| SI QUIS CAUTIONIBUS IN IUDICIO SISTENDI CAUSA | |
| FACTIS NON OBTEMPERAUERIT | |
| Gaius libro primo ad edictum prouinciale. Uicena milia | 2.11.1.pr.1 |
| passuum in singulos dies dinumerari praetor iubet praeter eum diem, quo cautum promit- | |
| titur, et in quem sistere in iudicium oportet. nam sane talis itineris dinumeratio neutri | |
| litigatorum onerosa est. | |
| Ulpianus libro septuagensimo quarto ad edictum. Non exigimus reum iudicio | 2.pr.1 |
| sisti, si negotium, propter quod iudicio sisti promisit, fuerit transactum: sed hoc ita, si | |
| <prius> id negotium transactum sit, quam sisti oporteret. ceterum si postea transactum est, | |
| exceptio doli op<p>oni debet: quis enim de poena promissa laborat post negotium transactum? | |
| cum etiam transacti negotii exceptionem putauerit quis nocere, quasi etiam de poena trans- | 5 |
| actum sit, nisi contrarium specialiter partibus placuerit. Si quis municipalis muneris causa | 1.1 |
| sine suo dolo malo impeditus in iudicio secundum suam promissionem non stetit, aequis- | |
| simum est tribui ei exceptionem. Simili modo et si ad testimonium desideratus ad iudicium | 2.1 |
| occurrere non potuit, erit ei subueniendum. Si quis iudicio se sisti promiserit et ualetudine | 3.1 |
| uel tempestate uel ui fluminis prohibitus se sistere non possit, exceptione adiuuatur, nec | |
| immerito. cum enim in tali promissione praesentia opus sit, quemadmodum potuit se sistere | |
| qui aduersa ualetudine impeditus est? et ideo etiam lex duodecim tabularum, si iudex uel | |
| alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur, iubet diem iudicii esse diffisum. Si | 4.1 |
| non propter ualetudinem mulier non steterit iudicio, sed quod grauida erat, exceptionem | |
| ei dandam Labeo ait: si tamen post partum decubuerit, probandum erit quasi ualetudine | |
| impeditam. Idem est et si quis furere coeperit: nam qui furore impeditur, ualetudine im- | 5.1 |
| peditur. Quod diximus succurri etiam ei, qui tempestate aut ui fluminis prohibitus non | 6.1 |
| uenit, tempestatem sic intellegere debemus, siue maritima siue terrestris sit. tempestatem | |
| intellegere debemus talem, quae impedimento sit itineri uel nauigationi. Uis fluminis etiam | 7.1 |
| sine tempestate accipienda est: uim fluminis intellegimus, et si magnitudo eius impedimento | |
| sit siue pons solutus sit uel nauigium non stet. Si quis tamen cum posset non incidere in | 8.1 |
| tempestatem uel in fluminis uim, si ante profectus esset uel tempore oportuno nauigasset, | |
| ipse se artauerit: numquid exceptio ei minime prosit? quod quidem causa cognita erit | |
| statuendum. nam neque sic artandus sit, ut possit ei dici, cur non multo ante profectus | |
| est quam dies promissionis ueniret: neque iterum permittendum ei, si quid sit quod ei | 5 |
| imputetur, causari tempestatem uel uim fluminis. quid enim si quis, cum Romae esset ipso | |
| tempore promissionis <sis>tendi, nulla necessitate urguente uoluptatis causa in municipium | |
| profectus sit? nonne indignus est, cui haec exceptio patrocinetur? aut quid si tempestas | |
| quidem in mari fuit, terra autem iste potuit uenire: uel flumen circumire? aeque dicendum | |
| non semper ei exceptionem prodesse: nisi angustiae non patiebantur terra iter metiri uel | 10 |
| circumire. cum tamen uel flumen sic abundasset, ut implesset omnem locum, in quo sisti | |
| oportuit, uel aliqua fortuita calamitas eundem locum euertit uel praesentiam uenienti peri- | |
| culosam fecit, ex bono et aequo et hic exceptio ei accommodanda est. Simili modo ex- | 9.1 |
| ceptio datur ei, qui cum ad iudicium uenire uolebat, a magistratu retentus est, et retentus | |
| sine dolo malo ipsius: nam si ipse hoc affectauit uel causam praestitit, non ei proderit ex- | |
| ceptio: sed ipsius quidem dolus ei oberit, ceterorum non oberit, qui dolo fecerunt ut re- | |
| tineretur. sed si priuatus eum detinuerit, nullo modo ei proderit haec exceptio, | 5 |
| Paulus libro sexagensimo nono ad edictum. sed actio ei datur aduersus eum | 3.pr.1 |
| qui detinuit in id quod eius interest. | |
| Ulpianus libro septuagensimo quarto ad edictum. Sed et si quis rei capitalis | 4.pr.1 |
| ante condemnatus iudicio sistere se non potuit, merito huic ignoscitur: rei capitalis con- | |
| demnatum accipere debemus, qui morte exilioue coercitus est. dixerit aliquis, quo ergo | |
| haec exceptio damnato? sed respondebitur fideiussoribus eius esse necessariam: aut si forte | |
| in exilium salua ciuitate abiit, ubi defensori eius exceptio ista proderit. Illud sciendum | 1.1 |
| est eum, qui idcirco non stetit, quia capitis reus factus est, in ea causa esse, ut exceptione | |
| uti non possit: damnato enim datur. plane si uinculis uel custodia militari impeditus ideo | |
| non stetit, in ea erit causa, ut exceptione utatur. Praeterea si funere quis domestico im- | 2.1 |
| peditus non uenit, debet ei exceptio dari. Item si quis in seruitute hostium fuerit ac per | 3.1 |
| hoc in iudicium non stetit, debet exceptione adiuuari. Quaesitum est an possit conueniri, | 4.1 |
| ne ulla exceptio in promissione deserta iudicio sistendi causa facta obiciatur: et ait Atili- | |
| cinus conuentionem istam non ualere. <sed> ego puto conuentionem istam ita ualere, si spe- | |
| cialiter causae exception<u>m expressae sint, quibus a promissore sponte renuntiatum est. | |
| Item quaeritur, si quis, cum iudicio sistendi causa satisdare non deberet, satisdato promi- | 5.1 |
| serit, an fideiussoribus eius exceptio detur. puto interesse, utrum per errorem satisdato | |
| promissum est an ex conuentione: si per errorem, dandam fideiussoribus exceptionem: si | |
| ex conuentione, minime dandam. nam et Iulianus scribit, si iudicio sistendi causa pluris | |
| quam statutum est per ignorantiam promissum fuerit, exceptionem dari debere: si autem | 5 |
| ex conuentione tantae summae promissio facta sit, exceptionem pacti conuenti replicatione | |
| infirmandam Iulianus ait. | |
| Paulus libro sexagensimo nono ad edictum. Si duo rei stipulandi sint et uni | 5.pr.1 |
| debitor iudicio se sisti cum poena promiserit, alter autem impedierit: ita demum exceptio | |
| aduersus alterum danda est, si socii sint: ne prosit ei dolus propter societatem. Item si | 1.1 |
| duo rei promittendi sint et unus ad iudicium non uenerit contempta sua promissione iu- | |
| dicio sistendi causa facta, actor autem ab altero rem petat, ab altero poenam desertionis: | |
| petendo poenam exceptione summouebitur. Aeque si a patre facta fuerit promissio iudicio | 2.1 |
| sistendi gratia ex filii contractu, deinde de re actor egerit cum filio, exceptione summoue- | |
| bitur, si cum patre ex eius promissione agat. et contra idem erit, si filius promiserit et | |
| actor egerit cum patre de peculio. | |
| Gaius libro primo ad legem duodecim tabularum. Si is qui fideiussorem dedit | 6.pr.1 |
| ideo non steterit, quod rei publicae causa afuit: iniquum est fideiussorem ob alium neces- | |
| sitate sistendi obligatum esse, cum ipsi liberum esset non sistere. | |
| Paulus libro sexagensimo nono ad edictum. Si quis seruum in iudicio sisti | 7.pr.1 |
| promiserit uel alium qui in aliena potestate est, isdem exceptionibus utitur, quibus si pro | |
| libero uel patre familias fideiussit, praeterquam si rei publicae causa abesse diceretur ser- | |
| uus: nam seruus rei publicae causa abesse non potest. praeter hanc autem | |
| exceptionem ceterae, quia communes sunt, tam in libero homine quam in seruo locum habent. | 5 |
| Gaius libro uicensimo nono ad edictum prouinciale. Et si post tres aut quin- | 8.pr.1 |
| que pluresue dies, quam iudicio sisti se reus promisit, secum agendi potestatem fecerit nec | |
| actoris ius ex mora deterius factum sit, consequens est dici defendi eum debere per ex- | |
| ceptionem. | |
| Ulpianus libro septuagensimo septimo ad edictum. Si seruus iudicio se sisti | 9.pr.1 |
| promittat, non committitur stipulatio neque in eum neque in fideiussores eius. Si plurium | 1.1 |
| seruorum nomine iudicio sistendi causa una stipulatione promittatur, poenam quidem in- | |
| tegram committi, licet unus status non sit, Labeo ait, quia uerum sit omnes statos non | |
| esse: uerum si pro rata unius offeratur poena, exceptione doli usurum eum, qui ex hac | |
| stipulatione conuenitur. | 5 |
| Paulus libro primo ad Plautium. Si eum iudicio sisti promisero, qui iam | 10.pr.1 |
| tempore liberatus esse dicebatur, quia iam actione forte non tenebatur: actio in me danda | |
| est, ut uel exhibeam eum uel defendam, ut ueritas inquiratur. Homo sisti promissus ante | 1.1 |
| diem dolo promissoris periit: certo iure utimur non ante poenam peti posse, quam dies | |
| uenerit: tota enim stipulatio in diem collata uidetur. Qui iniuriarum acturus est, stipulatus | 2.1 |
| erat ante litem contestatam ut aduersarius suus iudicio sistat: commissa stipulatione mor- | |
| tuus est. non competere heredi eius ex stipulatu actionem placuit, quia tales stipulationes | |
| propter rem ipsam darentur, iniuriarum autem actio heredi non competit. quamuis enim | |
| haec stipulatio iudicio sistendi causa facta ad heredem transeat, tamen in hac causa danda | 5 |
| non est: nam et defunctus si uellet omissa iniuriarum actione ex stipulatu agere, non per- | |
| mitteretur ei. idem dicendum esse et si is, cum quo iniuriarum agere uolebam, stipula- | |
| tione tali commissa decesserit: nam non competit mihi aduersus heredem eius ex stipulatu | |
| actio, et hoc Iulianus scribit. secundum quod et si fideiussores dati erant, minime dabitur | |
| in eos actio mortuo reo. idem Pomponius, si non post longum tempus decesserit: | 10 |
| quia si ad iudicium uenisset, litem cum eo con<te>stari a<c>tor potuisset. | |
| Ulpianus libro quadragensimo septimo ad Sabinum. Si quis quendam in | 11.pr.1 |
| iudicio sisti promiserit, in eadem causa eum debet sistere. in eadem autem causa sistere | |
| hoc est ita sistere, ut actori persecutio loco deteriori non sit, quamuis exactio rei possit | |
| esse difficilior. licet enim difficilior exactio sit, tamen dicendum est uideri in eadem causa | |
| eum stetisse: nam et si nouum aes alienum contraxisset uel pecuniam perdidisset, uidetur | 5 |
| tamen in eadem causa stetisse: ergo et qui alii iudicatus sistitur, in eadem causa stare | |
| uidetur. | |
| Paulus libro undecimo ad Sabinum. Qui autem nouo priuilegio utitur, non | 12.pr.1 |
| uidentur in eadem causa sisti. Illud tenendum est, quod aestimationem eius quod intersit | 1.1 |
| agentis ad illud tempus referendum est, quo sisti debuit, non ad id, quo agitur, quamuis | |
| desierit eius interesse. | |
| Iulianus libro quinquagensimo quinto digestorum. Quotiens seruus iudicio | 13.pr.1 |
| sistendi causa ut ipse litigaturus uel ab alio stipulatur uel ipse promittit: nec committitur | |
| stipulatio nec fideiussores tenentur, quia seruus conueniri uel conuenire non potest. | |
| Neratius libro secundo membranarum. Si procurator ita stipulatus est, ut | 14.pr.1 |
| sistat dumtaxat eum quem stipularetur, non etiam poenam si status non esset stipularetur: | |
| propemodum nullius momenti est ea stipulatio, quia procuratoris, quod ad ipsius utili- | |
| tatem pertinet, nihil interest sisti. sed cum alienum negotium in stipulando egerit, potest | |
| defendi non procuratoris, sed eius cuius negotium gesserit utilitatem in ea re spectandam | 5 |
| esse: ut quantum domini litis interfuit sisti, tantum ex ea stipulatione non stato reo pro- | |
| curatori debeatur. eadem et fortius adhuc dici possunt, si procurator ita stipulatus esset | |
| 'quanti ea res erit': ut <hanc> conceptionem uerborum non ad ipsius, sed ad domini utili- | |
| tatem relatam interpretemur. | |
| Papinianus libro secundo quaestionum. Si tutor iudicio sisti promiserit e<t> | 15.pr.1 |
| stipulationi non obtemperauerit, et interea pupillus adoleuerit aut mortem obierit aut etiam | |
| abs<t>entus sit hereditate: denegabitur ex stipulatu actio. nam et ipsius rei, quae petebatur, | |
| si tutor iudicatus fuerit et eorum quid acciderit, non esse dandam in eum actionem iudi- | |
| cati probatum est. | 5 |