| DE POENIS | |
| Ulpianus libro octauo disputationum. Quotiens de delicto quaeritur, placuit | 48.19.1.pr.1 |
| non eam poenam subire quem debere, quam condicio eius admittit eo tempore, quo sen- | |
| tentia de eo fertur, sed eam, quam sustineret, si eo tempore esset sententiam passus, | |
| cum deliquisset. Proinde si seruus crimen commiserit, deinde libertatem consecutus dicetur, | 1.1 |
| eam poenam sustinere debet, quam sustineret, si tunc sententiam passus fuisset, cum de- | |
| liquisset. Per contrarium quoque si in deteriorem condicionem fuerit redactus, eam poe- | 2.1 |
| nam subire eum oportebit, quam sustineret, si in condicione priore durasset. Generaliter | 3.1 |
| placet, in legibus publicorum iudiciorum uel priuatorum criminum qui extra ordinem | |
| cognoscunt praefecti uel praesides ut eis, qui poenam pecuniariam egentes eludunt, coer- | |
| citionem extraordinariam inducant. | |
| Idem libro quadragensimo octauo ad edictum. Rei capitalis damnatum sic | 2.pr.1 |
| accipere debemus, ex qua causa damnato uel mors uel etiam ciuitatis amissio uel seruitus | |
| contingit. Constat, postquam deportatio in locum aquae et ignis interdictionis successit, | 1.1 |
| non prius amittere quem ciuitatem, quam princeps deportatum in insulam statuerit: prae- | |
| sidem enim deportare non posse nulla dubitatio est. sed praefectus urbi ius habet depor- | |
| tandi statimque post sententiam praefecti amisisse ciuitatem uidetur. Eum accipiemus | 2.1 |
| damnatum, qu<i> non prouocauit: ceterum si prouocet, nondum damnatus uidetur. sed et si | |
| ab eo, qui ius damnandi non habuit rei capitalis, quis damnatus sit, eadem causa erit: | |
| damnatus enim ille est, ubi damnatio tenuit. | |
| Idem libro quarto decimo ad Sabinum. Praegnatis | 3.pr.1 |
| mulieris consumendae damnatae poena differtur quoad pariat. ego quidem et ne quaestio | |
| de ea habeatur, scio obseruari, quamdiu praegnas est. | |
| Marcianus libro tertio decimo institutionum. Relegati siue in insulam de- | 4.pr.1 |
| portati debent locis interdictis abstinere. et hoc iure utimur, ut relegatus interdictis | |
| locis non excedat: alioquin in tempus quidem relegato perpetuum exilium, in perpetuum | |
| relegato insulae relegationis, in insulam relegato deportationis, in insulam deportato poena | |
| capitis adrogatur. et haec ita, siue quis non excesserit in exilium intra tempus intra quod | 5 |
| debuit, siue etiam alias exilio non obtemperauerit: nam contumacia eius cumulat poenam. | |
| et nemo potest commeatum remeatumue dare exuli, nisi imperator, ex aliqua causa. | |
| Ulpianus libro septimo de officio proconsulis. Absentem in criminibus | 5.pr.1 |
| damnari non debere diuus Traianus Iulio Frontoni rescripsit. sed nec de suspicionibus | |
| debere aliquem damnari diuus Traianus Adsidio Seuero rescripsit: satius enim esse in- | |
| punitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnar<i>. aduersus contumaces uero, | |
| qui neque denuntiationibus neque edictis praesidum obtemperassent, etiam absentes pro- | 5 |
| nuntiari oportet secundum morem priuatorum iudiciorum. potest quis defendere haec non | |
| esse contraria. quid igitur est? melius statuetur in absentes pecuniarias quidem poenas | |
| uel eas, quae existimationem contingunt, si saepius admoniti per contumaciam desint, | |
| statui posse et usque ad relegationem procedi: uerum si quid grauius irrogandum fuisset, | |
| puta in metall<um> uel capitis poenam, non esse absentibus irrogandam. In accusatorem | 1.1 |
| autem absentem nonnumquam grauius statuendum, quam Turpilliani senatus consulti poena | |
| irrogatur, dicendum est. Refert et in maioribus delictis, consulto aliquid | 2.1 |
| admittatur, an casu. et sane in omnibus criminibus distinctio haec poenam | |
| aut iustam elicere debet aut temperamentum admittere. | |
| Idem libro nono de officio proconsulis. Si quis forte, ne supplicio adficiatur, | 6.pr.1 |
| dicat se habere quod principi referat salutis ipsius causa, an remittendum sit ad eum, | |
| uidendum est. et sunt plerique praesidum tam timidi, ut etiam post sententiam de eo | |
| dictam poenam sustineant nec quicquam audiant: alii omnino non patiuntur quicquam | |
| tale allegantes: nonnulli neque semper neque <n>umquam remittunt, sed inquirunt, quid sit, | 5 |
| quod allegare principi ueli<n>t quidque quod pro salute ipsius habeant dicere, post quae | |
| aut sustinent poenam aut non sustinent. quod uidetur habere mediam rationem. ceterum, | |
| ut mea fert opinio, prorsus eos non debuisse, posteaquam semel damnati sunt, audiri, | |
| quidquid allegent. quis enim dubitat eludendae poenae causa ad haec eos decurrere ma- | |
| gisque esse puniendos, qui tamdiu conticuerunt, quod pro salute principis habere se dicere | 10 |
| iactant? nec enim debebant tam magnam rem tam diu reticere. Si quos comitum uel | 1.1 |
| legati sui reos proconsul inuenerit, utrum punire eos debeat an successori seruare, quaeri | |
| potest. sed multa exstant exempla, quae non tantum officialium suorum nec sub se agen- | |
| tium, uerum suos quoque seruos poen<a> adfecerunt: quod quidem faciendum est, ut exemplo | |
| deterriti minus delinquant. Nunc genera poenarum nobis enumeranda sunt, quibus prae- | 2.1 |
| sides adficere quemque possint. et sunt poenae, quae aut uitam adimant aut seruitutem | |
| iniungant aut ciuitatem auferant aut exilium aut coercitionem corporis contineant: | |
| Callistratus libro sexto de cognitionibus. (ueluti fustium, admonitio: fla- | 7.pr.1 |
| gellorum, castigatio: uinculorum, uerberatio) | |
| Ulpianus libro nono de officio proconsulis. aut damnum cum infamia aut | 8.pr.1 |
| dignitatis aliquam depositionem aut alicuius actus prohibitionem. Uita adimitur, ut puta | 1.1 |
| si damnatur aliquis, ut gladio in eum animaduertatur. sed animaduerti gladio oportet, non | |
| securi uel telo uel fusti uel laqueo uel quo alio modo. proinde nec liberam mortis facul- | |
| tatem concedendi ius praesides habent. multo enim uel ueneno necandi. diui tamen fra- | |
| tres rescripserunt permittentes liberam mortis facultatem. Hostes autem, | 2.1 |
| item transfugae ea poena adficiuntur, ut uiui exurantur. Nec ea quidem poena damnari | 3.1 |
| quem oportet, ut uerberibus necetur uel uirgis interematur, nec tormentis: quamuis pleri- | |
| que dum torquentur deficere solent. Est poena, quae adimat libertatem: huiusmodi ut | 4.1 |
| puta, si quis in metallum uel in opus metalli damnetur. metalla autem multa numero sunt | |
| et quaedam quidem prouinciae habent, quaedam non habent: sed quae non habent, in eas | |
| prouincias mittunt, quae metalla habent. Praefecto plane urbi specialiter competere ius in | 5.1 |
| metallum damnandi ex epistula diui Seueri ad Fabium Cilonem exprimitur. Inter eos autem, | 6.1 |
| qui in metallum et eos, qui in opus metalli damnantur, differentia in uinculis tantum est, | |
| quod qui in metallum damnantur, grauioribus uinculis premuntur, qui in opus metalli, | |
| leuioribus, quodque refugae ex opere metalli in metallum dantur, ex metallo grauius coer- | |
| centur. Quisquis autem in opus publicum damnatus refugit, duplicato tempore damnari | 7.1 |
| solet: sed duplicare eum id temporis oportet, quod ei cum superesset fugit, scilicet ne | |
| illud duplic<e>tur, quo adprehensus in carcere fuit. et si in decem annos damnatus sit, aut | |
| perpetuari ei debet poena aut in opus metalli transmitti. plane si decennio damnatus | |
| fuit et initio statim fugit, uidendum est, utrum duplicari ei tempora debeant, an uero per- | 5 |
| petuari uel transferri in opus metalli: et magis est, ut transferatur aut perpetuetur. gene- | |
| raliter enim dicitur, quotiens decennium excessura est duplicatio, non esse tempore poe- | |
| nam artandam. In ministerium metallicorum feminae in perpetuum uel ad tempus damnari | 8.1 |
| solent. simili modo et in salinas. et si quidem in perpetuum fuerint damnatae, quasi seruae | |
| poenae constituuntur: si uero ad tempus damnantur, retinent ciuitatem. Solent praesides | 9.1 |
| in carcere continendos damnare aut ut in uinculis contineantur: sed id eos facere non | |
| oportet. nam huiusmodi poenae interdictae sunt: carcer enim ad continendos homines, | |
| non ad puniendos haberi debet. In calcariam quoque uel sulpurariam damnari solent: sed | 10.1 |
| hae poenae metalli magis sunt. Quicumque in ludum uenatorium fuerint damnati, uiden- | 11.1 |
| dum est, an serui poenae efficiantur: solent enim iuniores hac poena adfici. utrum ergo | |
| serui poenae isti efficiantur an retineant libertatem, uidendum est. et magis est, ut hi | |
| quoque serui efficiantur: hoc enim dista<n>t a ceteris, quod instituuntur uenatores aut pyr- | |
| richarii aut aliam quam uoluptatem gesticulandi uel aliter se mouendi gratia. Seruos in | 12.1 |
| metallum uel in opus metalli, item in ludum uenatorium dari solere nulla dubitatio est: | |
| et si fuerint dati, serui poenae efficiuntur nec ad eum pertinebunt, cuius fuerint antequam | |
| damnarentur. denique cum quidam seruus in metallum damnatus beneficio principis esset | |
| iam poena liberatus, imperator Antoninus rectissime rescripsit, quia semel domini esse | 5 |
| desierat seruus poenae factus, non esse eum in potestatem domini postea reddendum. Sed | 13.1 |
| siue in perpetua uincula fuerit damnatus seruus siue in temporalia, eius remanet, cuius | |
| fuit, antequam damnaretur. | |
| Idem libro decimo de officio proconsulis. Moris est aduocationibus quoque | 9.pr.1 |
| praesides interdicere. et nonnumquam in perpetuum interdicunt, nonnumquam ad tempus | |
| uel annis metiuntur uel etiam tempore quo prouinciam regunt. Nec non ita quoque inter- | 1.1 |
| dici potest alicui, ne certis personis adsit. Potest et ita interdici cui, ne apud tribunal | 2.1 |
| praesidis postulet, et tamen apud legatum uel procuratorem non prohibetur agere. Si | 3.1 |
| tamen apud legatum prohibitus fuerit postulare, credo per consequentias ne quidem apud | |
| praesidem relictam illi postulandi facultatem. Nonnumquam non aduocatio- | 4.1 |
| nibus cui interdicitur, sed foro. plus est autem foro quam aduocationibus interdicere, si | |
| quidem huic omnino forensibus negotiis accommodare se non permittatur. solet autem ita | |
| uel iuris studiosis interdici uel aduocatis uel tabellionibus siue pragmaticis. Solet et | 5.1 |
| ita interdici, ne instrumenta omnino forment neue libellos concipiant uel testationes con- | |
| signent. Solet et sic, ne eo loci sedeant, quo in publico instrumenta deponuntur, archio | 6.1 |
| forte uel grammatophylacio. Sol<e>t et sic, ut testamenta ne ordinent uel scribant uel signent | 7.1 |
| Erit et illa poena, ne quis negotiis publicis interueniat: hic enim priuatis quidem interesse | 8.1 |
| poterit, publicis prohibebitur, ut solent quibus sententia praecipitur δημοϲίων ἀπέχεϲθαι. | |
| Sunt autem et aliae poenae: si negotiatione quis abstinere iubeatur uel ad conductionem | 9.1 |
| eorum quae publice locantur accedere, ut ad uectigalia publica. Interdici autem negotia- | 10.1 |
| tione plerumque uel negotiationibus solet: sed damnare, ut quis negotietur, an possit uidea- | |
| mus. et sunt quidem hae poenae, si quis generaliter tractare uelit, inciuiles inuitum ho- | |
| minem iubere facere quod facere non potest: sed si quis specialiter tractauerit, potest | |
| esse iusta causa compellendi cuius ad negotiationem: quod si fuerit, sequenda erit sen- | 5 |
| tentia. Istae fere sunt poenae quae iniungi solent. sed enim | 11.1 |
| sciendum est discrimina esse poenarum neque omnes eadem poena adfici posse. nam in | |
| primis decuriones in metallum damnari non possunt nec in opus metalli, nec furcae subici | |
| uel uiui exuri. et si forte huiusmodi sententia fuerint affecti, liberandi erunt: sed hoc non | |
| potest efficere qui sententiam dixit, uerum referre ad principem debet, ut ex auctoritate | 5 |
| eius poena aut permutetur aut liberaretur. Parentes quoque et liberi decurionum | 12.1 |
| in eadem causa sunt. Liberos non tantum filios accipere debemus, uerum omnes liberos. | 13.1 |
| Sed utrum hi soli, qui post decurionatum suscepti sunt, his poenis non adficiantur, an uero | 14.1 |
| omnes omnino liberi, etiam in plebeia familia suscepti, uidendum est: et magis puto omni- | |
| bus prodesse debere. Plane si parens decurio esse desierit, si quidem iam decurione fuerit | 15.1 |
| editus, proderit ei, ne adficiatur: enimuero si posteaquam plebeius factus est tunc susci- | |
| piat filium, quasi plebeio editus ita erit plectendus. Statuliberum quasi liberum iam pu- | 16.1 |
| niendum diuus Pius Saluio Marciano rescripsit. | |
| Macer libro secundo <de> publicis iudiciis. In seruorum persona ita obser- | 10.pr.1 |
| uatur, ut exemplo humiliorum puniantur. et ex quibus causis liber fustibus caeditur, ex | |
| his seruus flagellis caedi et domino reddi iubetur: et ex quibus liber | |
| fustibus caesus in | |
| opus publicum datur, ex his seruus, sub poena uinculorum ad eius temporis spatium, | 5 |
| flagellis caesus domino reddi iubetur. si sub poena uinculorum domino reddi iussus non re- | |
| cipiatur, uenumdari et, si emptorem non inuenerit, in opus publicum et quidem perpetuum | |
| tradi iubetur. Qui ex causa in metallum dati sunt et post hoc del<i>querunt, in eos tam- | 1.1 |
| quam metallicos constitui debet, quamuis nondum in eum locum perducti fuerint, in quo | |
| operari habent: nam statim ut de is sententia dicta est, condicionem suam permutant. In | 2.1 |
| personis tam plebeiorum quam decurionum illud constitutum est, ut qui maiori poena ad- | |
| ficitur, quam legibus statuta est, infamis non fiat. ergo et si opere temporario quis mul- | |
| tatus sit uel tantum fustibus caesus, licet in actione famosa, ueluti furti, dicendum erit | |
| infamem non esse, quia et solus fustium ictus grauior est quam pecuniaris damnatio. | 5 |
| Marcianus libro secundo de publicis iudiciis. Perspiciendum est iudi- | 11.pr.1 |
| canti, ne quid aut durius aut remissius constituatur, quam causa deposcit: nec enim aut | |
| seueritatis aut clementiae gloria affectanda est, sed perpenso iudicio, prout quaeque res | |
| expostulat, statuendum est. plane in leuioribus causis proniores ad lenitatem iudices esse | |
| debent, in grauioribus poenis seueritatem legum cum aliquo temperamento benignitatis | 5 |
| subsequi. Furta domestica si uiliora sunt, publice uindicanda non sunt, nec admittenda | 1.1 |
| est huiusmodi accusatio, cum seruus a domino uel libertus a patrono, in cuius domo mo- | |
| ratur, uel mercennarius ab eo, cui operas suas locauerat, offeratur quaestioni: nam do- | |
| mestica furta uocantur, quae serui dominis uel liberti patronis uel mercennarii apud quos | |
| degunt subripiunt. Delinquitur autem aut proposito aut impetu aut casu. proposito de- | 2.1 |
| linquunt latrones, qui factionem habent: impetu autem, cum per ebrietatem ad manus aut | |
| ad ferrum uenitur: casu uero, cum in uenando telum in feram missum hominem interfecit. | |
| Capitis poena est bestiis obici uel alias similes poenas pati uel animaduerti. | 3.1 |
| Macer libro secundo de officio praesidis. Quod ad statum damnatorum | 12.pr.1 |
| pertinet, nihil interest, iudicium publicum fuerit nec ne: nam sola sententia, non genus | |
| criminis spectatur. itaque hi, in quos animaduerti iubetur quiue ad bestias dantur, con- | |
| festim poenae serui fiunt. | |
| Ulpianus libro primo de appellationibus. Hodie licet ei, qui extra ordinem | 13.pr.1 |
| de crimine cognoscit, quam uult sententiam ferre, uel grauiorem uel leuiorem, ita tamen | |
| ut in <u>troque moderationem non excedat. | |
| Macer libro secundo de re militari. Quaedam delicta pagano aut nullam | 14.pr.1 |
| aut leuiorem poenam irrogant, militi uero grauiorem. nam si miles artem ludicram fecerit | |
| uel in seruitutem se uenire passus est, capite puniendum Menander scribit. | |
| Uenuleius Saturninus libro primo de officio proconsulis. Diuus Hadrianus eos, qui | 15.pr.1 |
| in numero decurionum essent, capite puniri prohibuit, nisi si qui parentem occidissent: | |
| uerum poena legis Corneliae puniendos mandatis plenissime cautum est. | |
| Claudius Saturninus libro singulari de poenis paganorum. Aut facta | 16.pr.1 |
| puniuntur, ut furta caedesque, aut dicta, ut conuicia et infidae aduocationes, aut scripta, | |
| ut falsa et famosi libelli, aut consilia, ut coniurationes et latronum conscientia quosque | |
| alios suadendo iuuisse sceleris est instar. Sed haec quattuor genera consideranda sunt | 1.1 |
| septem modis: causa persona loco tempore qualitate quantitate euentu. Causa: ut in uer- | 2.1 |
| beribus, quae impunita sunt a magistro allata uel parente, quoniam emendationis, non | |
| iniuriae gratia uidentur adhiberi: puniuntur, cum quis per iram ab extraneo pulsatus est. | |
| Persona dupliciter spectatur, eius qui fecit et eius qui passus est: aliter enim puniuntur | 3.1 |
| ex isdem facinoribus serui quam liberi, et aliter, qui quid in dominum parentemue ausus | |
| est quam qui in extraneum, in magistr<at>um uel in priuatum. in eius rei consideratione | |
| aetatis quoque ratio habeatur. Locus facit, ut idem uel furtum uel sacrilegium sit et | 4.1 |
| capite luendum uel minore supplicio. Tempus discernit emansorem a fugitiuo et effracto- | 5.1 |
| rem uel furem diurnum a nocturno. Qualitate, cum factum uel atrocius uel leuius est: ut | 6.1 |
| furta manifesta a nec manifestis discerni solent, rixae a grassaturis, expilationes a furtis, | |
| petulantia a uiolentia. qua de re maximus apud Graecos orator Demosthenes sic ait: | |
| οὐ γὰρ ἡ πληγὴ παρέϲτηϲε τὴν ὕβριν, ἀλλ’ ἡ ἀτιμία· οὐδὲ τὸ τύπτεϲθαι τοῖϲ ἐλευθέροιϲ ἐϲτὶ | |
| δεινόν, καίπερ ὂν δεινόν, ἀλλὰ τὸ ἐφ’ ὕβρει. πολλὰ γὰρ ἂν ποιήϲειεν ὁ τύπτων, ὦ ἄνδρεϲ Ἀθη- | 5 |
| ναῖοι, ὧν ὁ παθὼν ἔνια οὐδ’ ἂν ἀπαγγεῖλαι δύναιτο ἑτέρῳ, τῷ ϲχήματι, τῷ βλέμματι, τῇ φωνῇ, | |
| ὅταν ὡϲ ὑβρίζων, ὅταν ὡϲ ἐχθρὸϲ ὑπάρχων, ὅταν κονδύλοιϲ, ὅταν ἐπὶ κόρρηϲ. ταῦτα κινεῖ, | |
| ταῦτα ἐξίϲτηϲιν ἀνθρώπουϲ αὑτῶν ἀήθειϲ ὄνταϲ τοῦ προπηλακίζεϲθαι. Quantitas discernit | 7.1 |
| furem ab abigeo: nam qui unum suem subripuerit, ut fur coercebitur, qui gregem, ut abi- | |
| geus. Euentus spectetur, ut a clementissimo quoquo facta: quamquam lex non minus | 8.1 |
| eum, qui occidendi hominis causa cum telo fuerit, quam eum qui occiderit puniat. et ideo | |
| apud Graecos exilio uoluntario fortuiti casus luebantur, ut apud praecipuum poetarum | |
| scriptum est: | |
| εὖτέ με τυτθὸν ἐόντα Μενοίτιοϲ ἐξ Ὀπόεντοϲ | 5 |
| ἤγαγεν ὑμέτερόνδ’ ἀνδροκταϲίηϲ ὕπο λυγρῆϲ, | |
| ἤματι τῷ ὅτε παῖδα κατέκτανον Ἀμφιδάμαντοϲ | |
| νήπιοϲ, οὐκ ἐθέλων, ἀμφ’ ἀϲτραγάλοιϲι χολωθείϲ. | |
| Euenit, ut eadem scelera in quibusdam prouinciis grauius plectantur, ut in Africa messium | 9.1 |
| incensores, in Mysia uitium, ubi metalla sunt adulteratores monetae. Nonnumquam euenit, | 10.1 |
| ut aliquorum maleficiorum supplicia exacerbentur, quotiens nimium multis personis gras- | |
| santibus exemplo opus sit. | |
| Marcianus libro primo institutionum. Sunt quidam serui poenae, ut sunt | 17.pr.1 |
| in metallum dati et in opus metalli: et si quid eis testamento datum fuerit, pro no<n> scriptis | |
| est, quasi non Caesaris seruo datum, sed poenae. Item quidam ἀπόλιδεϲ sunt, hoc est | 1.1 |
| sine ciuitate: ut sunt in opus publicum perpetuo dati et in insulam deportati, ut ea qui- | |
| dem, quae iuris ciuilis sunt, non habeant, quae uero iuris gentium sunt, habeant. | |
| Ulpianus libro tertio ad edictum. Cogitationis poenam nemo patitur. | 18.pr.1 |
| Idem libro quinquagensimo septimo ad edictum. Si non defendantur serui | 19.1.1 |
| a dominis, non utique statim ad supplicium deducuntur, sed permittetur eis defendi uel | |
| ab alio, et qui cognoscit, debebit de innocentia eorum quaerere. | |
| Paulus libro octauo decimo ad Plautium. Si poena alicui irrogatur, re- | 20.1.1 |
| ceptum est commenticio iure, ne ad heredes transeat. cuius rei illa ratio uidetur, quod | |
| poena constituitur in emendationem hominum: quae mortuo eo, in quem constitui uidetur, | |
| desinit. | |
| Celsus libro trigensimo septimo digestorum. Ultimum supplicium esse | 21.1.1 |
| mortem solam interpretamur. | |
| Modestinus libro primo differentiarum. In metallum damnati si ualetudine | 22.1.1 |
| aut aetatis infirmitate inutiles operi faciundo deprehendantur, ex rescripto diui Pii a prae- | |
| side dimitti poterunt, qui aestimabit de his d<i>mittendis, si modo uel cognatos uel adfines | |
| habeant et non minus decem annis poenae suae functi fuerint. | |
| Idem libro octauo regularum. Sine praefinito tempore in metal- | 23.1.1 |
| lum dato imperitia dantis decennii tempora praefinita uidentur. | |
| Idem libro undecimo pandectarum. Eorum, qui relegati uel deportati sunt ex causa | 24.1.1 |
| maiestatis, statuas detrahendas scire debemus. | |
| Idem libro duodecimo pandectarum. Si diutino tempore aliquis in reatu | 25.1.1 |
| fuerit, aliquatenus poena eius subleuanda erit: sic etiam constitutum est non eo modo | |
| puniendos eos, qui longo tempore in reatu agunt, quam eos qui in recenti sententiam ex- | |
| cipiunt. Non potest quis sic damnari, ut de saxo praecipitetur. | 1 |
| Callistratus libro primo de cognitionibus. Crimen uel poena paterna | 26.pr.1 |
| nullam maculam filio infligere potest: namque unusquisque ex suo admisso sorti subicitur | |
| nec alieni criminis successor constituitur, idque diui fratres Hierapolitanis rescripserunt. | |
| Idem libro quinto de cognitionibus. Diui fratres Arruntio Siloni rescripse- | 27.pr.1 |
| runt non solere praesides prouinciarum ea quae pronuntiauerunt ipsos rescindere. Uetinae | |
| quoque Italicensi rescripserunt suam mutare sententiam neminem posse idque insolitum | |
| esse fieri. si tamen de se quis mentitus fuerit uel, cum non haberet probationum instru- | |
| menta, quae postea reppererit, poena adflictus sit, nonnulla exstant principalia rescripta, | 5 |
| quibus uel poena eorum minuta est uel in integrum restitutio concessa. sed id dumtaxat | |
| a principibus fieri potest. De decurionibus et principalibus ciuitatium, qui capitale ad- | 1.1 |
| miserunt, mandatis cauetur, ut, si quis id admississe uideatur, propter quod relegandus | |
| extra prouinciam in insulam sit, imperatori scribatur adiecta sententia a praeside. Alio | 2.1 |
| quoque capite mandatorum in haec uerba cauetur: 'Si qui ex principalibus alicuius ciui- | |
| tatis latrocinium fecerint aliudue quod facinus, ut capitalem poenam meruisse uideantur, | |
| commiserint, uinctos eos custod<i>es et mihi scribes et adicies, quid quisque commiserit'. | |
| Idem libro sexto de cognitionibus. Capitalium poenarum fere isti gradus | 28.pr.1 |
| sunt. summum supplicium esse uidetur ad furcam damnatio. item uiui crematio: qu<o>d | |
| quamquam summi supplicii appellatione merito contineretur, tamen eo, quod postea id | |
| genus poenae adinuentum est, posterius primo uisum est. item capitis amputatio. deinde | |
| proxima morti poena metalli coercitio. post deinde in insulam deportatio. Ceterae poenae | 1.1 |
| ad existimationem, non ad capitis periculum pertinent, ueluti relegatio ad tempus, uel in | |
| perpetuum, uel in insulam, uel cum in opus quis publicum datur, uel cum fustium ictu | |
| subicitur. Non omnes fusti<bu>s caedi solent, sed hi dumtaxat qui liberi sunt et quidem | 2.1 |
| tenuiores homines: honestiores uero fustibus non subiciuntur, idque principalibus rescriptis | |
| specialiter exprimitur. Solent quidam, qui uolgo se iuuenes appellant, in quibusdam ciui- | 3.1 |
| tatibus turbulen<tis> se adclamationibus popularium accommodare. qui si amplius nihil ad- | |
| miserint nec ante sint a praeside admoniti, fustibus caesi dimittuntur aut etiam spectaculis | |
| eis interdicitur. quod si ita correcti in eisdem deprehendantur, exilio puniendi s<u>nt, non- | |
| numquam capite <p>lectendi, scilicet cum saepius seditiose et turbulente se gesserint et ali- | 5 |
| quotiens adprehensi tractati clementius in eadem temeritate propositi perseuerauerint. Serui | 4.1 |
| caesi solent dominis reddi. Et ut generaliter dixerim, omnes, qui fustibus caedi prohi- | 5.1 |
| bentur, eandem habere honoris reuerentiam debent, quam decuriones habent. est enim | |
| inconstans dicere eum, quem principales constitutiones fustibus subici prohibuerunt, in | |
| metallum dari posse. Diuus Hadrianus in haec uerba rescripsit. 'In opus metalli ad tem- | 6.1 |
| pus nemo damnari deb<e>t. sed qui ad tempus damnatus est, etiamsi faciet metallicum opus, | |
| non in metallum damnatus esse intellegi debet: huius enim libertas manet, quamdiu etiam | |
| hi, qui in perpetuum opus damnantur.' proinde et mulieres hoc modo damnatae liberos | |
| pariunt. Ad statuas confugere uel imagines principum in iniuriam alterius prohibitum | 7.1 |
| est. cum enim leges omnibus hominibus aequaliter securitatem tribuant, merito uisum est | |
| in iniuriam potius alterius quam sui defensionis gratia ad statuas uel imagines principum | |
| confugere: nisi si quis ex uinculis uel custodia detentus a potentioribus ad huiusmodi | |
| praesidium confugerit: his enim uenia tribuenda est. ne autem ad statuas uel imagines | 5 |
| quis confugiat, senatus censuit: eumque, qui imaginem Caesaris in inuidiam alterius prae- | |
| tulisset, in uincula publica coerceri diuus Pius rescripsit. Omnia admissa in patronum pa- | 8.1 |
| troniue filium patrem propinquum maritum uxorem ceterasque necessitudines grauius uin- | |
| dicanda sunt quam in extraneos. Uenenarii capite puniendi sunt aut, si digni- | 9.1 |
| tatis respectum agi oportuerit, deportandi. Grassatores, qui praedae causa | 10.1 |
| id faciunt, proximi latronibus habentur. et si cum ferro adgredi et spoliare instituerunt, | |
| capite puniuntur, utique si saepius atque in itineribus hoc admiserunt: ceteri in metallum | |
| dantur uel in insulas relegantur. Igni cremantur plerumque serui, qui saluti dominorum suo- | 11.1 |
| rum insidiauerint, nonnumquam etiam liberi plebeii et humiles personae. Incendiarii capite | 12.1 |
| puniuntur, qui ob inimicitias uel praedae causa incenderint intra oppidum: et plerumque | |
| uiui exuruntur. qui uero casam aut uillam, aliquo lenius. nam fortuita incendia, si, cum | |
| uitari possent, per neglegentiam eorum, apud quos orta sunt, damno uicinis fuerunt, ciui- | |
| liter exercentur (ut qui iactura adfectus est, damni disceptet) uel modice uindicaretur. | 5 |
| In exulibus gradus poenarum constituti edicto diui Hadriani, ut qui ad tempus relegatus | 13.1 |
| est, si redeat in insulam relegetur, qui relegatus in insulam excesserit, in insulam de- | |
| portetur, qui deportatus euaserit, capite puniatur. Ita et in custodiis gradum seruandum | 14.1 |
| esse idem princeps rescripsit, id est ut, qui in tempus damnati erant, in perpetuum damna- | |
| rentur, qui in perpetuum damnati erant, in metallum damnarentur, qui in metallum damnati | |
| id admiserint, summo supplicio adficerentur. Famosos latrones in his locis, | 15.1 |
| ubi grassati sunt, furca figendos compluribus placuit, ut et conspectu deterr<e>antur alii ab | |
| isdem facinoribus et solacio sit cognatis et adfinibus interemptorum eodem loco poena red- | |
| dita, in quo latrones homicidia fecissent: nonnulli etiam ad bestias hos damnauerunt. | |
| Maiores nostri in omni supplicio seuerius seruos quam liberos, famosos quam integrae famae | 16.1 |
| homines punierunt. | |
| Gaius libro primo ad legem Iuliam et Papiam. Qui ultimo supplicio dam- | 29.pr.1 |
| nantur, statim et ciuitatem et libertatem perdunt. itaque praeoccupat hic casus mortem | |
| et nonnumquam longum tempus occupat: quod accidit in personis eorum, qui ad bestias | |
| damnantur. saepe etiam ideo seruari solent post damnationem, ut ex his in alios quaestio | |
| habeatur. | 5 |
| Modestinus libro primo de poenis. Si quis aliquid fecerit, quo | 30.pr.1 |
| leues hominum animi superstitione numinis terrentur, diuus Marcus huiusmodi homines in | |
| insulam relegari rescripsit. | |
| Idem libro tertio de poenis. Ad bestias damnatos fauore populi praeses dimittere non | 31.pr.1 |
| debet: sed si eius roboris uel artificii sint, ut digne populo Romano exhiberi possint, prin- | |
| cipem consulere debet. Ex prouincia autem in prouinciam transduci damnatos | 1.1 |
| sine permissu principis non licere diuus Seuerus et Antoninus rescripserunt. | |
| Ulpianus libro sexto ad edictum. Si praeses uel iudex ita interlocutus sit | 32.pr.1 |
| 'uim fecisti'; si quidem ex interdicto, non erit notatus nec poena legis Iuliae sequetur: si | |
| uero ex crimine, aliud est. quid si non distinxerit praeses, utrum Iulia publicorum an | |
| Iulia priuatorum? tunc ex crimine erit aestimandum. sed si utriusque legis crimina obiecta | |
| sunt, mitior lex, id est priuatorum erit sequenda. | 5 |
| Papinianus libro secundo quaestionum. Fratres imperatores rescripserunt | 33.pr.1 |
| seruos in temporaria uincula damnatos libertatem et hereditatem siue legatum, postquam | |
| tempus expleuerint, consequi, quia temporaria coercitio, quae descendit ex sententia, | |
| poenae est abolitio. si autem beneficium libertatis in uinculis eos inueniat, ratio iuris et | |
| uerba constitutionis libertati refragantur. plane si testamento libertas data sit et eo tem- | 5 |
| pore, quo aditur hereditas, tempus uinculorum solutum sit, recte manumissus intellegetur, | |
| non secus ac si pignori datum seruum debitor manumisisset eiusque post liberatum pignus | |
| adita fuisset hereditas. | |
| Idem libro sexto decimo responsorum. Seruus in opus publicum perpetuum | 34.pr.1 |
| ac multo magis temporarium non datur. cum igitur per errorem in opus temporarium fuisset | |
| datus, expleto tempore domino seruum esse reddendum respondi. Eos | 1.1 |
| quoque poena delatoris ex sententia senatus consulti teneri respondi, qui per suppositam | |
| personam delatori causam dederunt. | |
| Callistratus libro primo quaestionum. Mandatis principalibus, quae prae- | 35.pr.1 |
| sidibus dantur, cauetur, ne quis perpetuis uinculis damnetur: idque etiam diuus Hadrianus | |
| rescripsit. | |
| Hermogenianus libro primo iuris epitomarum. In metallum, sed et in ministerium | 36.pr.1 |
| metalli<c>orum damnati serui efficiuntur, sed poenae. | |
| Paulus libro primo sententiarum. In dardanarios propter falsum mensu- | 37.pr.1 |
| rarum modum ob utilitatem popularis annonae pro modo admissi extra ordinem uindicari | |
| placuit. | |
| Idem libro quinto sententiarum. Si quis aliquid ex metallo principis uel | 38.pr.1 |
| ex moneta sacra furatus sit, poena metalli et exilii punitur. Transfugae ad hostes uel | 1.1 |
| consiliorum nostrorum renuntiatores aut uiui exuruntur aut furcae suspenduntur. Actores | 2.1 |
| seditionis et tumultus populo concitato pro qualitate dignitatis aut in fur- | |
| cam tolluntur aut bestiis obiciuntur aut <in> insulam deporta<n>tur. Qui nondum | 3.1 |
| uiripotentes uirgines corrumpunt, humiliores in metallum damnantur, honestiores in insulam | |
| relegantur aut in exilium mittuntur. Qui se suis nummis redemptum non probauerit, liber- | 4.1 |
| tatem petere non potest: amplius eidem domino sub poena uinculorum redditur uel, si | |
| ipse dominus malit, in metallum damnatur. Qui abortionis aut amatorium | 5.1 |
| poculum dant, etsi dolo non faciant, tamen quia mali exempli res est, humiliores in me- | |
| tallum, honestiores in insulam amissa parte bonorum relegantur. quod si eo mulier aut | |
| homo perierit, summo supplicio adficiuntur. Testamentum, quod nullo iure ualet, | 6.1 |
| impune supprimitur: nihil est enim, quod ex eo aut petatur aut consistere possit. | |
| Qui uiui testamentum aperuerit recitauerit resignauerit, poena Corneliae te- | 7.1 |
| netur: et plerumque humiliores aut in metallum damnantur aut honestiores in insulam | |
| deportantur. Si quis instrumentum litis suae a procuratore aduersario pro- | 8.1 |
| ditum esse conuicerit, procurator si humilior sit, in metallum damnatur, si honestior, | |
| adempta parte bonorum dimidia in perpetuum relegatur. Instrumenta penes | 9.1 |
| se deposita quicumque alteri altero absente reddiderit uel aduersario prodiderit: prout per- | |
| sonae condicio est, aut in metallum damnatur aut in insulam deportatur. Iu- | 10.1 |
| dices pedanei si pecunia corrupti dicantur, plerumque a praeside aut curi<a> summouentur | |
| aut in exilium mittuntur aut <ad> tempus relegantur. Miles, qui ex carcere dato | 11.1 |
| gladio erupit, poena capitis punitur. eadem poena tenetur et qui cum eo, quem custo- | |
| diebat, deseruit. Miles, qui sibi manus intulit nec factum peregit, nisi inpatientia doloris | 12.1 |
| aut morbi luctusue alicuius uel alia causa fecerit, capite puniendus est: alias cum igno- | |
| minia mittendus est. | |
| Tryphoninus libro decimo disputationum. Cicero in oratione pro Cluentio | 39.pr.1 |
| Habito scripsit Milesiam quandam mulierem, cum esset in Asia, quod ab heredibus se- | |
| cundis accepta pecunia partum sibi medicamentis ipsa abegisset, rei capitalis esse damna- | |
| tam. sed et si qua uisceribus suis post diuortium, quod praegnas fuit, uim intulerit, | |
| ne iam inimico marito filium procrearet, ut temporali exilio coerceatur, ab optimis impe- | 5 |
| ratoribus nostris rescriptum est. | |
| Paulus libro tertio decretorum. Metrodorum, cum hostem fugientem sciens | 40.pr.1 |
| susceperit, in insulam deportari, Philocteten, quod occultari eum non ignorans diu dissi- | |
| mulauerit, in insulam relegari placet. | |
| Papinianus libro secundo definitionum. Sanctio legum, quae no- | 41.pr.1 |
| uissime certam poenam irrogat his, qui praeceptis legis non obtemperauerint, ad eas spe- | |
| cies pertinere non uidetur, quibus ipsa lege poena specialiter addita est. nec ambigitur | |
| in cetero omni iure speciem generi derogare, nec sane uerisimile est delictum unum eadem | |
| lege uariis aestimationibus coerceri. | 5 |
| Hermogenianus libro primo epitomarum. Interpretatione legum | 42.pr.1 |
| poenae molliendae sunt potius quam asperandae. | |
| Paulus libro primo responsorum. Imperator Antoninus Aurelio Atiliano | 43.pr.1 |
| rescripsit: 'Praeses ultra administrationis suae tempus interdicere alicui arte sua uti non | |
| potest'. Idem respondit eum, qui suo admisso decurionum honorem amisit, non posse | 1.1 |
| in poenis euitandis decurionis filii honorem uindicare. |