DE REBUS AUCTORITATE IUDICIS POSSIDENDIS SEU
UENDUNDIS
  Gaius libro uicesimo tertio ad edictum prouinciale. Uenire bona ibi 42.5.1.pr.1
oportet, ubi quisque defendi debet, id est
  Paulus libro quinquagensimo quarto ad edictum. ubi domicilium habet, 2.pr.1
  Gaius libro uicesimo tertio ad edictum prouinciale. aut ubi quisque con- 3.1.1
traxerit. contractum autem non utique eo loco intellegitur, quo negotium gestum sit, sed
quo soluenda est pecunia.
  Paulus libro quinquagesimo septimo ad edictum. Si seruus sub condicione 4.1.1
heres institutus sit aut dubium sit, an is heres liberque futurus sit, non est iniquum
postulantibus creditoribus ita decerni, ut, si ante certum tempus is heres non extiterit,
perinde omnia obseruentur, ac si is heres ita institutus non esset: quod plerumque acci-
deret, si sub condicione dandae alicui pecuniae heres institutus sit nec dies adpositus sit. 5
sed hoc quantum ad bona ita obseruandum: ceterum libertas ei quandoque competet et
a praetore conseruanda est, etiamsi certum sit neque heredem neque bonorum possessorem
futurum. si quis tamen heredem se spondendo uel actiones patiendo defunctum defendat,
bona defuncti uenire non poterunt.
  Ulpianus libro sexagesimo ad edictum. Si minor uiginti quinque annis, qui 5.1.1
habet curatores, a curatoribus non defendatur nec alium defensorem inueniat, bonorum
uenditionem patitur, etsi non latitet, licet non fraudationis causa latitare uidetur, qui sui
non est idoneus defensor.
  Paulus libro quinquagesimo octauo ad edictum. Si non expedierit pupillo 6.1.1
hereditatem parentis retinere, praetor bona defuncti uenire permittit, ut quod superauerit
pupillo restituatur. Si pupillus, antequam abstineret, aliquid gesserit, seruandum est, 1
utique si bona fide gessit. Quid ergo, si quibusdam creditoribus soluit, deinde bona ue- 2.1
nierint? si quaeratur, an repetitio sit, ex causa id statuendum Iulianus ait, ne alterius
aut neglegentia aut cupiditas huic, qui diligens fuit, noceat. quod si utroque instante tibi
gratificatus tutor soluit, aequum esse aut prius eandem portionem mihi quaeri aut com-
municandum quod accepisti: et hoc Iulianus ait. apparet autem loqui eum, si ex bonis 5
paternis solutum sit. quid ergo, si aliunde pupillus soluerit? reddi ei debebit nec ne?
et utrum a creditore an ex hereditate? Scaeuola noster ait, si aliquid sit in bonis, dedu-
cendum ex hereditate solidum exemplo eius, qui gessit negotia: sed si nihil sit in bonis,
non esse iniquum aduersus creditorem dandam repetitionem quasi indebiti soluti.
  Gaius libro uicesimo tertio ad edictum prouinciale. Hereditarium aes alie- 7.pr.1
num intellegitur etiam id, de quo cum defuncto agi non potuit, ueluti quod is cum more-
retur daturum se promisisset, item quod is, qui pro defuncto fideiussit, post mortem eius
soluit.
  Ulpianus libro sexagensimo primo ad edictum. In uenditionem bonorum 8.pr.1
etiam usus fructus uenit, quia appellatione domini fructuarius quoque continetur. Si quis 1.1
fructus ex praedio debitoris capi poterit, hunc creditor, qui in possessionem praedii missus
est, uendere uel locare debet: sed hoc ita demum, si ante <ne>que uenierit neque locatus
erit. nam si iam a debitore uel locatus erat uel uenierat, seruabit praetor uenditionem et
locationem a debitore factam, etsi minoris distractum est uel locatum, nisi si in fraudem 5
creditorum hoc fiat: tunc enim praetor arbitrium dat creditoribus, ut ex integro locationem
uel uenditionem faciant. De ceterarum quoque rerum fructibus idem erit dicendum, ut, 2.1
si qui locari possint, locentur, puta mercedes seruorum uel iumentorum ceterorumque,
quae possunt locari. De tempore locationis nihil praetor locutus est et ideo liberum ar- 3.1
bitrium creditoribus datum uidetur, quanto tempore locent, quemadmodum illud est in
arbitrio eorum, uendant uel locent, scilicet sine dolo malo: ex culpa autem rei non fiunt.
Si unus sit, qui possideat bona, expeditum erit de locatione: quod si non unus, sed plures 4.1
sint, quis eorum debeat locare uel uendere, quaeritur. et si quidem conuenit inter eos,
expeditissimum est: nam et omnes possunt locare et uni hoc negotium dare: si uero non
conuenit, tunc dicendum est praetorem causa cognita eligere debere, qui locet uel uendat.
  Idem libro sexagensimo secundo ad edictum. Praetor ait: 'Si quis, cum in 9.pr.1
possessione bonorum esset, quod eo nomine fructus ceperit, ei, ad quem ea res pertinet,
non restituat: siue, quod impensae sine dolo malo fecerit, ei non praestabitur: siue dolo
malo eius deterior causa possessionis facta esse dicetur, de ea re iudicium in factum dabo'.
Quod de fructibus ait, etiam de ceteris, quaecumque ex re debitoris peruenerunt, intelle- 1.1
gendum est. et sane debuit hoc ita esse: quid enim, si ex compromisso uel alio casu
poenam consecutus est? nam eam poenam, quam consecutus est, praestare debet. Quod 2.1
ait praetor 'siue quod impensae nomine sine dolo fecit, ei non praestabitur', hoc eo
spectat, ut, si quid ipse erogauit creditor, si modo sine dolo malo erogauit, hoc ei prae-
stetur: sufficit igitur sine dolo erogasse, etiamsi nihil profuit erogatio eius rei debitor<i>.
His uerbis 'ad quem ea res pertinet' etiam curator bonis distrahendis datus continebitur 3.1
et ipse debitor, si contigerit, ne bona eius ueneant. et ipsi itaque creditori aduersus hos
dabitur actio, quos enumerauimus, siue quid in fructibus percipiendis erogauit siue in fa-
milia alenda curandaue praediis fulciendis uel reficiendis uel damno infecto promittendo
uel seruo noxali iudicio defenso, si modo non magis eum expedit dedere quam retinere: 5
quod si dedere expedit, consequens erit repetere eum <non> debere. Generaliter etiam di- 4.1
cendum est, quidquid impendit in rem, si modo sine dolo malo impendit, repetere eum
posse: nam negotiorum gestorum agere non magis potest quam si socius commune aedi-
ficium fulsit, quia hic quoque creditor commune, non alienum negotium gessisse uidetur.
Est praeterea quaesitum, si deteriora praedia facta fuerint sine dolo malo creditoris uel 5.1
iura eorum amissa uel aedificia diruta uel exusta, item familiae pecorumque acta cura non
sit aut possessio alii tradita, sine dolo tamen malo, an teneatur. et apparet eum non teneri,
quia dolo malo caret, eritque melior eius condicio quam in pignore creditoris, qui non
tantum dolum malum, uerum culpam quoque debet. eadem causa est cura- 5
toris bonorum: nam et is tenetur ut creditores. In eum quoque, qui neque locauit fructum 6.1
praedii neque uendidit, in factum actionem dat praetor et in hoc condemnabitur, quanto
minus propter hoc perceptum est, quia neque uendidit neque locauit. ceterum si tantum
perceptum est, quantum perciperetur, si locatus uel distractus fructus esset, nihil ei im-
putabitur. praestat autem per id tantum temporis, quo in possessionem fuit uel ipse uel 5
iussu eius alius, quoad inde de possessione discessum est: nam neque hoc imputatur cre-
ditori, cur in possessionem non uenerit, neque illud, cur de possessione decesserit, cum
uoluntarium et suum potius negotium creditor gerat. aestimatio autem fit, quantum inter-
est eius qui experitur. Hae actiones neque temporariae sunt et tam heredibus quam in 7.1
heredes dabuntur ceterosque successores. Si possessionis causa deterior facta esse dicetur 8.1
dolo eius, qui in possessionem missus sit, actio in eum ex dolo datur, quae neque post
annum neque in heredes ceterosque successores dabitur, cum ex delicto oriatur poenaeque
nomine concipiatur,
  Paulus libro quinquagensimo nono ad edictum. nisi quatenus ad eum per- 10.pr.1
eunit.
  Ulpianus libro sexagesimo secundo ad edictum. Heredi autem dabitur, quia 11.pr.1
et rei continet persecutionem.
  Paulus libro quinquagesimo nono ad edictum. Cum unus ex creditoribus 12.pr.1
postulat in bona debitoris se mitti, quaeritur, utrum solus is qui petit possidere potest,
an, cum unus petit et praetor permisit, omnibus creditoribus aditus sit. et commodius
dicitur, cum praetor permiserit, non tam personae solius petentis, quam creditoribus et in
rem permissum uideri: quod et Labeo putat. nec uidebitur libera persona adquirere alii, 5
quia nec sibi quicquam adquirit, cui praetor permittit, sed aliquid ex ordine facit: et ideo
ceteris quoque prodest. plane si is postulauerit, qui creditor non est, minime dicendum
est uel eum, qui creditor est, possidere posse, quia nihil egit talis postulatio: aliter atque
si creditor, cui permissum est possidere, postea recepit debitum suum: ceteri enim poterunt
peragere bonorum uenditionem. Is, qui possidere iubetur, eo loco iussus uidetur, cuius 1.1
cura ad iubentem pertinet. Si propter naturam rei (ueluti si praedium inundatum sit) 2.1
aut propter latronum potentiam non potest possidere, recte dicitur non esse quod pos-
sideatur.
  Gaius libro uicesimo tertio ad edictum prouinciale. Quamuis possessa non 13.pr.1
sint bona, quia forte nihil fuerit, quod possideatur, aut sine controuersia non possideatur
creditor qui in possessionem missus est, perinde habetur, ac si etiam possessa bona fuissent.
  Paulus libro quinquagensimo nono ad edictum. Creditore in possessionem 14.pr.1
rerum debitoris misso curator constitui debet, si quaedam actiones periturae sunt. Datur 1.1
in creditorem actio, qui in possessionem missus est, de eo quod ex bonis debitoris ad
eum peruenit: si nondum sit aliquid consecutus, actiones suas praestabit. datur autem
in factum actio aduersus eum et omne, quod in actionem negotiorum gestorum ueniret,
si posset agi, restituendum a creditore. 5
  Ulpianus libro sexagesimo secundo ad edictum. Cum plures creditores in 15.pr.1
possessionem rerum debitoris mittantur, n<e> corrumpantur rationes, uni hoc negotium a cre-
ditoribus esse dandum, quem maior pars creditorum elegerit. ego puto creditoribus in-
strumentorum etiam ἀναγραφὴν facere, non ut describant ipsa corpora instrumentorum,
sed quot sint, de qua re sint, subnotent sibi et quasi inuentarium faciant: quod etiam uni- 5
uersorum facere eis erit permittendum. praeterea nonnumquam praetor causa cognita etiam
describere aliquid ex instrumentis creditoribus debebit permittere, si qua idonea causa
interueniat. Utrum semel an etiam saepius recognitio et dispunctio concedenda sit credi- 1.1
toribus, uideamus. et ait Labeo amplius quam semel non esse concedendam: si quis tamen,
inquit, iurauerit non calumniae causa se postulare neque habere quae dispunxerit, iterum
ei faciendam potestatem ait nec amplius quam bis.
  Gaius libro uicesimo quarto ad edictum prouinciale. Cum bona ueneunt de- 16.pr.1
bitoris, in comparation<e> extranei et eius, qui creditor cognatusue sit, potior habetur cre-
ditor cognatusue, magis tamen creditor quam cognatus, et inter creditores potior is, cui
maior pecunia debebitur.
  Ulpianus libro sexagesimo tertio ad edictum. Quaesitum est, utrum ita de- 17.pr.1
mum priuilegium habet funeraria, si is cuius bona ueneunt funeratus sit, an etiam si pro-
ponas alium esse funeratum. et hoc iure utimur, ut quicumque sit funeratus, id est siue
is, cuius de bonis agitur, siue quid is debuit, quod reddere eum, si uiueret, funeraria
actione cogi oporteret, priuilegio locus sit paruique referre dicamus, qua actione hic sumptus 5
repetatur, funeraria an familiae erciscundae an qua alia, dummodo sumptus funeris causa
factus sit. quacumque igitur actione ob funeris sumptum utatur, etiam funerariam ei com-
petere. quare si in stipulatum funeris inpensa deducta est, dicendum est locum esse priui-
legio, si modo quis non abiciendi priuilegii causa stipulatus est. Si sponsa 1.1
dedit dotem et nuptiis renuntiatum est, tametsi ipsa dotem condicit, tamen aequum est hanc
ad priuilegium admitti, licet nullum matrimonium contractum est: idem
puto dicendum etiam, si minor duodecim annis in domum quasi uxor deducta sit, licet
nondum uxor sit: 5
  Paulus libro sexagesimo ad edictum. (interest 18.pr.1
enim rei publicae et hanc solidum consequi, ut aetate permittente nubere possit)
  Ulpianus libro sexagesimo tertio ad edictum. dabimusque ex his causis ipsi 19.pr.1
mulieri priuilegium. Si quis, cum tutor non esset, pro tutore negotia gessit, priuilegio 1.1
locum esse manifestum est: nec interest, ipse debeat qui gessit siue heres eius ceterique
successores. ipse autem pupillus habet priuilegium, sed eius successores non habent. sed
aequissimum erit ceteros quoque, quibus curatores quasi debilibus uel prodigis dantur,
  Paulus libro sexagesimo ad edictum. uel surdo muto, 20.pr.1
  Gaius libro uicessimo quarto ad edictum prouinciale. uel fatuo 21.1.1
  Ulpianus libro sexagesimo tertio ad edictum. idem priuilegium competere. 22.1.1
Sed si bonis curator datus sit uel absentis uel ab hostibus capti uel dum deliberant
scripti heredes de adeunda hereditate, non oportebit priuilegium dari: non enim in eadem
causa est.
  Paulus libro sexagesimo ad edictum. Si negotium impu- 23.pr.1
beris aliquis ex officio amicitiae gesserit, debet bonis eius uenditis priuilegium pupillo con-
seruari: et ita accepi.
  Ulpianus libro sexagesimo tertio ad edictum. Si uentri curator datus sit nec 24.pr.1
partus editus, priuilegium cessabit. Diuus Marcus ita edixit: Creditor, qui ob restitutionem 1.1
'aedificiorum crediderit, in pecunia, quae credita erit, priuilegium exigendi habebit'. quod
ad eum quoque pertinet, qui redemptori domino mandante pecuniam subministrauit. In 2.1
bonis mensularii uendundis post priuilegia potiorem eorum causam esse
placuit, qui pecunias apud mensam fidem publicam secuti deposuerunt. sed enim qui de-
positis nummis usuras a mensulariis acceperunt a ceteris creditoribus non separantur, et
merito: aliud est enim credere, aliud deponere. si tamen nummi exstent, uindicari eos 5
posse puto a depositariis et futurum eum qui uindicat ante priuilegia. Eorum ratio prior 3.1
est creditorum, quorum pecunia ad creditores priuilegiarios peruenit. peruenisse autem
quemadmodum accipimus, utrum si statim profecta est ab inferioribus ad priuilegiarios an
uero et si per debitoris personam, hoc est si ante ei numerata sit et sic debitoris facta
creditori priuilegiario numerata est? quod quidem potest benigne dici, si modo non post 5
aliquod interuallum id factum sit.
  Idem libro sexagesimo quarto ad edictum. Ait praetor: 'Quod postea con- 25.pr.1
tractum erit, quam is, cuius bona uenierint, consilium receperit fraudare, sciente eo qui
contraxerit, ne actio eo nomine detur'.
  Paulus libro sexto decimo breuis edicti. Qui in nauem exstruendam uel in- 26.pr.1
struendam credidit uel etiam emendam, priuilegium habet.
  Ulpianus libro primo de officio consulis. Si magistratus fideicommissi ser- 27.pr.1
uandi causa in possessionem miserint, dare arbitrum possunt ad ea distrahenda, quae mora
deteriora futura sunt, ita ut pretium ex his redactum apud fideicommissarium in causa de-
positi sit, donec de fideicommisso quod ei debetur constet.
  Iauolenus libro primo epistularum. Pater familias impuberi filio, si ante 28.pr.1
pubertatem decessisset, substituit heredem: is filius paterna hereditate se abstinuit ideoque
bona patris uenierunt: postea filio hereditas obuenit, qua adita decessit. quaero, cum
praetor in ipsum pupillum, quamuis postea hereditas obuenisset, creditoribus tamen patris
actionem non daret, an in substitutum creditoribus patris danda sit actio, cum ex bonis 5
paternis, quae scilicet ad creditores missos <in> bona pertinent, nihil adquirat et cum credi-
tores nihil iuris in bonis pupilli habuerint eorumque nihil interfuerit, adiretur necne pupilli
hereditas, cum ea bona omissa a substituto hereditate ad creditores non pertinebant. me
illud maxime mouet, quod praeceptoribus tuis placet unum esse testamentum. respondit:
quod praetor filio, qui a paterna hereditate se abstinet, praestat, ne bonis patris eius uen- 10
ditis in eum actio detur, tametsi postea ei hereditas obuenit, creditoribus non reddat, idem
in substituto filio herede seruandum non est, quoniam filii pudori parcitur, ut potius patris
quam eius bona ueneant, itaque in id, quod postea ei obuenit, actio creditoribus denegatur,
quia id ex aduenticio adquisitum est, non per patrem ad eum peruenit. at cum substitutus
filio hereditatem adiit, postquam pupillus se paternae miscuerit hereditati, tunc hereditas 15
et patris et filii una est et in omni aere alieno, quod aut patris aut filii fuerit, etiam in-
uitus heres obligatur: et quemadmodum liberum ei non est obligationem, ut non omni-
modo, si non defenditur, ipsius bona ueneant, ita ne separare quidem aes alienum patris
et filii poterit: quo casu efficietur, ut creditoribus in eum actio dari debeat. quod si sub-
stitutus heres hereditatem non adierit, creditoribus patris in id, quod pupillus reliquit, actio 20
dari non debet, quoniam neque pupilli bona uenire debent propter aes alienum patris neque
in bonis patris est quod pupillus adquisiit.
  Paulus libro quinto ad legem Iuliam et Papiam. Fufidius refert statuas in 29.pr.1
publico positas bonis distractis eius, cuius in honorem positae sunt, non esse emptoris
bonorum eius, sed aut publicas, si ornandi municipii causa positae sint, aut eius, cuius
in honorem positae sint: et nullo modo eas detrahi posse.
  Papirius Iustus libro primo de constitutionibus. Imperatores Antoninus et 30.pr.1
Uerus Augusti rescripserunt eos, qui bona sua negant iure uenisse, praeiudicio experiri
debere et frusta principem desiderare rescindi uenditionem.
  Ulpianus libro secundo de omnibus tribunalibus. Si creditores heredem 31.pr.1
suspectum putent, satisdationem exigere possunt pro suo debito reddendo. cuius rei gratia
cognoscere praetorem oportet nec statim eum satisdationis necessitati subicere debet, nisi
causa cognita constiterit prospici debere his, qui suspectum eum postulauerunt. Sed 1.1
suspectu<s> heres non isdem modis, quibus suspectus tutor aestimatur: siquidem tutorem
non facultates, sed fraudulenta in rebus pupillaribus <et> callida conuersatio suspectum com-
mendet, heredem uero solae facultates. Plane in recenti aditae hereditatis audiendi erunt, 2.1
qui suspectum postulant: ceterum si probentur passi eum in hereditate morari nec quic-
quam possint obicere criminis quasi dolose uersato eo, non debebit post multum temporis
ad hanc necessitatem compelli. Quod si suspectus satisdare iussus decreto praetoris non 3.1
obtemperauerit, tunc bona hereditatis possider<i> uenumque dari ex edicto suo permittere
iubebit. Plane si doceatur nihil ex bonis alienasse nec sit quod ei iuste praeter pauper- 4.1
tatem obiciatur, contentus esse praetor debet, ut iubeat eum nihil minuere. Quod si nec 5.1
inopia laborantem eum creditores ostendere potuerint, iniuriarum actione ei tenebuntur.
  Paulus libro singulari regularum. Priuilegia non ex tem- 32.pr.1
pore aestimantur, sed ex causa, et si eiusdem tituli fuerunt, concurrunt, licet diuersitates
temporis in his fuerint.
  Ulpianus libro tertio regularum. Si pupillus ex contractu suo non defen- 33.pr.1
datur ideoque bona eius creditores possidere coeperint, deminutio ex his bonis fieri debet
uescendi pupilli causa. Defendere debitorem sicut ante, quam bona eius possiderentur, 1.1
licet, ita post bonorum quoque possessionem eius, siue ipse sui, siue alius defensionem
eius suscipiat, debet satisdare, ut satisdatione interposita iudicium accipiatur et a posses-
sione discedatur.
  Marcianus libro quinto regularum. Quod quis nauis fabricandae uel emen- 34.pr.1
dae uel armandae uel instruendae causa uel quoque modo crediderit uel ob nauem uen-
ditam petat, habet priuilegium post fiscum.
  Idem libro singulari ad formulam hypothecariam. Eum, qui in possessionem 35.pr.1
missus sit eius, qui rei publicae causa afuit, si apparuerit eum dolo molo rei publicae
causa abesse, iure in possessione esse placet, donec solidum soluatur: eum autem, qui
rerum eius, qui sine dolo malo rei publicae causa afuit, in possessionem missus sit, pignus
non contrahere et ideo discedere oportere de possessione. 5
  Ulpianus libro quadragesimo quinto ad Sabinum. Eum, qui circa columnas 36.pr.1
se occultet, ut creditorem euitet, latitare placet: nam et eum, qui recedit, hoc est <qui>
supterfugit, ne secum aliqua actio moueatur, latitare placet: tam et qui urbe profugit,
utique fraudandi causa: nec enim interest, quod attinet ad latitandum, utrum quis pro-
fugerit an uero Romae agens copiam sui non facit. 5
  Papinianus libro decimo responsorum. Antiochensium Coelae Syriae ciuitati, 37.pr.1
quod lege sua priuilegium in bonis defuncti debitoris accepit, ius persequendi pignoris
durare constitit.
  Paulus libro primo sententiarum. Bonis uenditis excipiuntur con- 38.pr.1
cubina et liberi naturales. Res publica creditrix omnibus chirographariis creditoribus 1.1
praefertur.
  Idem libro quinto sententiarum. Pupillus si non defendatur, in pos- 39.pr.1
sessione creditoribus constitutis minoribus, ex his usque ad pubertatem alimenta prae-
standa sunt. Eius, qui ab hostibus captus est, bona uenire non possunt, quam- 1.1
diu reuertatur.