DE UI ET DE UI ARMATA
  Ulpianus libro sexagensimo nono ad edictum. Praetor ait: 43.16.1.pr.1
'Unde tu illum ui deiecisti aut familia tua deiecit, de eo quaeque ille tunc ibi habuit
tantummodo intra annum, post annum de eo, quod ad eum qui ui deiecit peruenerit, iudi-
cium dabo'. Hoc interdictum proponitur ei, qui ui deiectus est: etenim fuit aequis- 1.1
simum ui deiecto subuenire: propter quod ad reciperandam possessionem interdictum hoc
proponitur. Ne quid autem per uim admittatur, etiam legibus Iuliis prospicitur publicorum 2.1
et priuatorum nec non et constitutionibus principum. Hoc interdictum non ad omnem uim 3.1
pertinet, uerum ad eos, qui de possessione deiciuntur. ad solam autem atrocem uim per-
tinet hoc interdictum, et ad eos tantum, qui de solo deiciuntur, ut puta de fundo siue
aedificio: ad alium autem non pertinet. Et si quis de area d<e>iectus sit, sine dubio inter- 4.1
dicto locus est: et generaliter ad omnes hoc pertinet interdictum, qui de re solo cohae-
renti deiciuntur: qualisqualis enim fuerit locus, unde quis ui deiectus est, interdicto locus
erit. Proinde et si superficiaria insula fuerit, qua quis deiectus est, apparet interdicto 5.1
fore locum. Illud utique in dubium non uenit interdictum hoc ad res mobiles non perti- 6.1
nere: nam ex causa furti uel ui bonorum raptorum actio competit: potest et ad exhiben-
dum agi. plane si quae res sint in fundo uel in aedibus, unde quis deiectus est, etiam
earum nomine interdictum competere non est ambigendum. Si quis de naue ui deiectus 7.1
est, hoc interdicto locus non est, argumento eius, qui de uehiculo detractus est, quem
nemo dixit interdicto hoc uti posse. Plane si quis de ligneis aedibus deiectus fuerit, 8.1
nemo ambigit interdicto locum fore, quia qualequale sit quod solo cohaereat, inde qui ui
deiectus est habet interdictum. De<i>citur is qui possidet, siue ciuiliter siue naturaliter pos- 9.1
sideat: nam et naturalis possessio ad hoc interdictum pertinet. Denique et si maritus 10.1
uxori donauit eaque deiecta sit, poterit interdicto uti: non tamen si colonus. Ait praetor: 11.1
'deiecisti aut familia deiecit'. merito familiae mentio habita: nam cum 'deiecisti' uerbum
refertur ad personam eius qui deiecit nec pertineat ad eum, cuius familia deiecit (nec enim
ego uideor deiecisse, si familia mea deiecerit), consequens fuit addere 'aut familia tua
deiecit'. Deiecisse autem etiam is uidetur, qui mandauit uel iussit, ut ali- 12.1
quis deiceretur: parui enim referre uisum est, suis manibus quis deiciat an uero per alium:
quare et si familia mea ex uoluntate mea deiecerit, ego uideor deiecisse. Quotiens uerus 13.1
procurator dei<e>cerit, cum utrolibet eorum, id est siue domino siue procuratore, agi posse
Sabinus ait et alterius nomine alteri eximi, sic tamen, si ab altero eorum litis aestimatio
fuerit praestita (non enim excusatus est, qui iussu alicuius deiecit, non magis quam si
iussu alicuius occidit): cum autem falsus est procurator, cum ipso tantum procuratore 5
interdici debere. Sabini sententia uera est. Sed et si quod alius deiecit, ratum habuero, 14.1
sunt qui putent secundum Sabinum et Cassium, qui ratihabitionem mandato comparant,
me uideri deiecisse interdictoque isto teneri, et hoc uerum est: rectius enim dicitur
in maleficio ratihabitionem mandato comparari. Quod igitur additur 'aut 15.1
familia tua deiecit', merito scriptum est in eum casum, in quem familia mea ui deiecit.
ceterum si iussit, ipse deiecit, nec grauari debet dominus qui non iussit, si seruorum
suorum factum praestar<e>t, etsi non iussu eius deiecerunt: nam non grauabitur hoc no-
mine, quippe cum aut peruenit ad eum aliquid et restitueret, aut non peruenit et ipsos 5
seruos maleficii causa noxae dedendo indemnis erit: quod enim noxae dedere compellitur,
in damno <non> debet reputare, cum seruus hoc possit domini deteriorem condicionem facere.
Familiae autem appellatio seruos continet: 16.1
Sed quaeritur, quem numerum seruorum con- 17.1
tineat, utrum plurium an uero et duum uel trium. sed uerius est in hoc interdicto, etiamsi
unus seruus ui deiecerit, familiam uideri deiecisse. Familiae appellatione et eos, quos 18.1
loco seruorum habemus, contineri oportere dicendum est. Si quis tamen neget se seruum 19.1
uel familiam defendere, cogendus est pati hoc interdictum, ad hoc scilicet, ut quod ad
eum peruenit restituat. Si filius familias uel mercennarius ui deiecerit, utile interdictum 20.1
competit. Si aduersus eum, qui in libertatem ex seruitute uel contra petitur, post inchoa- 21.1
tum liberale iudicium utar interdicto et liber iudicatus fuerit et apparuerit ignorante eo a
seruis eius ui me deiectum, in possessionem restituar. Quod seruus uel procurator uel 22.1
colonus tenent, dominus uidetur possidere, et ideo his deiectis ipse deici de possessione
uidetur, etiamsi ignoret eos deiectos, per quos possidebat. et si quis igitur alius, per
quem possidebam, deiectus fuerit, mihi competere interdictum nemini dubium est. Inter- 23.1
dictum autem hoc nulli competit nisi ei, qui tunc cum de<i>ceretur possidebat, nec alius
deici uisus est quam qui possidet. Siue autem corpore siue animo possidens quis deiectus 24.1
est, palam est eum ui deiectum uideri. idcircoque si quis de agro suo uel de domo pro-
cessisset nemine suorum relicto, mox reuertens prohibitus sit ingredi uel ipsum praedium,
uel si quis eum in medio itinere detinuerit et ipse possederit, ui deiectus uidetur: ade-
misti enim ei possessionem, quam animo retinebat, etsi non corpore. Quod uolgo dicitur 25.1
aestiuorum hibernorumque saltuum nos possessiones animo retinere, id exempli causa di-
dici Proculum dicere: nam ex omnibus praediis, ex quibus non hac mente recedemus, ut
omississe possessionem uellemus, idem est. Eum, qui neque animo neque corpore possi- 26.1
debat, ingredi autem et incipere possidere prohibeatur, non uideri deiectum uerius est:
deicitur enim qui amittit possessionem, non qui non accipitur. Uim ui repellere licere 27.1
Cassius scribit idque ius natura comparatur: apparet autem, inquit, ex eo arma armis
repellere licere. Ui possidere eum definiendum est, qui expulso uetere possessore adqui- 28.1
sitam per uim possessionem optinet aut qui in hoc ipsum aptatus et praeparatus uenit
ut contra bonos mores auxilio, ne prohiberi possit ingrediens in possessionem, facit. sed
qui per uim possessionem suam retinuerit, Labeo ait non ui possidere. Idem Labeo ait 29.1
eum, qui metu turbae perterritus fugerit, <ui> uideri deiectum. sed Pomponius ait uim sine
corporali ui locum non habere, e<r>go etiam eum, qui fugatus est superuenientibus quibus-
dam, si illi ui occupauerunt possessionem, uideri ui deiectum. Qui a me ui possidebat, 30.1
si ab alio deiciatur, habet interdictum. Qui ui deiectus est, quidquid damni senserit ob 31.1
hoc quod deiectus est, reciperare debet: pristina enim causa restitui debet, quam habiturus
erat, si non fuisset deiectus. Si fundus, a quo ui expulsus sim, mihi restitutus esset, ce- 32.1
terae uero res, quae ui ablatae sunt, non restituantur, hic dicendum est interdictum nihilo
minus tenere, quia uerum est ui esse deiectum. plane si quis uelit de possessione quidem
rei soli per hoc interdictum experiri, de rebus uero mobilibus ad exhibendum actione,
potest hoc suo arbitrio habere, et ita Iulianus scribit: idem scribit et si quis ui bonorum 5
raptorum de huiusmodi rebus uelit experiri. Quod autem ait praetor: 'quaeque ibi habuit', 33.1
sic accipimus, ut omnes res contineantur, non solum quae propriae ipsius fuerunt, uerum
etiam si quae apud eum depositae uel ei commodatae uel pigneratae, quarumque usum
uel usum fructum uel custodiam habuit, uel si quae ei locatae sunt: cum enim dicat
praetor 'habuit', omnia haec habendi uerbo continentur. Rectissime autem praetor addidit 34.1
'tunc ibi habuit'. 'tunc' sic accipimus 'cum deiceretur': et ideo et si quid postea desiit
illic esse, dicendum erit in interdictum uenire. sic fit, ut, etiamsi homines uel pecora de-
mortua sint post deiectionem, interdicto locus si<t>. Denique scribit Iulianus eum, qui ui 35.1
deiecit ex eo praedio, in quo homines fuerant, propius esse, ut etiam sine culpa eius
mortuis hominibus aestimationem eorum per interdictum restituere debeat, sicuti fur ho-
minis etiam mortuo eo tenetur. huic consequens esse ait, ut uillae quoque et aedium
incendio consumptarum pretium restituere cogatur: ubi enim quis, inquit, deiecit, per eum 5
stetisse uidetur, quo minus restitueret. Idcirco constare ait eum, qui ui deiecit quique ui 36.1
sine dolo malo desierit possidere, interdicto teneri. 'Ibi' autem ait praetor, ut ne quis et 37.1
quae illic non habuit, complectatur. Sane quod ait praetor 'ibi', quomodo accipimus? 38.1
utrum in eo loco, unde quis ui deiectus est, an uero in omni possessione? et melius
dicetur non ad angulum referendum uel locum, in quo fuerit, uerum etiam ad omnem
partem possessionis, qua quis caruit, cum deicitur. Annus in hoc interdicto utilis est. 39.1
Ex die, quo quis deiectus est, fructuum ratio habetur, quamuis in ceteris interdictis 40.1
ex quo edita sunt, non retro, computantur. idem est et in rebus mobilibus, quae ibi
erant: nam et e<a>rum fructus computandi sunt, ex quo quis ui deiectus est. Non solum 41.1
autem fructuum ratio in hoc interdicto habetur, uerum ceterarum etiam utilitatium habenda
est: nam et Uiuianus refert in hoc interdicto omnia, quaecumque habiturus uel adsecu-
turus erat is qui deiectus est, si ui deiectus non esset, restitui aut eorum litem a iudice
aestimari debere eumque tantum consecuturum, quanti sua interesset se ui deiectum non 5
esse.
Ex interdicto unde ui etiam is, qui non possidet, restituere cogetur. 42.1
Interdictum 43.1
hoc quia atrocitatem facinoris in se habet, quaesitum est, an liberto in patronum uel
liberis aduersus parentes competit. et uerius est nec liberto in patronum nec in parentes
liberis dandum esse meliusque erit in factum actionem his competere. aliter atque si ui
armata usus sit aduersus libertum patronus uel aduersus liberos parens: nam hic inter- 5
dictum competit.
Hoc interdictum et heredi et ceteris successoribus competit. 44.1
Non alii 45.1
autem, quam ei qui possidet, interdictum unde ui competere argumentum praebet, quod
apud Uiuianum relatum est, si quis me ui dei<e>cerit, meos non deiecerit, non posse me
hoc interdicto experiri, quia per eos retineo possessionem, qui deiecti non sunt. Idem 46.1
Uiuianus refert: seruos quosdam ui depulit, alios retinuit et uinxit aut etiam eis imperauit:
ui te deiectum intellegi: desisse enim possidere, cum serui ab alio possideantur. et quod
in parte seruorum dictum est, idem in omnibus dici ait, si forte nemo depulsus esset, sed
possideri ab eo coepissent, qui ingressus in possessionem esset. Quid dicturi essemus, 47.1
tractat, si aliquo possidente ego quoque ingressus sum in possessionem et non deiciam
possessorem, sed uinctum opus facere cogam: quatenus res, inquit, esset? ego uerius
puto eum quoque deiectum uideri, qui illic uinctus est. Ex causa huius inter- 48.1
dicti in heredem et bonorum possessorem ceterosque successores in factum actio competit
in id quod ad eos peruenit
  Paulus libro sexagensimo quinto ad edictum. doloue malo eorum factum 2.pr.1
est, quo minus perueniret.
  Ulpianus libro sexagensimo nono ad edictum. Quod est et si quis armis 3.pr.1
deiectus est, quia ex facinoribus defunctorum de eo, quod ad heredem peruenit, actio datur:
sufficit enim non in lucro uersari eum heredem, non etiam damnum subire. Haec actio, 1.1
quae aduersus heredem ceterosque successores pertinet, perpetuo competit, quia in ea rei
persecutio continetur. Armis deiectum quomodo accipimus? arma sunt omnia tela, hoc 2.1
est et fustes et lapides, non solum gladii hastae frameae, id est rhomphaeae. Plane et si 3.1
unus uel alter fustem uel gladium tenuit, armis deiectus possessor uidetur. Plus dicitur, 4.1
et si inermes uenerant, si in ipsa concertatione qui inermes uenerant eo processerunt, ut
fustes aut lapides sumerent, uis erit armata. Qui armati uenerunt et si armis non sunt 5.1
usi ad deiciendum, sed deiecerunt, armata uis facta esse uidetur: sufficit enim terror ar-
morum, ut uideantur armis deiecisse. Si quis autem uisis armatis, qui alibi tendebant, 6.1
metu hoc deterritus profugerit, non uidetur deiectus, quia non hoc animo fuerunt qui ar-
mati erant, sed alio tendebant. Proinde et si, cum armatos audisset uenire, metu deces- 7.1
serit de possessione, siue uerum siue falsum audisset, dicendum est non esse eum armis
deiectum, nisi possessio ab his fuerit occupata. Si autem, cum dominus ueniret in pos- 8.1
sessionem, armati eum prohibuerunt qui inuaserant possessionem, uideri eum armis de-
iectum. Eum igitur, qui cum armis uenit, possumus armis repellere, sed hoc confestim, 9.1
non ex interuallo, dummodo sciamus non solum resistere permissum, ne deiciatur, sed et
si deiectus quis fuerit, eundem deicere non ex interuallo, sed ex continenti. Cum procu- 10.1
rator armatus uenit, et ipse dominus armis deiecisse uidetur, siue mandauit siue, ut Iu-
lianus ait, ratum habuit. Hoc et in familia dicendum est: nam cum familia sine me armata 11.1
uenit, ego non uideor uenisse, sed familia, nisi iussi uel ratum habui. Hoc interdictum 12.1
etiam aduersus eum proponitur, qui dolo malo fecit, quo quis armis deiceretur: et post
annum reddetur in id, quod peruenit ad eum qui prohibuit unde ui. Interdictum neces- 13.1
sarium fuisse fructuario apparet 'si prohibeatur uti frui usu fructu fundi'. Uti frui autem 14.1
prohibuisse is uidetur, qui ui deiecit utentem et fruentem aut non admisit, cum ex fundo
exisset non usus fructus deserendi causa. ceterum si quis ab initio uolentem incipere uti
frui prohibuit, hoc interdictum locum non habet. quid ergo est? debet fructuarius usum
fructum uindicare. Pertinet autem hoc interdictum ad eum, qui fundo uti frui prohibitus 15.1
est: sed pertinebit etiam ad eum, qui aedificiis uti frui prohibetur. consequenter autem
dicemus ad res mobiles hoc interdictum non pertinere, si quis uti frui prohibitus est re
mobili, nisi si rei soli accedebant res mobiles: si igitur ibi fuerunt, dicendum est etiam ad
eas referri hoc interdictum debere. Item si non usus fructus, sed usus si relictus, com- 16.1
petit hoc interdictum. ex quacumque enim causa constitutus est usus fructus uel usus,
hoc interdictum locum habebit. Qui usus fructus nomine qualiterqualiter fuit quasi in pos- 17.1
sessione, utetur hoc interdicto. sed si quis, posteaquam prohibitus est, capite minutus sit
uel mortuus, recte dicitur heredibus et successoribus competere hoc interdictum, non ut in
futurum constituatur usus fructus, sed ut praeterita causa et damnum praeteritum sarciatur.
Heres quoque simili modo debebit in factum actionem suscipere in id quod ad se peruenit. 18.1
  Idem libro decimo ad edictum. Si ui me deiecerit quis nomine municipum, 4.pr.1
in municipes mihi interdictum reddendum Pomponius scribit, si quid ad eos peruenit.
  Idem libro undecimo ad edictum. Si per uim tibi possessio- 5.pr.1
nem tradidero, dicit Pomponius unde ui interdictum cessare, quoniam non est deiectus,
qui compulsus est in possessionem inducere.
  Paulus libro septimo decimo ad edictum. In interdicto unde ui tanti con- 6.pr.1
demnatio facienda est, quanti intersit possidere: et hoc iure nos uti Pomponius scribit, id
est tanti rem uideri, quanti actoris intersit: quod alias minus esse, alias plus: nam saepe
actoris pluris interesse hominem retinere, quam quanti is est, ueluti cum quaestionis ha-
bendae aut rei probandae gratia aut hereditatis adeundae intersit eius eum possideri. 5
  Idem libro uicensimo quarto ad edictum. Cum a te ui deiectus sim, si 7.pr.1
Titius eandem rem possidere coeperit, non possum cum alio quam tecum interdicto experiri.
  Idem libro quinquagensimo quarto ad edictum. Fulcinius dicebat ui possi- 8.pr.1
deri, quotiens uel non dominus, cum tamen possideret, ui deiectus est.
  Idem libro sexagensimo quinto ad edictum. Si plures heredes sunt, unus- 9.pr.1
quisque non in amplius, quam ad eum peruenerit, tenetur. qua de causa interdum in so-
lidum tenebitur is ad quem totum peruenerit, quamuis ex parte heres sit. Deiectum ab 1.1
usu fructu in eandem causam praetor restitui iubet, id est in qua futurus esset, si deiectus
non esset. itaque si tempore usus fructus finitus fuerit, postquam deiectus est a domino,
nihilo minus cogendus erit restituere, id est usum fructum iterum constituere.
  Gaius libro secundo ad edictum praetoris urbani titulo de liberali causa. 10.pr.1
Si de fundo proprietarium et fructuarium praedo expulerit atque ob id fructuarius con-
stituto tempore non usus perdiderit ius suum, nemo dubitat, quin dominus, siue experiatur
cum fructuario aduersus praedonem siue non experiatur, retinere debeat reuersum ad se
usum fructum et, quod fructuarius perdidit, id ad damnum eius pertineat, cuius facto periit. 5
  Pomponius libro sexto ex Plautio. Uim facit, qui non sinit possidentem eo, 11.pr.1
quod possidebit, uti arbitrio suo, siue inserendo siue fodiendo siue arando siue quid aedi-
ficando siue quid omnino faciendo, per quod liberam possessionem aduersarii non relinquit.
  Marcellus libro nono decimo digestorum. Colonus eum, cui locator fun- 12.pr.1
dum uendiderat, cum is in possessionem missus esset, non admisit: deinde colonus ui ab
alio deiectus est: quaerebatur, quis haberet interdictum unde ui. dixi nihil interesse, co-
lonus dominum ingredi uolentem prohibuisset an emptorem, cui iussisset dominus tradi
possessionem, non admisit. igitur interdictum unde ui colono competi<tu>rum ipsumque si- 5
mili interdicto locatori obstrictum fore, quem deiecisse tunc uideretur, cum emptori pos-
sessionem non tradidit, nisi forte propter iustam et probabilem causam id fecisset.
  Ulpianus libro octauo ad Sabinum. Neque unde ui neque aliud interdictum 13.pr.1
famosum est.
  Pomponius libro uicensimo nono ad Sabinum. Sed si ui armata deiectus 14.pr.1
es, sicut ipsum fundum recipis, etiamsi ui aut clam aut precario eum possidere<s>, ita res
quoque mobiles omnimodo recipies.
  Paulus libro tertio decimo ad Sabinum. Si ui me deieceris uel ui aut clam 15.pr.1
feceris, quamuis sine dolo et culpa amiseris possessionem, tamen damnandus es, quanti
mea intersit, quia in eo ipso culpa tua praecessit, quod omnino ui deiecisti aut ui aut
clam fecisti.
  Ulpianus libro uicensimo nono ad edictum. In interdicto unde ui dicen- 16.pr.1
dum est, ut eius causa, quod ad patrem peruenit, ipse teneatur.
  Iulianus libro quadragensimo octauo digestorum. Qui possessionem ui 17.pr.1
ereptam ui in ipso congressu reciperat, in pristinam causam reuerti potius quam ui possi-
dere intellegendus est: ideoque si te deiecero, ilico tu me, deinde ego te, unde ui inter-
dictum tibi utile erit.
  Papinianus libro uicensimo sexto quaestionum. Cum fundum qui locauerat 18.pr.1
uendidisset, iussit emptorem in uacuam possessionem ire, quem colonus intrare prohibuit:
postea emptor ui colonum expulit: de interdictis unde ui quaesitum est. placebat colonum
interdicto uenditori teneri, quia nihil interesset, ipsum an alium ex uoluntate eius missum
intrare prohibuerit: neque enim ante omissam possessionem uideri, quam si tradita fuisset 5
emptori, quia nemo eo animo esset, ut possessionem omitteret propter emptorem, quam
emptor adeptus non fuisset. emptorem quoque, qui postea uim adhibuit, et ipsum inter-
dicto colono teneri: non enim ab ipso, sed a uenditore per uim fundum esse possessum,
cui possessio esset ablata. quaesitum est, an emptori succurri debeat, si uoluntate uen-
ditoris colonum postea ui expulisset. dixi non esse iuuandum, qui mandatum illicitum 10
susceperit. Eum, qui fundum uindicauit ab eo, cum quo interdicto unde ui potuit experiri, 1.1
pendente iudicio nihilo minus interdicto recte agere placuit.
  Tryphoninus libro quinto decimo disputationum. Merito Iulianus respondit, 19.pr.1
si me de fundo ui deieceris, in quo res mouentes fuerunt, cum mihi interdicto unde ui
restituere debeas non solum possessionem soli, sed et ea quae ibi fuerunt, quamquam ego
moram fecero, quo minus interdicto te conuenirem, subtractis tamen mortalitate seruis aut
pecoribus aliisue rebus casu intercidentibus tuum tamen onus nihilo minus in eis resti- 5
tuendis esse, quia ex ipso tempore delicti plus quam frustrator debitor constitutus e<s>.
  Labeo libro tertio pithanon a Paulo epitomatorum. Si colonus tuus ui de- 20.pr.1
iectus est, ages unde ui interdicto. idem si inquilinus tuus ui deiectus fuerit. Paulus:
idem dici potest de coloni colono, item inquilino.