soli et tamquam mobilis sit possessa. | |
| Pomponius libro uicensimo quarto ad Quintum Mucium. Ubi lex inhibet usu- | 24.pr.1 |
| capionem, bona fides possidenti nihil prodest. Interdum etiamsi non fuerit inchoata usu- | 1.1 |
| capio a defuncto, procedit heredi eius: ueluti si uitium, quod obstabat non ex persona, | |
| sed ex re, purgatum fuerit, ut puta si fisci res esse desierit aut furtiua aut ui possessa. | |
| Licinnius Rufinus libro primo regularum. Sine possessione usucapio con- | 25.pr.1 |
| tingere non potest. | |
| Ulpianus libro uicensimo nono ad Sabinum. Numquam superficies sino solo | 26.pr.1 |
| capi longo tempore potest. | |
| Idem libro trigensimo primo ad Sabinum. Celsus libro trigensimo quarto | 27.pr.1 |
| errare eos ait, qui existimarent, cuius rei quisque bona fide adeptus sit possessionem, pro | |
| suo usucapere eum posse nihil referre, emerit nec ne, donatum sit nec ne, si modo emptum | |
| uel donatum sibi existimauerit, quia neque pro legato neque pro donato neque pro dote | |
| usucapio ualeat, si nulla donatio, nulla dos, nullum legatum sit. idem et in litis | 5 |
| aestimatione placet, ut, nisi uere quis litis aestimationem subierit, usucapere non possit. | |
| Pomponius libro septimo decimo ad Sabinum. Si seruo furiosi uel infantis | 28.pr.1 |
| res tradita sit, usu per eum eas personas capere posse constat. | |
| Idem libro uicensimo secundo ad Sabinum. Cum solus heres essem, existi- | 29.pr.1 |
| marem autem te quoque pro parte heredem esse, res hereditarias pro parte tibi tradidi. | |
| propius est, ut usu eas capere non possis, quia nec pro herede usucapi potest quod ab | |
| herede possessum est neque aliam ullam habes causam possidendi. ita tamen hoc uerum | |
| est, si non ex transactione id factum fuerit. idem dicimus, si tu quoque existimes te he- | 5 |
| redem esse: nam hic quoque possessio ueri heredis obstabit tibi. | |
| Idem libro trigensimo ad Sabinum. Rerum mixtura facta an usucapionem | 30.pr.1 |
| cuiusque praecedentem interrumpit, quaeritur. tria autem genera sunt corporum, unum, | |
| quod continetur uno spiritu et Graece ἡνωμένον uocatur, ut homo tignum lapis et similia: | |
| alterum, quod ex contingentibus, hoc est pluribus inter se cohaerentibus constat, quod | |
| ϲυνημμένον uocatur, ut aedificium nauis armarium: tertium, quod ex distantibus constant, | 5 |
| ut corpora plura non soluta, sed uni nomini subiecta, ueluti populus legio grex. primum | |
| genus usucapione quaestionem non habet, secundum et tertium habet. Labeo libris epistu- | 1.1 |
| larum ait, si is, cui ad tegularum uel columnarum usucapionem decem dies superessent, | |
| in aedificium eas coniecisset, nihilo minus eum usucapturum, si aedificium possedisset. quid | |
| ergo in his, quae non quidem implicantur rebus sol<i>, sed mobilia permanent, ut in anulo | |
| gemma? in quo uerum est et aurum et gemmam possideri et usucapi, cum utrumque | 5 |
| maneat integrum. De tertio genere corporum uidendum est. non autem grex uniuersus | 2.1 |
| sic capitur usu quomodo singulae res, nec sic quomodo cohaerentes. quid ergo est? etsi | |
| ea natura eius est, ut adiectionibus corporum maneat, non i<t>em tamen uniuersi gregis ulla | |
| est usucapio, sed singulorum animalium sicuti possessio, ita et usucapio. nec si quid emptum | |
| immixtum fuerit gregi augendi eius gratia, idcirco possessionis causa mutabitur, ut, si re- | 5 |
| liqu<u>s grex dominii mei sit, haec quoque ouis, sed singulae suam causam habebunt, ita | |
| ut, si quae furtiuae erunt, sint quidem ex grege, non tamen usucapiantur. | |
| Paulus libro trigensimo secundo ad Sabinum. Numquam in usucapionibus | 31.pr.1 |
| iuris error possessori prodest: et ideo Proculus ait, si per errorem initio uenditionis tutor | |
| pupillo auctor factus sit uel post longum tempus uenditionis peractum, usucapi non posse, | |
| quia iuris error est. | |
| In usucapionibus mobilium continuum tempus numeratur. | 1.1 |
| Seruus | 2.1 |
| licet in libertate moretur, nihil possidet nec per eum alius. atquin si nomine alicuius, dum | |
| in libertate moratur, nactus fuerit possessionem, adquiret ei, cuius nomine nactus fuerit. | |
| Si seruus meus uel filius peculiari uel etiam meo nomine quid tenet, ut ego per eum igno- | 3.1 |
| rans possideam uel etiam usucapiam: si is furere coeperit, donec in eadem causa res fuerit, | |
| intellegendum est et possessionem apud me remanere et usucapionem procedere, sicuti per | |
| dormientes quoque eos idem nobis contingeret. idemque in colono et inquilino, per quos | |
| possidemus, dicendum est. Si ui aut clam aut precario possessionem nactus quis postea | 4.1 |
| furere coeperit, et possessio et causa eadem durat de hoc, quod precario furiosus habet, | |
| quemadmodum interdicto quoque uti possidetis furiosi nomine recte experimur <eius> posses- | |
| sionis nomine, quam ante furorem per se uel post furorem per alium nactus est. Uacuum | 5.1 |
| tempus, quod ante aditam hereditatem uel post aditam intercessit, ad usucapionem heredi | |
| procedit. Si defunctus emit, heres autem putat eum ex donationis causa possedisse, usu | 6.1 |
| eum capturum Iulianus ait. | |
| Pomponius libro trigensimo secundo ad Sabinum. Si fur rem fur- | 32.pr.1 |
| tiuam a domino emerit et pro tradita habuerit, desinet eam pro furtiua possidere et incipiet | |
| pro suo possidere. Si quis id, quod possidet, non putat sibi per leges licere usucapere, | 1.1 |
| dicendum est, etiamsi erret, non procedere tamen eius usucapionem, uel quia non bona | |
| fide uideatur possidere uel quia in iure erranti non procedat usucapio. Incertam partem | 2.1 |
| possidere nemo potest: ideo si plures sint in fundo, qui ignorent, quotam quisque partem | |
| possideat, neminem eorum mera suptilitate possidere Labeo scribit. | |
| Iulianus libro quadragensimo quarto digestorum. Non solum bonae fidei | 33.pr.1 |
| emptores, sed et omnes, qui possident ex ea causa, quam usucapio sequi solet, partum | |
| ancillae furtiuae usu suum faciunt, idque ratione iuris introductum arbitror: nam ex qua | |
| causa quis ancillam usucaperet, nisi lex duodecim tabularum uel Atinia obstaret, ex ea | |
| causa necesse est partum usucapi, si apud eum conceptus et editus eo tempore fuerit, quo | 5 |
| furtiuam esse matrem eius ignorabat. Quod uulgo respondetur ipsum sibi causam posses- | 1.1 |
| sionis mutare non posse, totiens uerum est, quotiens quis sciret se bona fide non possidere | |
| et lucri faciendi causa inciperet possidere: idque per haec probari posse. si quis emerit | |
| fundum sciens ab eo, cuius non erat, possidebit pro possessore: sed si eundem a domino | |
| emerit, incipiet pro emptore possidere, nec uidebitur sibi ipse causam possessionis mutasse. | 5 |
| idemque iuris erit etiam, si a non domino emerit, cum existimaret eum dominum esse. | |
| idem hic si a domino heres institutus fuerit uel bonorum eius possessionem acceperit, in- | |
| cipiet fundum pro herede possidere. hoc amplius si iustam causam habuerit existimandi | |
| se heredem uel bonorum possessorem domino extitisse, fundum pro herede possidebit nec | |
| causam possessionis sibi mutare uidebitur. cum haec igitur recipiantur in eius person<a>, | 10 |
| qui possessionem habet, quanto magis in colono recipienda sunt, qui nec uiuo nec mortuo | |
| domino ullam possessionem habet? et certe si colonus mortuo domino emerit fundum ab | |
| eo, qui existimabat se heredem eius uel bonor<u>m possessorem esse, incipiet pro emptore | |
| possidere. Si dominus fundi homines armatos uenientes existimauerit atque ita profugerit, | 2.1 |
| quamuis nemo eorum fundum ingressus fuerit, ui deiectus uidetur: sed nihilo minus id | |
| praedium, etiam antequam in potestate domini redeat, a bonae fidei possessore usucapitur, | |
| quia lex Plautia et Iulia ea demum uetuit longa possessione capi, quae ui possessa fuissent, | |
| non etiam ex quibus ui quis deiectus fuisset. Si mihi Titius, a quo fundum petere uole- | 3.1 |
| bam, possessione cesserit, usucapionis causam iustam habebo. sed et is, a quo ex stipu- | |
| latu fundum petere uolebam, cedendo mihi possessione, si soluendi causa id fecerit, eo ipso | |
| efficiet, ut fundum longo tempore capiam. Qui pignori rem dat, usucapit, quamdiu res | 4.1 |
| apud creditorem est: si creditor eius possessionem alii tradiderit, interpellabitur usucapio: | |
| et quantum ad usucapionem attinet, similis est ei qui quid deposuit uel commodauit, quos | |
| palam est desinere usucapere, si commodata uel deposita res alii tradita fuerit ab eo, qui | |
| commodatum uel depositum accepit. plane si creditor nuda conuentione hypothecam con- | 5 |
| traxerit, usucapere debitor perseuerabit. Si rem tuam, cum bona fide possiderem, pignori | 5.1 |
| tibi dem ignoranti tuam esse, desino usucapere, quia non intellegitur quis suae rei pignus | |
| contrahere. at si nuda conuentione pignus contractum fuerit, nihilo minus usucapiam, quia | |
| hoc quoque modo nullum pignus contractum uidetur. Si rem pignori datam creditoris | 6.1 |
| seruus subripuerit, cum ea<m> creditor possideret, non interpellabitur usucapio debitoris, quia | |
| seruus dominum suum possessione non subuertit. sed et si debitoris seruus subripuerit, | |
| quamuis creditor possidere desinat, tamen debitori usucapio durat, non secus ac si eam | |
| creditor debitori tradidisset: nam quantum ad usucapiones attinet, serui subtrahendo res | 5 |
| non faciunt deteriorem dominorum condicionem. facilius optinebitur, si precario possidente | |
| debitore seruus eius subripuerit. nam conductio idem praestat, quod si apud creditorem | |
| res esset: possidet enim hoc casu creditor. sed et si utrumque intercesserit et precarii | |
| rogatio et conductio, intellegitur creditor possidere et precarii rogatio non in hoc inter- | |
| ponitur, ut debitor possessionem habeat, sed ut ei tenere rem liceat. | 10 |
| Alfenus Uarus libro primo digestorum a Paulo epitomatorum. Si seruus | 34.pr.1 |
| insciente domino rem peculiarem uendidisset, emptorem usucapere posse. | |
| Iulianus libro tertio ad Urseium Ferocem. Si homo, cuius usus fructus | 35.pr.1 |
| legatus erat, ab herede numquam possessus subreptus fuisset, quaesitum est, quia heres | |
| furti actionem non haberet, an usucapi possit. Sabinus respondit nullam eius rei usuca- | |
| pionem esse, cuius nomine furti agi possit, agere autem furti eum, qui frui deberet, posse. | |
| quod si accipiendum est, ut fructuarius poterit uti frui: aliter enim homo in causa non | 5 |
| perduceretur. sed si utenti iam et fruenti abductus homo fuerit, non solum ipse, sed etiam | |
| heres furti agere poterit. | |
| Gaius libro secundo rerum cottidianarum siue aureorum. Potest pluribus | 36.pr.1 |
| modis accidere, ut quis rem alienam aliquo errore deceptus tamquam suam uendat forte | |
| aut donet et ob id a bonae fidei possessore res usucapi possit: ueluti si heres rem defuncto | |
| commodatam aut locatam uel apud eum depositam existimans hereditariam esse alienauerit. | |
| Item si quis aliqua existimatione deceptus crediderit ad se hereditatem pertinere, quae | 1.1 |
| ad eum non pertineat, et rem hereditariam alienauerit, aut si is, ad quem usus fructus | |
| ancillae pertinet, partum eius existimans suum esse, quia et fetus pecudum ad fructuarium | |
| pertinet, alienauerit, | |
| Idem libro secundo institutionum. furtum non committit: fur- | 37.pr.1 |
| tum enim sine affectu furandi non committitur. Fundi quoque alieni potest | 1.1 |
| aliquis sine ui nancisci possessionem, quae uel ex neglegentia domini uacet uel quia do- | |
| minus sine successore decesserit uel longo tempore afuerit. | |
| Idem libro secundo rerum cottidianarum siue aureorum. Quam rem | 38.pr.1 |
| ipse quidem non potest usucapere, quia intellegit alienum se possidere et ob id mala fide | |
| possidet. sed si alii bona fide accipienti tradiderit, poterit is usucapere, quia neque ui | |
| possessum neque furtiuum possidet: abolita est enim quorundam ueterum sententia existi- | |
| mantium etiam fundi lociue furtum fieri. | 5 |
| Marcianus libro tertio institutionum. Si solum usucapi non poterit, nec | 39.pr.1 |
| superficies usucapietur. | |
| Neratius libro quinto regularum. Coeptam usucapionem a defuncto posse | 40.pr.1 |
| et ante aditam hereditatem impleri constitutum est. | |
| Idem libro septimo membranarum. Si rem subreptam mihi procurator meus | 41.pr.1 |
| adprehendit, quamuis per procuratorem possessionem apisci nos iam fere conueniat, nihilo | |
| magis eam in potestatem meam redisse usuque capi posse existimandum e<s>t, quia contra | |
| statui captiosum erit. | |
| Papinianus libro tertio quaestionum. Cum uir praedium dotale uendidit | 42.pr.1 |
| scienti uel ignoranti rem dotis esse, uenditio non ualet. quam defuncta postea muliere in | |
| matrimonio confirmari conuenit, si tota dos lucro mariti cessit. idem iuris est, cum is, qui | |
| rem furtiuam uendidit, postea domino heres exstitit. | |
| Idem libro uicensimo secundo quaestionum. Heres eius, qui bona fide rem | 43.pr.1 |
| emit, usu non capiet sciens alienum, si modo ipsi possessio tradita sit: continuatio uero | |
| non impedietur. heredi<s> scientia. Patrem usu non capturum, quod filius emit, propter suam | 1.1 |
| uel filii scientiam certum est. | |
| Idem libro uicensimo tertio quaestionum. Iusto errore ductus Ti- | 44.pr.1 |
| tium filium meum et in mea potestate esse existimaui, cum adrogatio non iure interue- | |
| nisset: eum ex re mea quaerere mihi non existimo. non enim constitutum est in hoc, | |
| quod in homine libero qui bona fide seruit placuit: ibi propter adsiduam et cottidia- | |
| nam comparationem seruorum ita constitui publice interfuit, nam frequenter ignorantia | 5 |
| liberos emimus, non autem tam facilis frequens adoptio uel adrogatio filiorum est. | |
| Constat, si rem alienam scienti mihi uendas, tradas autem eo tempore, quo domi- | 1.1 |
| nus ratum habet, traditionis tempus inspiciendum remque meam fieri. Etsi pos- | 2.1 |
| sessionis, non contractus initium, quo<d> ad usucapionem pertinet, inspici placet, nonnumquam | |
| tamen euenit, ut non initium praesentis possessionis, sed causam antiquiorem traditionis, | |
| quae bonam fidem habuit, inspiciamus, ueluti circa partum eius mulieris, quam bona fide | |
| coepit possidere: non enim ideo minus capietur usu puer, quod alienam matrem, prius- | 5 |
| quam eniteretur, esse cognouit. idem in seruo postliminio reuerso dictum est. | |
| Nondum aditae hereditati<s> tempus usucapioni datum est, siue seruus hereditarius aliquid | 3.1 |
| comparat, siue defunctus usucapere coeperat: sed haec iure singulari recepta sunt. Filius | 4.1 |
| familias emptor alienae rei, cum patrem familias se factum ignoret, coepit rem sibi tra- | |
| ditam possidere: cur non capiat usu, cum bona fides initio possessionis adsit, quamuis | |
| eum se per errorem esse arbitretur, qui rem ex causa peculiari quaesitam nec possidere | |
| possit? idem dicendum erit et si ex patris hereditate ad se peruenisse rem emptam non | 5 |
| leui praesumptione credat. Non mutat usucapio superueniens pro emptore uel pro herede, | 5.1 |
| quo minus pignoris persecutio salua sit: ut enim usus fructus usucapi non potest, ita per- | |
| secutio pignoris, quae nulla societate dominii coniungitur, sed sola conuentione constituitur, | |
| usucapione rei non peremitur. Eum, qui postea quam usucapere coepit in furorem incidit, | 6.1 |
| utilitate suadente relictum est, ne languor animi damnum etiam in bonis adferat, ex omni | |
| causa implere usucapionem. Si, cum apud hostes dominus aut pater agat, seruus aut | 7.1 |
| filius emat, an et tenere incipiat? si quidem ex causa peculii possedit, usucapionem in- | |
| choari nec impedimento domini captiuitatem esse, cuius scientia non esset in ciuitate ne- | |
| cessaria. si uero non ex causa peculii comparetur, usu non capi nec iure postliminii quae- | |
| situm intellegi, cum prius esset, ut, quod usucaptum diceretur, possessum foret. sin autem | 5 |
| pater ibi decesserit, quia tempora captiuitatis ex die quo capitur morti iungerentur, potest | |
| filium dici et possedisse sibi et usucepisse intellegi. | |
| Idem libro decimo responsorum. Praescriptio longae possessionis ad opti- | 45.pr.1 |
| nenda loca iuris gentium publica concedi non solet. quod ita procedit, si quis, aedificio | |
| funditus diruto quod in litore posuerat (<forte quod aut> deposuerat aut derel<i>querat aedi- | |
| ficium), alterius postea eodem loco extructo, occupantis datam exceptionem opponat, uel | |
| si quis, quod in fluminis publici deuerticulo solus pluribus annis piscatus sit, | 5 |
| alterum eodem iure prohibeat. Post mortem domini, seruus hereditarius peculii nomine | 1.1 |
| rem coepit tenere, usucapionis primordium erit tempus hereditatis aditae: quemadmodum | |
| etenim usucapietur, quod ante defunctus non possederat? | |
| Hermogenianus libro quinto iuris epitomarum. Pro soluto usucapit, qui | 46.pr.1 |
| rem debiti causa recipit: et non tantum quod debetur, sed et quodlibet pro debito solutum | |
| hoc titulo usucapi potest. | |
| Paulus libro tertio ad Neratium. Si emptam rem mihi procurator ignorante | 47.pr.1 |
| me meo nomine adprehenderit, quamuis possideam, eam non usucapiam, quia ut ignorantes | |
| usuceperimus, in peculiaribus tantum rebus receptum est. | |
| Idem libro secundo manualium. Si existimans debere tibi tradam, ita demum | 48.pr.1 |
| usucapio sequitur, si et tu putes debitum esse. aliud, si putem me ex causa uenditi teneri | |
| et ideo tradam: hic enim nisi <emp>tio praecedat, pro emptore usucapio locum non habet. | |
| diuersitatis causa in illo est, quod in ceteris causis solutionis tempus inspicitur neque in- | |
| terest, cum stipulor, sciam alienum esse nec ne: sufficit enim me putare tuum esse, cum | 5 |
| soluis: in emptione autem et contractus tempus inspicitur et qu<o> soluitur: nec potest pro | |
| emptore usucapere, qui non emit, nec pro soluto, sicut in ceteris contractibus. | |
| Labeo libro quinto pithanon a Paulo epitomatorum. Si | 49.pr.1 |
| quid est subreptum, id usucapi non potest, antequam in domini potestatem peruenerit. | |
| Paulus: immo forsitan et contra: nam si id, quod mihi pignori dederis, subripueris, erit | |
| ea res furtiua facta: sed simul atque in meam potestatem uenerit, usucapi poterit. |