| NE QUID IN LOCO PUBLICO UEL ITINERE FIAT | |
| Paulus libro sexagensimo quarto ad edictum. In loco publico praetor pro- | 43.8.1.pr.1 |
| hibet aedificare et interdictum proponit. | |
| Ulpianus libro sexagensimo octauo ad edictum. Praetor ait: 'Ne quid in loco | 2.pr.1 |
| publico facias inue eum locum immittas, qua ex re quid illi damni detur, praeterquam | |
| quo<d> lege senatus consulto edicto decretoue principum tibi concessum est. de eo, quod | |
| factum erit, interdictum non dabo'. | |
| Hoc interdictum prohibitorium est | 1.1 |
| et tam publicis | 2.1 |
| utilitatibus quam priuatorum per hoc prospicitur. loca enim publica utique priuatorum | |
| usibus deseruiunt, iure scilicet ciuitatis, non quasi propria cuiusque, et tantum iuris ha- | |
| bemus ad optinendum, quantum, quilibet ex populo ad prohibendum habet. propter quod | |
| si quod forte opus in publico fiet, quod ad priuati damnum redundet, prohibitorio inter- | 5 |
| dicto potest conueniri, propter quam rem hoc interdictum propositum est. Publici loci | 3.1 |
| appellatio quemadmodum accipiatur, Labeo definit, ut et ad areas et ad insulas et ad | |
| agros et ad uias publicas itineraque publica pertineat. Hoc interdictum ad ea loca, quae | 4.1 |
| sunt in fisci patrimonio, non puto pertinere: in his enim neque facere quicquam neque | |
| prohibere priuatus potest: res enim fiscales quasi propriae et priuatae principis sunt. | |
| igitur si quis in his aliquid faciat, nequaquam hoc interdictum locum habebit: sed si forte | |
| de his sit controuersia, praefecti eorum iudices sunt. Ad ea igitur loca hoc interdictum | 5.1 |
| pertinet, quae publico usui destinata sunt, ut, si quid illic fiat, quod priuato noceret, | |
| praetor intercederet interdicto suo. Cum quidam uelum in maeniano immissum haberet, | 6.1 |
| qui uicini luminibus officiebat, utile interdictum competit: 'ne quid in publico immittas, | |
| qua ex re luminibus Gaii Seii officias'. Si quis quod in publico loco positum habuit, re- | 7.1 |
| ficere uoluit, hoc interdicto locum esse Aristo ait ad prohibendum eum reficere. Ad- | 8.1 |
| uersus eum, qui molem in mare proiecit, interdictum utile competit ei, cui forte haec | |
| res nocitura sit: si autem nemo damnum sentit, tuendus est is, qui in litore aedificat uel | |
| molem in mare iacit. Si quis in mari piscari aut nauigare prohibeatur, non habebit inter- | 9.1 |
| dictum, quemadmodum nec is, qui in campo publico ludere uel in publico balineo lauare | |
| aut in theatro spectare arceatur: sed in omnibus his casibus iniuriarum actione utendum | |
| est. Merito ait praetor 'qua ex re quid illi damni detur': nam quotiensque aliquid in | 10.1 |
| publico fieri permittitur, ita oportet permitti, ut sine iniuria cuiusquam fiat. et ita solet | |
| princeps, quotiens ali<qui>d noui operis instituendum petitur, permittere. Damnum autem | 11.1 |
| pati uidetur, qui commodum amittit, quod ex publico consequebatur, qualequale sit. Pro- | 12.1 |
| inde si cui prospectus, si cui aditus sit deterior aut angustior, interdicto opus est. | |
| Si quid in loco publico aedificauero, ut ea, quae ex meo ad te nullo iure defluebant, de- | 13.1 |
| sinant fluere, interdicto me non teneri Labeo putat. Plane si aedificium hoc effecerit, ut | 14.1 |
| minus luminis insula tua habeat, interdictum hoc competit. Idem ait, si in publico aedi- | 15.1 |
| ficem, deinde hoc aedificium ei obstet, quod tu in publico aedificaueras, cessare hoc inter- | |
| dictum, cum tu quoque illicite aedificaueris, nisi forte t<u> iure tibi concesso aedificaueras. | |
| Si quis a principe simpliciter impetrauerit, ut in publico loco aedificet, non est credendus | 16.1 |
| sic aedificare, ut cum incommodo alicuius id fiat, neque sic conceditur: nisi forte quis | |
| hoc impetrauerit. Si quis nemine prohibente in publico aedificauerit, non esse eum co- | 17.1 |
| gendum tollere, ne ruinis urbs deformetur, et quia prohibitorium est interdictum, non resti- | |
| tutorium. si tamen obstet id aedificium publico usui, utique is, qui operibus publicis pro- | |
| curat, debebit id deponere, aut si non obstet, solarium ei imponere: uectigal enim hoc | |
| sic appellatur solarium ex eo, quod pro solo pendatur. Si tamen adhuc nullum opus | 18.1 |
| factum fuerit, officio iudicis continetur, uti caueatur non fieri: et ea omnia etiam in per- | |
| sona heredum ceterorumque successorum erunt cauenda. Locorum sacrorum diuersa causa | 19.1 |
| est: in loco enim sacro non solum facere uetamur, sed et factum restituere iubemur: hoc | |
| Propter religionem. Ait praetor: 'In uia publica itinereue publico facere immittere quid, | 20.1 |
| quo ea uia idue iter deterius sit fiat, ueto'. Uiam publicam eam dicimus, cuius etiam so- | 21.1 |
| lum publicum est: non enim sicuti in priuata uia, ita et in publica accipimus: uiae pri- | |
| uatae solum alienum est, ius tantum eundi et agendi nobis competit: uiae autem publicae | |
| solum publicum est, relictum ad directum certis finibus latitudinis ab eo, qui ius publi- | |
| candi habuit, ut ea publicae iretur commearetur. Uiarum quaedam publicae sunt, quaedam | 22.1 |
| priuatae, quaedam uicinales. publicas uias dicimus, quas Graeci βαϲιλικάϲ, nostri praeto- | |
| rias, alii consulares uias appellant. priuatae sunt, quas agrarias quidam dicunt. uicinales | |
| sunt uiae, quae in uicis sunt uel quae in uicos ducunt: has quoque publicas esse quidam | |
| dicunt: quod ita uerum est, si non ex collatione priuatorum hoc iter constitutum est. | 5 |
| aliter atque si ex collatione priuatorum reficiatur: nam si ex collatione priuatorum refi- | |
| ciatur, non utique priuata est: refectio enim idcirco de communi fit, quia usum utilitatem- | |
| que communem habet. Priuatae uiae dupliciter accipi possunt, uel hae, quae sunt in | 23.1 |
| agris, quibus imposita est seruitus, ut ad agrum alterius ducant, uel hae, quae ad agros | |
| ducunt, per quas omnibus commeare liceat, in quas exitur de uia consulari et sic post | |
| illam excipit uia uel iter uel actus ad uillam ducens. has ergo, quae post consularem | |
| excipiunt in uillas uel in alias colonias ducentes, putem etiam ipsas publicas esse. Hoc | 24.1 |
| interdictum tantum ad uias rusticas pertinet, ad urbicas uero non: harum enim cura per- | |
| tinet ad magistratus. Si uiae publicae exemptus commeatus sit uel uia coartata, inter- | 25.1 |
| ueniunt magistratus. Si quis cloacam in uiam publicam immitteret exque ea re minus | 26.1 |
| habilis uia per cloacam fiat, teneri eum Labeo scribit: immississe enim eum uideri. Pro- | 27.1 |
| inde et si fossam quis in fundo suo fecerit, ut ibi aqua collecta in uiam decurrat, hoc | |
| interdicto tenebitur: immissum enim habere etiam hunc uideri. Idem Labeo scribit, si | 28.1 |
| quis in suo ita aedificauerit, ut aqua in uia collecta restagnet, non teneri eum interdicto, | |
| quia non immittat aquam, sed non recipit: Nerua autem melius scribit utrumque teneri. | |
| plane si fundus uiam publicam contingat et ex eo aqua deriuata deteriorem uiam faciat, | |
| quae tamen aqua ex uicini fundo in tuum ueniat: si quidem necesse habeas eam aquam | 5 |
| recipere, interdictum locum habebit aduersus uicinum tuum: si autem necesse non sit, | |
| non teneri uicinum tuum, te tamen teneri: eum enim uideri factum habere, qui usum | |
| eius aquae habeat. idem Nerua scribit, si tecum interdicto agatur, nihil ultra te facere | |
| cogendum, quam ut arbitratu eius <q>ui tecum experitur cum uicino experiaris: ceterum | |
| aliter obseruantibus futurum, ut tenearis etiam, si iam bona fide cum uicino egeris neque | 10 |
| per te stet, quo minus arbitratu actoris cum uicino experiaris. Idem ait, si odore solo | 29.1 |
| locus pestilentiosus fiat, non esse ab re de re ea interdicto uti. Hoc interdictum etiam ad | 30.1 |
| ea, quae pascuntur in uia publica itinereue publico et deteriorem faciant uiam, locum | |
| habet. Deinde ait praetor: 'quo ea uia idque iter deterius sit fiat'. hoc siue statim de- | 31.1 |
| terior uia sit, siue postea: ad hoc enim pertinent haec uerba 'sit fiat': etenim quaedam | |
| sunt talia, ut statim facto suo noceant, quaedam talia, ut in praesentiarum quidem nihil | |
| noceant, in futurum autem nocere debeant. Deteriorem autem uiam fieri sic accipiendum | 32.1 |
| est, si usus eius ad commeandum corrumpatur, hoc est ad eundum uel agendum, ut, | |
| cum plane fuerit, cliuosa fiat uel ex molli aspera aut angustior ex latiore aut palustris | |
| ex sicca. Scio tractatum, an permittendum sit specus et pontem per uiam publicam facere: | 33.1 |
| et plerique probant interdicto eum teneri: non enim oportere eum deteriorem uiam facere. | |
| Hoc interdictum perpetuum et populare est condemnatioque ex eo facienda est, quanti | 34.1 |
| actoris intersit. Praetor ait: 'Quod in uia publica itinereue publico factum immissum | 35.1 |
| habes, quo ea uia idue iter deterius sit fiat, restituas'. Hoc interdictum ex eadem causa | 36.1 |
| proficiscitur, ex qua et superius: et tantum interest, quod hoc restitutorium, illud prohibi- | |
| torium est. Hoc interdicto non is tenetur, qui in uia publica aliquid fecit, sed is, qui | 37.1 |
| factum habet. proinde si alius fecit, alius factum habet, is tenetur, qui factum habet: | |
| et est hoc utilius, quia is potest restituere, qui factum immissum habet. Habere eum | 38.1 |
| dicimus, qui utitur et iure possessionis fruitur, siue ipse opus fecit siue ex causa emptionis | |
| uel conductionis uel legato uel hereditate uel quo alio modo adquisiit. Unde Ofilius putat | 39.1 |
| eum, qui pro derelicto reliquit id opus quod fecit, si uiam publicam corrupit et reliquit, | |
| non teneri hoc interdicto: non enim habet quod fecit. sed an in eum actio debeat dari, | |
| uidebimus. et puto utile interdictum competere, ut, quod in uia publica aedificauit, re- | |
| stituat. Si ex fundo tuo arbor in uia<m> publica<m> sic ceciderit, ut itineri sit impedimento, | 40.1 |
| eamque pro derelicto habeas, non teneri Labeo scribit: si tamen, inquit, actor sua im- | |
| pensa arborem tollere paratus fuerit, recte tecum acturum interdicto de uia publica refi- | |
| cienda. sed si pro derelicto non habeas, recte tecum agi hoc interdicto. Idem Labeo | 41.1 |
| scribit, si uicinus meus uiam opere corruperit, quamuis opus, quod fecit, tam mihi quam | |
| ipse utile sit, tamen si is uicinus fundi sui causa id fecerit, me tamen non posse hoc | |
| interdicto conueniri: si autem communiter hoc opus fieri curauerimus, utrumque nostrum | |
| teneri. Hoc interdictum locum habet etiam aduersus eum, qui dolo malo fecit, quo minus | 42.1 |
| possideret uel haberet: etenim parem esse condicionem oportet eius, qui quid | |
| possideat uel habeat, atque eius, cuius dolo malo factum sit, quo minus possideret uel | |
| haberet: et mihi uidetur uera Labeonis sententia. 'Restituas' inquit. restituere ui- | 43.1 |
| detur, qui in pristinum statum reducit: quod fit, siue quis tollit id quod factum est uel | |
| reponat quod sublatum est. et interdum suo sumptu: nam si ipse, quo qui interdixit, | |
| fecerit, uel iussu eius alius, aut ratum habitum sit quod fecit, ipse suis sumptibus debet | |
| restituere: si uero nihil horum interuenit, sed habet factum, tunc dicemus patientiam so- | 5 |
| lam eum praestare debere. Interdictum hoc non esse temporarium sciendum est: pertinet | 44.1 |
| enim ad publicam utilitatem: condemnatioque ex eo facienda est, quanti actoris intersit | |
| tolli quod factum est. Praetor ait: 'Quo minus illi uia publica itinereue publico ire agere | 45.1 |
| liceat, uim fieri ueto'. | |
| Celsus libro trigensimo nono digestorum. Litora, in quae populus Romanus imperium | 3.pr.1 |
| habet, populi Romani esse arbitror: Maris communem usum omnibus hominibus, ut aeris, | 1.1 |
| iactasque in id pilas eius esse qui iecerit: sed id concedendum non esse, si deterior litoris | |
| marisue usus eo modo futurus sit. | |
| Scaeuola libro quinto responsorum. Respondit in litore iure gentium aedificare licere, | 4.pr.1 |
| nisi usus publicus impediretur. | |
| Paulus libro sexto decimo ad Sabinum. Si per publicum locum riuus | 5.pr.1 |
| aquae ductus priuato nocebit, erit actio priuato ex lege duodecim tabularum, ut noxa do- | |
| mino <s>ar<ci>atur. | |
| Iulianus libro quadragensimo tertio digestorum. Ei, qui hoc interdicto | 6.pr.1 |
| experitur 'ne quid in loco publico fiat, quo damnum priuato detur', quamuis de loco publico | |
| interdicat, nihilo minus procuratoris dandi facultas est. | |
| Idem libro quadragensimo octauo digestorum. Sicut is, qui nullo prohibente | 7.pr.1 |
| in loco publico aedificauerat, cogendus non est demolire, ne ruinis urbs deformetur, ita | |
| qui aduersus edictum praetoris aedificauerit, tollere aedificium debet: alioqui inane et lu- | |
| sorium praetoris imperium erit. |