Quoniam ad hunc locum perventum est, non alie- 6.11.1.1
num esse videtur de Galliae Germaniaeque moribus et,
quo differant hae nationes inter sese, proponere. in Gal- 2.1
lia non solum in omnibus civitatibus atque in omnibus
pagis partibusque, sed paene etiam in singulis domibus
factiones sunt earumque factionum sunt principes, qui 3.1
summam auctoritatem eorum iudicio habere existiman-
tur, quorum ad arbitrium iudiciumque summa omnium
rerum consiliorumque redeat. idque eius rei causa anti- 4.1
quitus institutum videtur, ne quis ex plebe contra poten-
tiorem auxilii egeret. suos enim quisque opprimi et circum-
veniri non patitur neque, aliter si faciat, ullam inter suos
habet auctoritatem. haec eadem ratio est in summa totius 5.1
Galliae; namque omnes civitates divisae sunt in duas partes.
  Cum Caesar in Galliam venit, alterius factionis 12.1.1
principes erant Haedui, alterius Sequani. hi cum per se 2.1
minus valerent, quod summa auctoritas antiquitus erat
in Haeduis magnaeque eorum erant clientelae, Germa-
nos atque Ariovistum sibi adiunxerant eosque ad se
magnis iacturis pollicitationibusque perduxerant. proe- 3.1
liis vero compluribus factis secundis atque omni nobili-
tate Haeduorum interfecta tantum potentia anteces-
serant, ut magnam partem clientium ab Haeduis ad se 4.1
traducerent obsidesque ab iis principum filios acciperent
et publice iurare cogerent nihil se contra Sequanos con-
silii inituros, et partem finitimi agri per vim occupatam
possiderent Galliaeque totius principatum obtinerent. 5
qua necessitate adductus Diviciacus auxilii petendi causa 5.1
Romam ad senatum profectus infecta re redierat. ad- 6.1
ventu Caesaris facta commutatione rerum, obsidibus Hae-
duis redditis, veteribus clientelis restitutis, novis per Cae-
sarem comparatis, quod ii qui se ad eorum amicitiam
adgregarant, meliore condicione atque aequiore imperio 7.1
se uti videbant, reliquis rebus eorum gratia dignitateque
amplificata Sequani principatum dimiserant. in eorum
locum Remi successerant; quos quod adaequare apud
Caesarem gratia intellegebatur, ii qui propter veteres ini- 5
micitias nullo modo cum Haeduis coniungi poterant, se
Remis in clientelam dicabant. hos illi diligenter tue- 8.1
bantur; ita novam et repente collectam auctoritatem
tenebant; et eo tum statu res erat ut longe principes habe- 9.1
rentur Haedui, secundum locum dignitatis Remi ob-
tinerent.