DE SEPARATIONIBUS
  Ulpianus libro sexagensimo quarto ad edictum. Sciendum est separationem 42.6.1.pr.1
solere impetrari decreto praetoris. Solet autem separatio permitti creditoribus ex his causis: 1.1
ut puta debitorem quis Seium habuit: hic decessit: heres ei extitit Titius: hic non est sol-
uendo: patitur bonorum uenditionem: creditores Seii dicunt bona Seii sufficere sibi, credi-
tores Titii contentos esse debere bonis Titii et sic quasi duorum fieri bonorum uenditio-
nem. fieri enim potest, ut Seius quidem soluendo fuerit potueritque satis creditoribus suis 5
uel ita semel, etsi non in assem, in aliquid tamen satisfacere, admissis autem commixtis-
que creditoribus Titii minus sint consecuturi, quia ille non est soluendo aut minus con-
sequantur, quia plures sunt hic. est igitur aequissimum creditores Seii desiderantes se-
parationem audiri impetrareque a praetore, ut separatim quantum cuiusque creditoribus
praestetur. Ex contrario autem creditores Titii non impetrabunt separationem: nam licet 2.1
alicui adiciendo sibi creditorem creditoris sui facere deteriorem condicionem. atqui igitur
adiit hereditatem debitoris mei, non faciet meam deteriorem condicionem adeundo, quia
licet mihi separationem impetrare, suos uero creditores onerauit, dum adiit hereditatem
quae soluendo non est, nec poterunt creditores eius separationem impetrare. Sciendum est 3.1
autem, etiamsi obligata res esse proponatur ab herede iure pignoris uel hypothecae, at-
tamen, si hereditaria fuit, iure separationis hypothecario creditori potiorem esse eum, qui
separationem impetrauit: et ita Seuerus et Antoninus rescripserunt. Sed etiam aduersus 4.1
fiscum et municipes impetraretur separatio. Quaesitum est, an interdum etiam heredis 5.1
creditores possunt separationem impetrare, si forte ille in fraudem ipsorum adierit heredi-
tatem. sed nullum remedium est proditum: sibi enim imputent, qui cum tali contraxerunt:
nisi si extra ordinem putamus praetorem aduersus calliditatem eius subuenire, qui talem
fraudem commentus est: quod non facile admissum est. Sed si quis suspectam heredi- 6.1
tatem dicens compulsus fuerit adire et restituere hereditatem, deinde non sit cui restituat,
ex quibus casibus solet hoc euenire. et ipsi quidem desideranti succurri sibi aduersus
creditores hereditarios subueniemus: hoc et diuus Pius rescripsit, ut perinde testatoris bona
uenirent, atque si adita hereditas non fuisset. creditoribus quoque huiusmodi heredis de- 5
siderantibus hoc idem praestandum puto, licet ipse non desiderauit, ut quasi separatio
quaedam praestetur. Item uideamus, si quis heres parenti extiterit, cum esset impubes, 7.1
deinde intra pubertatem decesserit et substituti bona ueneant, qui impuberis hereditatem
adiit, an patris creditores possint separationem impetrare. et puto posse: hoc amplius puto
etiam impuberis creditores posse separationem aduersus creditores heredis eius impetrare.
Secundum haec uideamus, si Primus Secundum heredem scripserit, Secundus Tertium et 8.1
Tertii bona ueneant, qui creditores possint separationem impetrare. et putem, si quidem
Primi creditores petant, utique audiendos et aduersus Secundi et aduersus Tertii credi-
tores: si uero Secundi creditores petant, aduersus Tertii utique eos impetrare posse, ad-
uersus Primi autem non posse. in summa Primi quidem creditores aduersus omnes impe- 5
trare possunt separationem. Secundi creditores aduersus Primi non possunt, aduersus Tertii
possunt. Si filii familias bona ueneant, qui castrense peculium habet, an separatio fiat 9.1
inter castrenses creditores ceterosque, uideamus. simul ergo admittentur, dummodo, si
qui cum eo contraxerunt, antequam militaret, fortasse debeant separari: quod puto pro-
bandum. ergo qui ante contraxerunt, si bona castrensia distrahantur, non possunt uenire
cum castrensibus creditoribus. item si quid in rem patris uersum est, forte poterit et cre- 5
ditori contradici, ne castrense peculium inquietet, cum possit potius cum patre experiri.
Illud sciendum est eos demum creditores posse impetrare separationem, qui non nouandi 10.1
animo ab herede stipulati sunt. ceterum si eum hoc animo secuti sunt, amiserunt separa-
tionis commodum (quippe cum secuti sunt nomen heredis) nec possunt iam se ab eo se-
parare, qui quodammodo eum elegerunt. sed et si usuras ab eo ea mente quasi eum eli-
gendo exegerunt, idem erit probandum. Item quaeritur, si satis acceperunt ab eo, an 11.1
impetrent separationem. et non puto: hi enim secuti sunt eum. forte quem mouebit: quid
ergo, si satis non idoneum acceperunt? et sibi imputent, cur min<us> idoneos fideiussores
accipiebant. Praeterea sciendum est, posteaquam bona hereditaria bonis heredis mixta 12.1
sunt, non posse impetrari separationem: confusis enim bonis et unitis separatio impetrari
non poterit. quid ergo si praedia extent uel mancipia uel pecora, uel aliud quod separari
potest? hic utique poterit impetrari separatio nec ferendus est, qui causatur bona contri-
buta, cum praedia contribui non possint, nisi ita coniunctae possessiones et permixtae 5
propriis, ut impossibilem separationem effecerint: quod quidem perraro contingere potest.
Quod dicitur post multum temporis separationem impetrari non posse, ita erit accipiendum, 13.1
ut ultra quinquennium post aditionem numerandum separatio non postuletur. De his 14.1
autem omnibus, an admittenda separatio sit nec ne, praetoris erit uel praesidis notio,
nullius alterius, hoc est eius, qui separationem indulturus est. Si quis pignus ab here<de> 15.1
acceperit, non est ei concedenda separatio, quasi eum secutus sit: neque enim ferendus
est, qui qualiterqualiter, eligen<t>is tamen mente, heredis personam secutus est. Quaesitum 16.1
est, si forte sint plures creditores, quidam secuti heredem, quidam non secuti, et hi, qui
heredem secuti non sunt, impetrauerint separationem, an eos secum admittant, qui secuti
sunt. et putem nihil eis prodesse: hos enim cum creditoribus heredis numerandos. Item 17.1
sciendum est uulgo placere creditores quidem heredis, si quid superfuerit ex bonis testa-
toris, posse habere in suum debitum, creditores uero testatoris ex bonis heredis nihil.
cuius rei ratio illa est, quod qui impetrauit separationem, sibi debet imputare suam faci-
litatem, si, cum essent bona idonea heredis, illi maluerint bona potius defuncti sibi sepa- 5
rari, heredis autem creditoribus hoc imputari non possit. at si creditores defuncti deside-
rent, ut etiam in bonis heredis substituantur, non sunt audiendi: separatio enim, quam
ipsi petierunt, eos ab istis bonis separauit. si tamen <t>emere separationem petierunt credi-
tores defuncti, impetrare ueniam possunt, iustissima scilicet ignorantiae causa allegata.
Item sciendum est necessarium heredem seruum cum libertate institutum impetrare posse 18.1
separationem, scilicet ut, si non attigerit bona patroni, in ea causa sit, ut ei quidquid
postea adquisierit separetur: sed et si quid ei a testatore debetur.
  Papinianus libro uicensimo quinto quaestionum. Ab herede uendita here- 2.pr.1
ditate separatio frustra desiderabitur, utique si nulla fraudis incurrat suspicio: nam quae
bona fide medio tempore per heredem gesta sunt, rata conseruari solent.
  Idem libro uicensimo septimo quaestionum. Debitor fideiussori heres extitit 3.pr.1
eiusque bona uenierunt: quamuis obligatio fideiussionis extincta sit, nihilo minus separatio
impetrabitur petente eo, cui fideiussor fuerat obligatus, siue solus sit hereditarius creditor
siue plures. neque enim ratio iuris, <quae> causam fideiussionis propter principalem obliga-
tionem, quae maior fuit, exclusit, damno debet adficere creditorem, qui sibi diligenter 5
prospexerat. Quid ergo, si bonis fideiussoris separatis solidum ex hereditate stipulator 1.1
consequi non possit? utrum portio cum ceteris heredis creditoribus ei quaerenda erit an
contentus esse debebit bonis, quae separari maluit? sed cum stipulator iste non adita
fideiussoris a reo hereditate bonis fideiussoris uenditis in residuum pro misceri debitoris
creditoribus potuerit, ratio non patitur eum in proposito summoueri. Sed in quolibet alio 2.1
creditore, qui separationem impetrauit, probari commodius est, ut, si solidum ex hereditate
seruari non possit, ita demum aliquid ex bonis heredis ferat, si proprii creditores heredis
fuerint dimissi. quod sine dubio admittendum est circa creditores heredis dimissis here-
ditariis. 5
  Idem libro duodecimo responsorum. Creditoribus, qui ex die uel sub con- 4.pr.1
dicione debentur et propter hoc nondum pecuniam petere possunt, aeque separatio dabitur,
quoniam et ipsis cautione communi consuletur. Legatarios autem in ea tantum parte, quae 1.1
de bonis seruari potuit, habere pignoris causam conuenit.
  Paulus libro tertio decimo quaestionum. Si creditores hereditarii separa- 5.pr.1
tionem bonorum impetrauerunt et inueniatur non idonea hereditas, heres autem idoneus:
non poterunt reuerti ad heredem, sed eo, quod semel postulauerunt, stare debent. sed si
post impetratam separationem aliquid heres adquisierit, si quidem ex hereditate, admitti
debebunt ad id quod adquisitum est illi qui separationem impetrauerunt: sed si illis satis- 5
factum fuerit, quod superest tribuetur propriis heredis creditoribus. at si ex alia causa
heres adquisierit, non admittentur hereditarii creditores. quod si proprii ad solidum per
uenerunt, id quod supererit tribuendum hereditariis quidam putant: mihi autem id non
uidetur: cum enim separationem petierunt, recesserunt a persona heredis et bona secuti
sunt et quasi defuncti bona uendiderunt, quae augmenta non possunt recipere. idemque 10
existimo dicendum, etiamsi circa separationem bonorum decepti minus consecuti sunt quam
proprii heredis creditores. proprii autem heredis creditores habent propria eius bona et
personam, quae potest donec uiuit adquirere.
  Iulianus libro quadragensimo sexto digestorum. Quotiens heredis bona sol- 6.pr.1
uendo non sunt, non solum creditores testatoris, sed etiam eos, quibus legatum fuerit,
impetrare bonorum separationem aequum est, ita ut, cum in creditoribus solidum adqui-
situm fuerit, legatariis uel solidum uel portio quaeratur. Si liberta heres instituta bonorum 1.1
possessionem secundum tabulas petisset eius, qui soluendo non erat, quaesitum est, an
bona eius separari ab hereditariis debent. respondit: non est iniquum succurri patrono,
ne oneraretur aere alieno, quod liberta petendo bonorum possessionem secundum tabulas
contraxerit. 5
  Marcianus libro secundo regularum. Qui iudicium dictauerunt heredi, sepa- 7.pr.1
rationem quasi hereditarii possunt impetrare, quia ex necessitate hoc fecerunt.