Diebus circiter quindecim, quibus in hiberna ven- 5.26.1.1
tum est, initium repentini tumultus ac defectionis ortum
est ab Ambiorige et Catuvolco. qui cum ad fines regni 2.1
sui Sabino Cottaeque praesto fuissent frumentumque
in hiberna comportavissent, Indutiomari Treveri nun-
tiis impulsi suos concitaverunt subitoque oppressis
lignatoribus magna manu ad castra oppugnanda vene- 5
runt. cum celeriter nostri arma cepissent vallumque 3.1
ascendissent atque una ex parte Hispanis equitibus emis-
sis equestri proelio superiores fuissent, desperata re ho-
stes suos ab oppugnatione reduxerunt. tum suo more 4.1
conclamaverunt, uti aliqui ex nostris ad conloquium pro-
diret: habere sese quae de re communi dicere vellent,
quibus rebus controversias minui posse sperarent.
  Mittitur ad eos C. Arpinius eques Romanus, fami- 27.1.1
liaris Titurii, et Q. Iunius ex Hispania quidam, qui iam
ante missu Caesaris ad Ambiorigem ventitare consuerat.
apud quos Ambiorix ad hunc modum locutus est: sese 2.1
pro Caesaris in se beneficiis plurimum ei confiteri debere,
quod eius opera stipendio liberatus esset, quod Atuatucis
finitimis suis pendere consuesset, quodque ei et filius et
fratris filius a Caesare remissi essent, quos Atuatuci ob- 5
sidum numero missos apud se in servitute et catenis tenu-
issent. neque id quod fecerit de oppugnatione castrorum, 3.1
aut iudicio aut voluntate sua fecisse, sed coactu civitatis,
suaque esse eiusmodi imperia, ut non minus haberet iuris
in se multitudo, quam ipse in multitudinem. civitati porro 4.1
hanc fuisse belli causam, quod repentinae Gallorum
coniurationi resistere non potuerit. id se facile ex humili-
tate sua probare posse, quod non adeo sit imperitus
rerum ut suis copiis populum Romanum superari posse 5
confidat. sed esse Galliae commune consilium: omnibus 5.1
hibernis Caesaris oppugnandis hunc esse dictum diem,
ne qua legio alteri legioni subsidio venire posset. non 6.1
facile Gallos Gallis negare potuisse, praesertim cum de
recuperanda communi libertate consilium initum videre-
tur. quibus quoniam pro pietate satisfecerit, habere nunc 7.1
se rationem officii pro beneficiis Caesaris; monere, orare
Titurium pro hospitio, ut suae ac militum saluti consulat.
magnam manum Germanorum conductam Rhenum trans- 8.1
isse; hanc adfore biduo. ipsorum esse consilium, velintne 9.1
prius, quam finitimi sentiant, eductos ex hibernis milites
aut ad Ciceronem aut ad Labienum deducere, quorum
alter milia passuum circiter quinquaginta, alter paulo
amplius ab iis absit. illud se polliceri et iure iurando con- 10.1
firmare, tutum iter per suos fines daturum. quod cum 11.1
faciat, et civitati sese consulere, quod hibernis levetur,
et Caesari pro eius meritis gratiam referre. hac oratione
habita discedit Ambiorix.