| DE QUAESTIONIBUS | |
| Ulpianus libro octauo de officio proconsulis. In criminibus eruendis quaestio | 48.18.1.pr.1 |
| adhiberi solet. sed quando uel quatenus id faciendum sit, uideamus. et non esse a tor- | |
| mentis incipiendum et diuus Augustus constituit neque adeo fidem quaestioni adhibendam, | |
| sed et epistula diui Hadriani ad Sennium Sabinum continetur. Uerba rescripti ita se | 1.1 |
| habent: 'Ad tormenta seruorum ita demum ueniri oportet, cum suspectus est reus et aliis | |
| argumentis ita probationi admouetur, ut sola confessio seruorum deesse uideatur'. Idem | 2.1 |
| diuus Hadrianus Claudio Quartino rescripsit: quo rescripto illud expressit a suspectissimo | |
| incipiendum et a quo facillime posse uerum scire iudex crediderit. Ad quaestionem non | 3.1 |
| esse prouocandos eos, quos accusator de domo sua produxit, nec facile credendum sub- | |
| iectam eam, quam ambo parentes dicuntur caram filiam habuisse rescripto diuorum fra- | |
| trum ad Lucium Tiberianum emisso declaratur. Idem Cornelio proculo rescripserunt non | 4.1 |
| utique in serui unius quaestione fidem rei constituendam, sed argumentis causam exami- | |
| nandam. Diuus Antoninus, et diuus Hadrianus Sennio Sabino, rescripserunt, cum serui | 5.1 |
| pariter cum domino aurum et argentum exportasse dicerentur, non esse de domino inter- | |
| regandos: ne quidem, si ultro aliquid dixerint, obesse hoc domino. Diui fratres Leliano | 6.1 |
| Longino rescripserunt de seruo heredum non esse habendam quaestionem in res heredi- | |
| tarias, quamuis suspectum fuisset, quod imaginaria uenditione dominium in eo quaesisse | |
| heres uideretur. Seruum municipum posse in caput ciuium torqueri saepissime rescriptum | 7.1 |
| est, quia non sit illorum seruus, sed rei publicae. idemque in ceteris seruis corporum | |
| dicendum est: nec enim plurium seruus uidetur, sed corporis. Si seruus bona fide mihi | 8.1 |
| seruiat, etiamsi dominium in eo non habui, potest dici torqueri eum in caput meum non | |
| debere. idem est et in libero homine, qui bona fide serui<t>. Sed nec libertum torqueri in | 9.1 |
| patroni caput constitutum est. Nec fratrem quidem in fratris imperator noster cum diuo | 10.1 |
| patre suo rescripsit, addita ratione, quod in eum, in quem quis inuitus testi- | |
| monium dicere non cogitur, in eum nec torqueri debet. Seruum mariti in caput | 11.1 |
| uxoris posse torqueri diuus Traianus Sernio Quarto rescripsit. I<d>em Mummio Lolliano | 12.1 |
| rescripsit damnati seruos, quia desierunt esse ipsius, posse in eum torqueri. Si seruus | 13.1 |
| ad hoc erit manumissus, ne torqueatur, dummodo in caput domini non torqueatur, posse | |
| eum torqueri diuus Pius rescripsit. Sed et eum, qui cognitionis susceptae tempore alie- | 14.1 |
| nus fuit, licet postea rei sit effectus, torqueri in caput posse diui fratres rescripserunt. | |
| Si quis dicatur nullo iure emptus, non prius torqueri poterit, quam si constiterit | 15.1 |
| uenditionem non ualuisse: et ita imperator noster cum d<i>uo patre suo rescripsit. | |
| Item Seuerus Scipio Antigono ita rescripsit: 'Cum quaestio de seruis contra dominos ne- | 16.1 |
| que haberi debeat neque, si facta sit, dicturi sententiam consilium instruat: multo minus | |
| indicia seruorum contra dominos admittenda sunt'. Diuus Seuerus rescripsit confessiones | 17.1 |
| reorum pro exploratis facinoribus haberi non oportere, si nulla probatio religionem cogno- | |
| scentis instruat. Cum quidam deponere pretium serui paratus esset, ut seruus torque- | 18.1 |
| retur contra dominum, imperator noster cum diuo patre suo id non admiserunt. Si serui | 19.1 |
| quasi sceleris participes in se torqueantur deque domino aliquid fuerint confessi apud iu- | |
| dicem: prout causa exegerit, ita pronuntiare eum debere diuus Traianus rescripsit. quo | |
| rescripto ostenditur grauari dominos confessione seruorum. sed ab hoc rescripto recessum | |
| constitutiones posteriores ostendunt. In causa tributorum, in quibus esse rei publicae | 20.1 |
| neruos nemini dubium est, periculi quoque ratio, quod seruo fraudis conscio capitalem | |
| poenam denuntiat, eiusdem professionem exstruat. Qui quaestionem habiturus est, non | 21.1 |
| debet specialiter interrogare, an Lucius Titius homicidium fecerit, sed generaliter, quis id | |
| fecerit: alterum enim magis suggerentis quam requirentis uidetur. et ita diuus Traianus | |
| rescripsit. Diuus Hadrianus Calpurnio Celeriano in haec uerba rescripsit: 'Agricola Pom- | 22.1 |
| pei Ualentis seruus de se potest interrogari. si, dum quaestio habetur, amplius dixerit, | |
| rei fuerit indicium, non interrogationis culpa'. Quaestioni fidem non semper nec tamen | 23.1 |
| numquam habendam constitutionibus declaratur: etenim res est fragilis et periculosa et | |
| quae ueritatem fallat. nam plerique patientia siue duritia tormentorum ita tormenta con- | |
| temnunt, ut exprimi eis ueritas nullo modo possit: alii tanta sunt inpatientia, ut quo<d>uis | |
| mentiri quam pati tormenta uelint: ita fit, ut etiam uario modo fateantur, ut non tantum | 5 |
| se, uerum etiam alios criminentur. Praeterea inimicorum quaestioni fides haberi non debet, | 24.1 |
| quia facile mentiuntur. nec tamen sub praetextu inimic<i>tiarum detrahenda erit fides quae- | |
| stionis, | |
| causaque cognita habenda fides aut non habenda. | 25.1 |
| Cum quis latrones tradidit, | 26.1 |
| quibusdam rescriptis continetur non debere fidem haber<i> eis in eos, qui eos tradiderunt: | |
| quibusdam uero, quae sunt pleniora, hoc cauetur, ut neque destricte non habeatur, ut | |
| in ceterorum persona solet, sed causa cognita aestimetur, habenda fides sit nec ne. ple- | |
| rique enim, dum metuunt, ne forte adprehensi eos nominent, prodere eos solent, scilicet | 5 |
| impunitatem sibi captantes, quia non facile eis indicantibus proditores suos creditur. | |
| sed neque passim impunitas eis per huiusmodi proditiones concedenda est, neque trans- | |
| mittenda allegatio dicentium idcirco se oneratos, quod eos ipsi tradidissent: neque enim | |
| inualidum argumentum haberi debet mendacii siue calumniae in se instructae. Si quis | 27.1 |
| ultro de maleficio fateatur, non semper ei fides habenda est: nonnumquam enim aut metu | |
| aut qua alia de causa in se confitentur. et extat epistula diuorum fratrum ad Uoconium | |
| Saxam, qua continetur liberandum eum, qui in se fuerat confessus, cuius post damnatio- | |
| nem de innocentia constitisset. cuius uerba hae<c> sunt: 'Prudenter et egregia ratione hu- | 5 |
| manitatis, Saxa carissime, Primitiuum seruum, qui homicidium in se confingere metu ad | |
| dominum reuertendi suspectus esset, perseuerantem falsa demonstratione damnasti quae- | |
| siturus de consciis, quos aeque habere se commentitus fuerat, ut ad certiorem ipsius | |
| de se confessionem peruenires. nec frustra fuit tam prudens consilium tuum, cum in tor- | |
| mentis constiterit neque illos ei conscios fuisse et ipsum de se temere commentum. potes | 10 |
| itaque decreti gratiam facere et eum per officium distrahi iubere, condicione addita, ne | |
| umquam in potestatem domini reuertatur, quem pretio recepto certum habemus libenter | |
| tali seruo cariturum'. h<a>c epistula significatur, quasi seruus damnatus, si fuisset resti- | |
| tutus, ad eum pertinebit, cuius fuisset, antequam damnetur. sed praeses prouinciae eum | |
| quem damnauit restituere non potest, cum nec pecuniariam sententiam suam reuocare | 15 |
| possit. quid igitur? principi eum scribere oportet, si quando ei, qui nocens uidebatur, | |
| postea ratio innocentiae constitit. | |
| Ulpianus libro trigensimo nono ad edictum. Hereditarii serui, quamdiu in- | 2.pr.1 |
| certum est ad quem bona pertineant, non possunt uideri in caput domini torqueri. | |
| Idem libro quinquagensimo ad edictum. Constitutione imperatoris nostri et | 3.pr.1 |
| diui Seueri placuit plurium seruum in nullius caput torqueri posse. | |
| Idem libro tertio disputationum. In incesto, ut Papinianus respondit et est | 4.pr.1 |
| rescriptum, seruorum tormenta cessant, quia et lex Iulia cessat de adulteriis. | |
| Marcianus libro secundo institutionum. Si quis uiduam uel alii nuptam | 5.pr.1 |
| cognatam, cum qua nuptias contrahere non potest, corruperit, in insulam deportandus est, | |
| quia duplex crimen est et incestum, quia cognatam uiolauit contra fas, et adulterium uel | |
| stuprum adiungit. denique hoc casu serui in persona<m> domini torquentur. | |
| Papinianus libro secundo de adulteriis. Patre uel marito de adulterio agente | 6.pr.1 |
| et postulantibus de seruis rei ut quaestio habeatur, si uere causa perorata testibus pro- | |
| latis absolutio secuta fuerit, mancipiorum, quae mortua sunt, aestimatio habetur: secuta | |
| uero damnatione quae supersunt publicantur. Cum de falso testamento quaeritur, heredi- | 1.1 |
| tarii serui possunt torqueri. | |
| Ulpianus libro tertio de adulteriis. Quaestionis modum magis est iudices | 7.pr.1 |
| arbitrari oportere: itaque quaestionem habere oportet, ut seruus saluus sit uel innocentiae | |
| uel supplicio. | |
| Paulus libro secundo de adulteris. Edictum diui Augusti, quod proposuit | 8.pr.1 |
| Uibio Habito et Lucio Aproniano consulibus, in hunc modum exstat: 'Quaestiones neque | |
| semper in omni causa et persona desiderari debere arbitror, et, cum capitalia et atrociora | |
| maleficia non aliter explorari et inuestigari possunt quam per seruorum quaestiones, effi- | |
| cacissimas eas esse ad requirendam ueritatem existimo et habendas censeo'. Statuliber | 1.1 |
| in adulterio postulari poterit, ut quaestio ex eo habeatur, quod seruus heredis est: sed | |
| spem suam retinebit. | |
| Marcianus libro secundo de iudiciis publicis. Diuus Pius rescripsit posse | 9.pr.1 |
| de seruis haberi quaestionem in pecuniaria causa, si aliter ueritas inueniri non possit. | |
| quod et aliis rescriptis cauetur. sed hoc ita est, ut non facile in re pecuniaria quaestio | |
| habeatur: sed si aliter ueritas inueniri non possit nisi per tormenta, licet habere quae- | |
| stionem, ut et diuus Seuerus rescripsit. licet itaque et de seruis alienis haberi quaestio- | 5 |
| nem, si ita res suadeat. Ex quibus causis quaestio de seruis aduersus dominos haberi | 1.1 |
| non debet, ex his causis ne quidem interrogationem ualere: et multo minus indicia seruo- | |
| rum contra dominos admittenda sunt. De eo, qui in insulam deportatus est, quaestio | 2.1 |
| habenda non est, ut diuus Pius rescripsit. Sed nec de statulibero in pecuniariis causis | 3.1 |
| quaestio habenda est nisi deficiente condicione. | |
| Arcadius Charisius libro singulari de testibus. De minore | 10.pr.1 |
| quatt<u>ordecim annis quaestio habenda non est, ut et diuus Pius Caecilio Iuuentiano | |
| rescripsit. Sed omnes omnino in maiestatis crimine, quod ad per- | 1.1 |
| sonas principum attinet, si ad testimonium prouocentur, cum res exigit, torquentur. | |
| Potes quaeri, an de seruis filii castrensis peculii in caput patris quaestio haberi non | 2.1 |
| possit: nam patris non debere torqueri in filium constitutum est. et puto recte dici nec | |
| filii seruos in caput patris esse interrogandos. Tormenta autem adhibenda sunt, non | 3.1 |
| quanta accusator postulat, sed ut moderatae rationis temperamenta desiderant. Nec debet | 4.1 |
| initium probationum de domo rei accusator sumere, dum aut libertos eius quem accusat | |
| aut seruos in testimonium uocat. Plurimum quoque in excutienda ueritate etiam uox | 5.1 |
| ipsa et cognitionis suptilis diligentia adfert: nam et ex sermone et ex eo, qua quis con- | |
| stantia, qua trepidatione quid diceret, uel cuius existimationis quisque in ciuitate sua est, | |
| quaedam ad inluminandam ueritatem in lucem emergunt. In causis quoque liberalibus | 6.1 |
| non oportet per eorum tormenta, de quorum statu quaeritur, ueritatem requiri. | |
| Paulus libro secundo de officio proconsulis. Etiamsi redhibitus fuerit ser- | 11.pr.1 |
| uus, in caput emptoris non torquebitur. | |
| Ulpianus libro quinquagensimo quarto ad edictum. Si quis, ne quaestio | 12.pr.1 |
| de eo agatur, liberum se dicat, diuus Hadrianus <res>cripsit non esse eum ante torquendum | |
| quam liberale iudicium experiatur. | |
| Modestinus libro quinto regularum. Certo pretio seruum aestimatum in | 13.pr.1 |
| quaestionem dari interposita stipulatione receptum est. | |
| Idem libro octauo regularum. Statuliber in delicto repertus sperandae | 14.pr.1 |
| libertatis praerogatiua non ut seruus ob ambiguum condicionis, sed ut liber puniendus est. | |
| Callistratus libro quinto de cognitionibus. Ex libero homine | 15.pr.1 |
| pro testimonio non uacillante quaestionem haberi non oportet. De minore quoque | 1.1 |
| quattuordecim annis in caput alterius quaestionem habendam non esse diuus Pius Mae- | |
| cilio rescripsit, maxime cum nullis extrinsecus argumentis accusatio im- | |
| pleatur. nec tamen consequens esse, ut etiam sine tormentis eisdem credatur: nam aetas, | |
| inquit, quae aduersus asperitatem quaestionis eos interim tueri uidetur, suspectiores quoque | 5 |
| eosdem facit ad me<n>tiendi fac<ili>tatem. Eum, qui uindicanti seruum cauit, domini loco | 2.1 |
| habendum et ideo in caput eius seruos torqueri non posse diuus Pius in haec uerba | |
| rescripsit: 'Causam tuam aliis probationibus instituere debes: nam de seruis quaestio | |
| haberi non debet, cum possessor hereditatis, qui petitori satisdedit, interim domini loco | |
| habeatur'. | 5 |
| Modestinus libro tertio de poenis. Repeti posse quaestionem diui fratres | 16.pr.1 |
| rescripserunt. Is, qui de se confessus est, in caput aliorum non torquebitur, ut diuus Pius | 1.1 |
| rescripsit. | |
| Papinianus libro sexto decimo responsorum. Extrario quoque accusante | 17.pr.1 |
| seruos in adulterii quaestione contra dominum interrogari placuit. quod diuus Marcus ac | |
| postea maximus princeps iudicantes secuti sunt. Sed et in quaestione stupri serui ad- | 1.1 |
| uersus dominum non torquentur. De quaestione suppositi partus, uel si petat hereditatem, | 2.1 |
| quem ceteri filii non esse fratrem suum contendunt, quaestio de seruis hereditariis habe- | |
| bitur, quia non contra dominos ceteros filios, sed pro successione domini defuncti quae- | |
| ritur. quod congruit ei, quod diuus Hadrianus rescripsit: cum enim in socium caedis | |
| socius postularetur, de communi seruo habendam quaestionem rescripsit, quod pro domino | 5 |
| fore uideretur. De seruo in metallum damnato quaestionem contra eum, qui dominus fuit, | 3.1 |
| non esse habendam respondi: nec ad rem pertinere, si ministrum se facinoris fuisse con- | |
| fiteatur. | |
| Paulus libro quinto sententiarum. Unius facinoris plurimi rei | 18.pr.1 |
| ita audiendi sunt, ut ab eo primum incipiatur, qui timidior est uel tenerae aetatis ui- | |
| detur. Reus euidentioribus argumentis obpressus repeti in quaestionem potest, | 1.1 |
| maxime si in tormenta animum corpusque durauerit. In ea causa, in qua nullis reus | 2.1 |
| argumentis urguebatur, tormenta non facile adhibenda sunt, sed instandum accusatori, | |
| ut id quod intendat comprobet atque conuincat. Testes torquendi non sunt | 3.1 |
| conuincendi mendacii aut ueritatis gratia, nisi cum facto interuenisse dicuntur. | |
| Iudex cum de fide generis instrui non potest, poterit de seruis hereditariis | 4.1 |
| habere quaestionem. Seruo qui ultro aliquid de domino confitetur, fides non | 5.1 |
| accommodatur: neque enim oportet salutem dominorum seruorum arbitrio committi. | |
| Seruus in caput eius domini, a quo distractus est cuique aliquando seruiuit, | 6.1 |
| in memoriam prioris dominii interrogari non potest. Seruus, nec si a domino ad | 7.1 |
| tormenta offeratur, interrogandus est. Sane quotiens quaeritur, an serui in caput domini | 8.1 |
| interrogandi sint, prius de eorum dominio oportet inquiri. Cogniturum de | 9.1 |
| criminibus praesidem oportet ante diem palam facere custodias se auditurum, ne hi, qui | |
| defendendi sunt, subitis accusatorum criminibus obprimantur: quamuis defensionem quo- | |
| cumque tempore postulante reo negari non oportet, adeo ut propterea et differantur et | |
| proferantur custodiae. Custodiae non solum pro tribunali, sed et de plano audiri possunt | 10.1 |
| atque damnari. | |
| Tryphoninus libro quarto disputationum. Is, cui fideicommissa libertas | 19.pr.1 |
| debetur, non aliter ut seruus quaestioni applicetur, nisi aliorum quaestionibus oneretur. | |
| Paulus libro tertio decretorum. Maritus quidam heres uxoris suae petebat | 20.pr.1 |
| a Suro pecuniam, quam apud eum deposuisse defunctam se absente dicebat, et in eam | |
| rem unum testem liberti sui filium produxerat apud procuratorem: desiderauerat et quae- | |
| stionem haber<i> de ancilla. Surus negabat se accepisse et testimonium non oportere | |
| unius hominis admitti nec solere a quaestionibus incipi, etsi aliena esset ancilla. procu- | 5 |
| rator quaestionem de ancilla habuerat. cum ex appellatione cognouisset imperator, pro- | |
| nuntiauit quaestione illicite habita unius testimonio non esse credendum ideoque recte | |
| prouocatum. | |
| Idem libro singulari de poenis paganorum. Quaestionis habendae causa | 21.pr.1 |
| neminem esse damnandum diuus Hadrianus rescripsit. | |
| Idem libro primo sententiarum. Qui sine accusatoribus in custodiam re- | 22.pr.1 |
| cepti sunt, quaestio de his habenda non est, nisi si aliquibus suspicionibus urgueantur. |