| DE IUREIURANDO SIUE UOLUNTARIO SIUE NECESSARIO | |
| SIUE IUDICIALI | |
| Gaius libro quinto ad edictum prouinciale. Maximum remedium | 12.2.1.pr.1 |
| expediendarum litium in usum uenit iurisiurandi religio, qua uel ex pactione ipsorum liti- | |
| gatorum uel ex auctoritate iudicis deciduntur controuersiae. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Iusiurandum spe- | 2.pr.1 |
| ciem transactionis continet maioremque habet auctoritatem quam res iudicata. | |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. Ait praetor: 'Si is cum quo | 3.pr.1 |
| agetur condicione delata iurauerit'. eum cum quo agetur accipere debemus ipsum reum. | |
| nec frustra adicitur 'condicione delata': nam si reus iurauit nemine ei iusiuran- | |
| dum deferente, praetor id iusiurandum non tuebitur: sibi enim iurauit: alioquin facillimus | |
| quisque ad iusiurandum decurrens nemine sibi deferente iusiurandum oneribus actionum | 5 |
| se liberabit. Quacumque autem actione quis conueniatur, si iurauerit, proficiet ei ius- | 1.1 |
| iurandum, siue in personam siue in rem siue in factum siue poenali actione uel quauis | |
| alia agatur siue de interdicto. Sed et si de condicione personae fuerit iuratum, praetor | 2.1 |
| iusiurandum tuebitur: ut puta detuli iusiurandum et iurasti in potestate mea te non esse: | |
| tuendum erit iusiurandum. Unde Marcellus scribit etiam de eo iurari | 3.1 |
| posse, an praegnas sit mulier uel non sit, et iuriiurando standum: denique ait, si de pos- | |
| sessione erat quaestio, seruari oportere, si forte quasi praegnas ire in possessionem uolebat | |
| et, cum ei contradiceretur, uel ipsa iurauit se praegnatem uel contra eam iuratum est: nam | |
| si ipsa, ibit in possessionem sine metu, si contra eam, non ibit, quamuis uere praegnas | 5 |
| fuerit: proderitque, inquit Marcellus, mulieri iuranti iusiurandum, ne conueniatur quasi ca- | |
| lumniae causa uentris nomine fuerit in possessionem neue uim patiatur in possessione. sed | |
| an iusiurandum eo usque prosit, ut post editum partum non quaeratur, ex eo editus sit an | |
| non sit cuius esse dicitur, Marcellus tractat: et ait ueritatem esse quaerendam, quia ius- | |
| iurandum alteri neque prodest neque nocet: matris igitur iusiurandum partui non proficiet: | 10 |
| nec nocebit, si mater detulerit et iuretur ex eo praegnas non esse. Iurari autem oportet, | 4.1 |
| ut delatum est iusiurandum: ceterum si ego detuli ut per deum iurares, tu per caput tuum | |
| iurasti | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. uel filiorum tuorum, | 4.pr.1 |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. non erit ratum habendum ius- | 5.1.1 |
| iurandum: quod si exegi, ut per salutem tuam iurares, et iurasti, stabitur. omne | |
| enim omnino licitum iusiurandum, per quod uoluit quis sibi iurari, idoneum est et si ex | |
| eo fuerit iuratum, praetor id tuebitur. Diuus Pius iureiurando, quod propria super- | 1 |
| stitione iuratum est, standum rescripsit. Dato iureiurando non aliud quaeritur, quam an | 2.1 |
| iuratum sit, remissa quaestione an debeatur, quasi satis probatum sit iureiurando. Sed si | 3.1 |
| quis illicitum iusiurandum detulerit, scilicet improbatae publice religionis, uideamus an pro | |
| eo habeatur atque si iuratum non esset: quod magis existimo dicendum. Si neque iura- | 4.1 |
| tum est neque remissum iusiurandum, pro eo debet haberi, atque si res in iusiurandum | |
| admissa non esset. proinde si postea iurare paratus sit, nihil ei hoc iusiurandum proficiet, | |
| quia ex eo quod delatum est iuratum non est. | |
| Paulus libro nono decimo ad edictum. Remittit iusiurandum, qui deferente | 6.pr.1 |
| se cum paratus esset aduersarius iurare gratiam ei facit contentus uoluntate suscepti iuris- | |
| iurandi. quod si non suscepit iusiurandum, licet postea parato iurare actor nolit deferre, | |
| non uidebitur remissum: nam quod susceptum est remitti debet. | |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. Ait praetor: 'Eius rei, de qua | 7.pr.1 |
| iusiurandum delatum fuerit, neque in ipsum neque in eum ad quem ea res pertinet actio- | |
| nem dabo.' eius rei sic erit accipiendum, siue de tota re siue de parte sit iuratum: nam | |
| de eo quod iuratum est pollicetur se actionem non daturum neque in eum qui iurauit ne- | |
| que in eos qui in locum eius cui iusiurandum delatum est succedunt, | 5 |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. etiamsi in rem successerint. | 8.pr.1 |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. Nam posteaquam iuratum est, | 9.1.1 |
| denegatur actio: aut, si controuersia erit, id est si ambigitur, an iusiurandum datum sit, | |
| exceptioni locus est. Iureiurando dato uel remisso reus quidem adquirit exceptionem sibi | 1 |
| aliisque, actor uero actionem adquirit, in qua hoc solum quaeritur, an iurauerit dari sibi | |
| oportere uel, cum iurare paratus esset, iusiurandum ei remissum sit. Si damnetur qui<s> post | 2.1 |
| iusiurandum ex famoso iudicio, famosum esse magis est. Si is, qui temporaria actione | 3.1 |
| mihi obligatus erat, detulerit iusiurandum, ut iurem eum dare oportere, egoque iurauero, | |
| tempore non liberatur, quia post litem contestatam cum eo perpetuatur aduersus eum obli- | |
| gatio. Si minor uiginti quinque annis detulerit et hoc ipso captum se dicat, ad- | 4.1 |
| uersus exceptionem iurisiurandi replicari debebit, ut Pomponius ait. ego autem puto hanc | |
| replicationem non semper esse dandam, sed plerumque ipsum praetorem debere cognoscere, | |
| an captus sit, et sic in integrum restituere: nec enim utique qui minor est statim et cir- | |
| cumscriptum se docuit. praeterea exceptio ista siue cognitio statutum tempus post annum | 5 |
| uicensimum quintum non debet egredi. Sed et si quis in fraudem creditorum ius- | 5.1 |
| iurandum detulerit debitori, aduersus exceptionem iurisiurandi replicatio fraudis creditoribus | |
| debet dari. praeterea si fraudator detulerit iusiurandum creditori, ut iuret sibi decem dari | |
| oportere, mox bonis eius uenditis experiri uolet, aut denegari debet actio aut exceptio | |
| opponitur fraudatorum creditorum. Iusiurandum defensoris uel procuratoris ei ab aduer- | 6.1 |
| sario delatum prodesse exceptionemque domino parere Iulianus scribit. idem ergo dicen- | |
| dum erit et si datus ad petendum procurator reo deferente iurauerit dari mihi oportere: | |
| nam actionem mihi parit. quae sententia habet rationem. Si petitor iurauit possessore de- | 7.1 |
| ferente rem suam esse, actori dabitur actio, sed hoc dumtaxat aduersus eum qui iusiuran- | |
| dum detulit eosque qui in eius locum successerunt: ceterum aduersus alium si uelit prae- | |
| rogatiua iurisiurandi uti, nihil ei proderit, | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. quia non deberet alii nocere, quod | 10.pr.1 |
| inter alios actum esset. | |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. Sed si possessori fuerit ius- | 11.pr.1 |
| iurandum delatum iuraueritque rem petitoris non esse, quamdiu quidem possidet, aduersus | |
| eum qui detulit iusiurandum, si petat, exceptione iurisiurandi utetur: si uero amiserit pos- | |
| sessionem, actionem non habebit, ne quidem si is possideat qui ei iusiurandum detulit: | |
| non enim rem suam esse iurauit, sed eius non esse. Proinde si, cum possider<et>, deferente | 1.1 |
| petitore rem suam iurauit, consequenter dicemus amissa quoque possessione, si is qui de- | |
| tulit iusiurandum nanctus sit possessionem, actionem in factum ei dandam. et | |
| fructus perceptos ex re, quam meam esse iuraui, restitui mihi placuit: sed et partum edi- | |
| tum fetusque pecorum restituendos constat post iusiurandum delatum. Item si iura- | 2.1 |
| uero usum fructum alicuius rei uel meum esse uel dari mihi oportere, eatenus mihi com- | |
| petit actio, quatenus, si uere usum fructum haberem, duraret: quibus uero casibus amitte- | |
| petur, non competit mihi actio. sed si rerum, in quibus usus fructus propter abusum con- | |
| stitui non potest, iurauerit usum fructum se habere uel sibi deberi, effectum iurisiurandi | 5 |
| sequendum arbitror ideoque tunc quoque uideri eum recte iurasse puto et ex eo iureiurando | |
| posse petere usum fructum caution<e> oblata. Si, cum de hereditate inter me et te contro- | 3.1 |
| uersia esset, iurauero hereditatem meam esse, id consequi debeo, quod haberem, si secun- | |
| dum me de hereditate pronuntiatum esset. et non solum eas res restituere debes, quas | |
| tunc possidebas, sed et si quas postea coepisses possidere, perindeque haberi quod iuratum | |
| est atque si probatum esset: idcirco utilis actio mihi competit. quod si ego ex eadem | 5 |
| hereditate possiderem tuque coepisses petere eam <a m>e, cum aduersus te iurassem, ex- | |
| ceptione me uti debere iurisiurandi. plane si alius a me hereditatem petere coeperit, du- | |
| bium non erit, ut et Iulianus scribit, nihil mihi iusiurandum prodesse. | |
| Iulianus libro nono digestorum. Idem est et si ego a quolibet alio possi- | 12.pr.1 |
| dente res hereditarias petere uelim, quia et si petissem a te hereditatem et probassem | |
| <m>eam, nihilo minus ab altero petendo id ipsum probare necesse haberem. | |
| Ulpianus libro uicensimo secundo ad edictum. Si duo patroni essent et li- | 13.pr.1 |
| bertus altero deferente iurasset se libertum eius non esse, utrum alteri totius debitae pa- | |
| tronis portionis an uero dimidiae debitae eis partis bonorum possessio competeret? et ait, | |
| si is cui iuratum est patronus fuisset, alteri suae partis bonorum possessione<m> competere | |
| nec ei prodesse, quod aduersus alter<u>m libertus iurasset: multum tamen fidei et auctoritatis | 5 |
| apud iudicem patronum habiturum, quo magis solum se patronum probaret, quod libertus | |
| iurasset alterum patronum non esse. Iulianus ait eum, qui iurauit fundum suum esse, post | 1.1 |
| longi temporis praescriptionem etiam utilem actionem habere debere. Idem Iulianus scribit | 2.1 |
| eum, qui iurauit furtum se non fecisse, uideri de toto iurasse, atque ideo neque furti neque | |
| condicticia tenetur, quia condicticia, inquit, solus fur tenetur. numquid ergo qui iurauit se | |
| furtum ne fecisse hoc solo nomine, condictione si conueniatur, exceptione utatur? ceterum | |
| si contendat qui condicit quasi cum herede se furis agere, non debet repelli et quasi μο- | 5 |
| νομερὴϲ condic<ti>o e<i> dari debet aduersus furis heredem nec pati eum iudex debet, si coe- | |
| perit temptare probare furem. Si quis iurauerit uendidisse me ei rem centum, ex empto | 3.1 |
| agere poterit, ut ei cetera praestentur, id est res tradatur et de euictione caueatur: an | |
| tamen ad pretium consequendum ex uendito conueniri possit, uidendum. et si quidem et | |
| de hoc ipso iuratum est, quod pretium solutum est, nulla pro pretio actio superest: si uero | |
| hoc non fuerit iuratum, tunc consequens est de pretio eum teneri. Idem dicemus et si | 4.1 |
| quis societatem fecisse iurauerit: nam et is pro socio poterit conueniri. Marcellus etiam | 5.1 |
| scribit, si quis iurauerit ob decem pignori dedisse fundum, non alias eum pigneraticia agere | |
| posse, quam si decem soluerit: sed et illud adici fortassis eum etiam in decem ex iure- | |
| iurando suo posse conueniri, quod magis probat. cui Quintus Saturninus consentit argu- | |
| mentoque utitur eius, qui iurauit eam, quae uxor sua fuerit, rem sibi in dotem dedisse: | 5 |
| nam et hic uxori ait utilem de dote actionem dandam. quae non esse extra aequitatem | |
| posita non negauerim. Si quis iurauerit in re pecuniaria per gen<i>um principis dare se non | 6.1 |
| oportere et peierauerit uel dari sibi oportere, uel intra certum tempus iurauerit se solu- | |
| turum nec soluit: imperator noster cum patre rescripsit fustibus eum castigandum dimittere | |
| et ita ei superdici: προπετῶϲ μὴ ὄμνυε. | |
| Paulus libro tertio ad edictum. Quotiens propter rem iuratur, | 14.pr.1 |
| nec parenti nec patrono remittitur iusiurandum: propter rem autem iusiurandum exigitur | |
| ueluti de pecunia credita, cum iurat actor sibi dari oportere uel reus se dare non oportere. | |
| idem est, cum de pecunia constituta iusiurandum exigitur. | |
| Idem libro sexto ad edictum. Ad personas egregias eosque qui ualetudine | 15.pr.1 |
| impediuntur domum mitti oportet ad iurandum. | |
| Ulpianus libro decimo ad edictum. Si patronus libertam suam | 16.pr.1 |
| uxorem duxerit, non compelletur iurare de rerum amotarum iudicio. sed et si ipse deferat | |
| iusiurandum libertae suae, de calumnia non debet iurare. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Iusiurandum, quod ex conuentione | 17.pr.1 |
| extra iudicium defertur, referri non potest. Pupillus tutore auctore iusiuran- | 1.1 |
| dum deferre debet: quod si sine tutore auctore detulerit, exceptio quidem obstabit, sed | |
| replicabitur, quia rerum administrandarum ius ei non competit. Si tutor qui tutelam gerit | 2.1 |
| aut curator furiosi prodigiue iusiurandum detulerit, ratum id haberi debet: nam et alienare | |
| res et solui eis potest et agendo rem in iudicium deducunt. Procurator quoque quod | 3.1 |
| detulit ratum habendum est, scilicet si aut uniuersorum bonorum administrationem sustinet | |
| aut si id ipsum nominatim mandatum sit aut si in rem suam procurator sit: | |
| Ulpianus libro uicensimo sexto ad edictum. alias autem procuratorem de- | 18.pr.1 |
| ferentem iusiurandum non esse audiendum Iulianus libro decimo digestorum scribit, n<e> | |
| postea reus, qui semel iurauit, a domino conueniatur: nec multum ei proficere, si fuerit | |
| ei de rato cautum: siue enim dominus petat, cogetur docere reus liquido se iurasse po- | |
| sita scilicet exceptione, siue ex stipulatione de rato agat, necesse habebit ipse de periurio | 5 |
| suo docere. | |
| Idem libro uicensimo sexto ad edictum. Si itaque mandatum fuit procura- | 19.pr.1 |
| tori, ut petat, ille iusiurandum detulit, aliud fecit quam quod mandatum est. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Seruus quod detulit uel | 20.pr.1 |
| iurauit, seruetur, si peculii administrationem habuit: | |
| Gaius libro quinto ad edictum prouinciale. huic enim solui quoque recte | 21.pr.1 |
| potest et nouandae obligationis ius habuit. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Quidam et de peculio actionem | 22.pr.1 |
| dandam in dominum, si actori detulerit seruus iusiurandum. eadem de filio familias di- | |
| cenda sunt. | |
| Ulpianus libro uicensimo sexto ad edictum. Si seruus iurauerit dominum | 23.pr.1 |
| dare non oportere, exceptio domino indulgenda est sibique aduersarius imputabit, qui seruo | |
| detulit iusiurandum. | |
| Paulus libro uicensimo octauo ad edictum. Multo magis proderit patri re- | 24.pr.1 |
| ligio filii, cum quo etiam iudicium consistere potest. ipsi autem referentes condicionem | |
| eorum, quibus subiecti sunt, non faciunt deteriorem. | |
| Ulpianus libro uicensimo secto ad edictum. Sed et si seruus meus delato | 25.pr.1 |
| uel relato ei iureiurando iurauit rem domini esse uel ei dari oportere, puto dandam mihi | |
| actionem uel pacti exceptionem propter religionem et conuentionem. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Qui iurasse dicitur nihil | 26.pr.1 |
| refert cuius sexus aetatisue sit: omni enim modo custodiri debet iusiurandum aduersus | |
| eum, qui contentus eo cum deferret fuit: quamuis pupillus non uideatur peierare, quia | |
| sciens fallere non uideatur. Si pater filium dare non oportere iurauerit, Cassius re- | 1.1 |
| spondit et patri et filio dandam exceptionem iurisiurandi: si pater iurauerit in peculio nihil | |
| esse, filius conueniri poterit: sed et pater ita conuenietur, ut post adquisiti peculii ratio | |
| habeatur. Iurisiurandi condicio ex numero esse potest uideri nouandi delegandiue, quia | 2.1 |
| proficiscitur ex conuentione, quamuis habeat et instar iudicii. | |
| Gaius libro quinto ad edictum prouinciale. Iusiurandum etiam loco solu- | 27.pr.1 |
| tionis cedit. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. In duobus reis stipulandi ab altero | 28.pr.1 |
| delatum iusiurandum etiam alteri nocebit. Quod reus iurauit, etiam fideiussori proficit. a | 1.1 |
| fideiussore exactum iusiurandum prodesse etiam reo Cassius et Iulianus aiunt: nam quia | |
| in locum solutionis succedit, hic quoque eodem loco habendum est: si modo ideo inter- | |
| positum est iusiurandum, ut de ipso contractu et de re, non de persona iurantis ageretur. | |
| Si ei, qui debitorem meum in iudicium exhibere promisit, iusiurandum detulerim isque | 2.1 |
| iurauerit se omnino exhibitionem eius non promississe, prodesse debitori meo id non debet: | |
| si uero iurauerit se nihil mihi praestare oportere, distinguendum sit et replicatione emen- | |
| dandum, utrum ideo iurauerit an quia post promissionem exhibuerit an uero quia soluerit: | |
| quod et in fideiussorem debiti distinguendum est. Ex duobus reis promittendi eiusdem | 3.1 |
| pecuniae alter iurauit: alteri quoque prodesse debebit. Exceptio iurisiurandi non tantum | 4.1 |
| si ea actione quis utatur, cuius nomine exegit iusiurandum, opponi debet, sed etiam si | |
| alia, si modo eadem quaestio in hoc iudicium deducatur, forte si ob actionem mandati | |
| negotiorum gestorum societatis ceterasque similes iusiurandum exactum sit, deinde ex isdem | |
| causis certum condicatur, quia per alteram actionem altera quoque consumitur. Si quis | 5.1 |
| iurauerit se non rapuisse, non debet adiuuari hoc iureiurando in actione furti aut con- | |
| dictione, quia aliud est furtum fecisse, quod uel clam fieri potest. Colonus, cum quo propter | 6.1 |
| succisas forte arbores agebatur ex locato, si iurauerit se non succidisse, siue e lege duo- | |
| decim tabularum de arboribus succisis siue e lege Aquilia damni iniuria siue interdicto | |
| quod ui aut clam postea conuenietur, per exceptionem iurisiurandi defendi poterit. Quae | 7.1 |
| iurauit diuortii causa rem se non amouisse, non debet defendi per exceptionem, si cum | |
| ea in rem agatur et, si contendat suam esse, alio iureiurando opus est: contra si iurauerit | |
| suam esse, debet in actione rerum amotarum defendi. et omnino hoc obseruandum est, | |
| licet per aliam actionem eadem quaestio moueatur, ut exceptio iurisiurandi locum habeat. | 5 |
| Igitur si quis iurauit se non esse condemnatum, etiamsi ex stipulatu iudicatum solui ob rem | 8.1 |
| iudicatam conueniatur, defendetur per exceptionem. contra si, cum ex stipulatu iudicatum | |
| solui conueniretur, iurauit se dare non oportere, agenti iudicati non utique obstabit ex- | |
| ceptio: potest enim fieri, ut non sit commissa stipulatio, licet res iudicata sit: nisi ideo | |
| iurasset, quod nec damnatum se esse diceret. Item Pomponius ait eum, qui furtum sibi | 9.1 |
| factum alicuius rei iurauit, non statim etiam condictionis causam nancisci. Item cum ex | 10.1 |
| hac parte iusiurandum et actionem et exceptionem inducat, si forte reus extra iudicium | |
| actore inferente iurauerit se dare non oportere et actor reo deferente dari sibi oportere, | |
| uel contra, posterior causa iurisiurandi potior habebitur: nec tamen praeiudicium | |
| periurio alterius fiet, quia non quaeretur, an dare eum oportet, sed an actor iurauerit. | 5 |
| Tryphoninus libro sexto disputationum. Quod si iuraui te deferente non | 29.pr.1 |
| iurasse te dare <t>ibi oportere, et aduersus utilem actionem, qua hoc quaeritur, an iuraueris | |
| tibi dari oportere, opponenda est exceptio iurisiurandi perementis quaestionem actione com- | |
| prehensam. | |
| Paulus libro octauo decimo ad edictum. Eum, qui iurauit ex ea | 30.pr.1 |
| actione quae infitiando crescit aliquid sibi deberi, simpli, non dupli persecutionem sibi ad- | |
| quirere Pedius ait: abunde enim sufficere exonerare petitorem probandi necessitate, | |
| cum omissa hac parte edicti dupli actio integra maneat: et potest dici hoc iudicio non | |
| principalem causam exerceri, sed iusiurandum actoris conseruari. Si iurauero te Stichum | 1.1 |
| mihi dare oportere, qui non sit in rerum natura, nec aestimationem mihi praestare reus | |
| debet nisi ex causa furtiua uel propter moras: tunc enim etiam post mortem serui aesti- | |
| matio praestatur. Si mulier iurauerit decem dotis sibi deberi, tota ea summa praestanda | 2.1 |
| est: sed si iurauit decem se dedisse in dotem, hoc solum non erit quaerendum, an data | |
| sint, sed quasi data sint, quod ex eo reddi oportet praestandum erit. In popularibus actio- | 3.1 |
| nibus iusiurandum exactum ita demum aduersus alios proderit, si bona fide exactum fuerit: | |
| nam et si quis egerit, ita demum consumit publicam actionem, si non per collusionem | |
| actum sit. Si libertus deferente patrono iurauit se libertum non esse, ratum ha- | 4.1 |
| bendum est iusiurandum, ut nec operarum petitio nec bonorum possessio contra tabulas | |
| dari debeat. Si iurauero usum fructum mihi dari oportere, non aliter dare debet, | 5.1 |
| quam si caueam boni uiri arbitratu me usurum et finito usu fructu restituturum. | |
| Gaius libro trigensimo ad edictum prouinciale. Admonendi sumus interdum | 31.pr.1 |
| etiam post iusiurandum exactum permitti constitutionibus principum ex integro causam | |
| agere, si quis noua instrumenta se inuenisse dicat, quibus nunc solis usurus sit. sed hae | |
| constitutiones tunc uidentur locum habere, cum a iudice aliquis absolutus fuerit (solent | |
| enim saepe iudices in dubiis causis exacto iureiurando secundum eum iudicare qui iura- | 5 |
| uerit): quod si alias inter ipsos iureiurando transactum sit negotium, non conceditur eandem | |
| causam retractare. | |
| Modestinus libro . . . differentiarum. Iurisiurandi gratiam fa- | 32.pr.1 |
| cere pupillus non potest. | |
| Ulpianus libro uicesimo octauo ad Sabinum. Qui per salutem suam iurat, | 33.pr.1 |
| licet per deum iurare uidetur (respectu enim diuini numinis ita iurat), attamen, si non ita | |
| specialiter iusiurandum ei delatum est, iurasse non uidetur: et ideo ex integro sollemniter | |
| iurandum est. | |
| Idem libro uicensimo sexto ad edictum. Iusiurandum et ad pecunias et ad | 34.pr.1 |
| omnes res locum habet: etiam de operis iusiurandum deferri potest. nec de iniuria queri | |
| aduersarius potest, cum possit iusiurandum referre. quid tamen, si ideo dicat reus se libe- | |
| ratum, quoniam Stichum, quem promiserat, putat decessisse? non erit tutus per relationem. | |
| et ideo ex hac causa putat Marcellus, et recte, aut remittendum ei iusiurandum aut spa- | 5 |
| tium dandum, ut certioretur et sic iuret. Defensor municipum uel cuiusuis corporis ius- | 1.1 |
| iurandum deferre potest, si super hoc mandatum habeat. Pupillo non defertur iusiurandum. | 2.1 |
| Procurator non compellitur iurare nec defensor, et ita Iulianus scribit libro decimo dige- | 3.1 |
| storum defensorem iurare non compelli sufficereque ad plenam defensionem, si paratus sit | |
| iudicium accipere. Qui iusiurandum defert, prior de calumnia debet iurare, si hoc exigatur, | 4.1 |
| deinde sic ei iurabitur. hoc iusiurandum de calumnia aeque patrono parentibusque remit- | |
| titur. Si de qualitate iuramenti fuerit inter partes dubitatum, conceptio eius arbitri iudi- | 5.1 |
| cantis est. Ait praetor: 'eum, a quo iusiurandum petetur, soluere aut iurare cogam': | 6.1 |
| alterum itaque eligat reus, aut soluat aut iuret: si non iurat, soluere cogendus erit a | |
| praetore. Datur autem et alia facultas reo, ut, si malit, referat iusiurandum: et si is qui | 7.1 |
| petet condicione iurisiurandi non utetur, iudicium ei praetor non dabit. aequissime enim | |
| hoc facit, cum non deberet displicere condicio iurisiurandi ei qui detulit: sed nec ius- | |
| iurandum de calumnia referenti defertur, quia non est ferendus actor, si condicionis quam | |
| ipse detulit de calumnia uelit sibi iurari. Non semper autem consonans est per omnia | 8.1 |
| referri iusiurandum quale defertur, forsitan ex diuersitate rerum uel personarum quibusdam | |
| emergentibus, quae uarietatem inducunt: ideoque si quid tale inciderit, officio iudicis con- | |
| ceptio huiuscemodi iurisiurandi terminetur. Cum res in iusiurandum demissa sit, iudex | 9.1 |
| iurantem absoluit: referentem audiet et, si actor iuret, condemnet reum: nolentem iurare | |
| reum si soluat, absoluit, non soluentem condemnat: ex relatione non iurante actore ab- | |
| soluit reum. | |
| Paulus libro uicesimo octauo ad edictum. Tutor pupilli omnibus proba- | 35.pr.1 |
| tionibus aliis deficientibus iusiurandum deferens audiendus est: quandoque enim pupillo | |
| denegabitur actio. Prodigus si deferat iusiurandum, audiendus non est: idemque | 1.1 |
| in ceteris similibus ei dicendum est. nam siue pro pacto conuento siue pro solutione siue | |
| pro iudicio hoc iusiurandum cedit, non ab aliis delatum probari debet, quam qui ad haec | |
| habiles sunt. Qui non compelluntur Romae iudicium accipere, nec iurare compellendi | 2.1 |
| sunt, ut legati prouinciales. | |
| Ulpianus libro uicensimo septimo ad edictum. Si actor deferat iusiurandum | 36.pr.1 |
| de sola constituta pecunia et reus iurauerit, exceptione utetur, si de constituta conue- | |
| niatur: sed si de sorte, id est de priore obligatione conueniatur, exceptio cessabit, nisi de | |
| hac quoque iurauerit aduersario deferente. | |
| Ulpianus libro tricensimo tertio ad edictum. Si non fuerit remissum ius- | 37.pr.1 |
| iurandum ab eo qui detulerit, sed de calumnia non iuratur, consequens est, ut debeat de- | |
| negari ei actio: sibi enim imputet, qui processit ad delationem iurisiurandi nec prius de | |
| calumnia iurauit, ut sit iste remittenti similis. | |
| Paulus libro trigensimo septimo ad edictum. Manifestae turpi- | 38.pr.1 |
| tudinis et confessionis est nolle nec iurare nec iusiurandum referre. | |
| Iulianus libro decimo digestorum. Si quis cum debitore suo pepigerit, ne | 39.pr.1 |
| ab eo pecunia peteretur, si iurasset se Capitolium non ascendisse uel aliud quodlibet fe- | |
| cisse uel non fecisse, isque iurauerit, et exceptio iurisiurandi dari debebit et solutum repeti | |
| poterit: est enim iusta conuentio, si quaelibet causa in condicione iurisiurandi deducta | |
| fuerit. | 5 |
| Idem libro tertio decimo digestorum. Iusiurandum a debitore exactum efficit, | 40.pr.1 |
| ut pignus liberetur: est enim hoc acceptilationi simile: perpetuam certe exceptionem parit. | |
| idcirco poenam quoque petentem creditorem exceptione summoueri oportet et solutum re- | |
| peti potest, utpote cum interposito eo ab omni controuersia discedatur. | |
| Pomponius libro singulari regularum. Labeo etiam absenti et ignoranti iuris- | 41.pr.1 |
| iurandi gratiam fieri posse respondit: sed et per epistulam gratia iurisiurandi fieri potest. | |
| Idem libro octauo decimo epistularum. Creditore, qui de mutua pecunia | 42.pr.1 |
| contra pupillum contendebat, iusiurandum deferente pupillus iurauit se dare non oportere: | |
| eandem pecuniam a fideiussore eius petit: an excludendus sit exceptione iurisiurandi? | |
| quid tibi placet rescribe mihi. eam rem apertius explicat Iulianus. nam si controuersia | |
| inter creditorem et pupillum fuerit, an omnino pecuniam mutuam accepisset, et conuenit, | 5 |
| ut ab omni condicione discederetur, si pupillus iurasset, isque iurauerit se dare non opor- | |
| tere, naturalis obligatio hac pactione tolletur et soluta pecunia repeti poterit. sin uero cre- | |
| ditor quidem se mutuam dedisse contendebat, pupillus autem hoc solo defendebatur, quod | |
| tutor eius non interuenisset et hoc tale iusiurandum interpositum, est, hoc casu fideiussorem | |
| praetor non tuebitur. si autem liquido probari non potest, quid actum sit, et in obscuro | 10 |
| erit (ut plerumque fit), de facto an de iure inter creditorem et pupillum controuersia fuerit | |
| deferente creditore pupillum iurasse, intellegere debemus id actum inter eos ut, si iurasset | |
| se dare non oportere, ab omni condicione discederetur: atque ita et solutam pecuniam | |
| repeti posse et fideiussoribus exceptionem dari debere existimauimus. Si fideiussor iura- | 1.1 |
| uerit se dare non oportere, exceptione iurisiurandi reus promittendi tutus est: atquin si, | |
| quasi omnino idem non fideiussisset, iurauit, non debet hoc <ius>iurandum reo promittendi | |
| prodesse. Sed et si actore deferente defensor absentis uel praesentis iurauit eum quem | 2.1 |
| defendit dare non oportere, exceptio iurisiurandi ei cuius nomine iurandum fuerit dari | |
| debebit. eadem ratio est et si fideiussoris defensor iurauerit: reo enim detur exceptio: | |
| Item si reus iurauit, fideiussor tutus sit, quia et res iudicata secundum alterutrum eorum | 3.1 |
| utrique proficeret. |