Tandem omnibus rebus obsessi quartum iam 1.84.1.1
diem sine pabulo retentis iumentis, aquae lignorum
frumenti inopia, conloquium petunt et id, si fieri possit,
semoto a militibus loco. ubi id a Caesare negatum, et 2.1
palam si conloqui vellent, concessum est, datur obsidis
loco Caesari filius Afrani. venitur in eum locum quem
Caesar delegit. audiente utroque exercitu loquitur 3.1
Afranius: non esse aut ipsis aut militibus suscensen-
dum, quod fidem erga imperatorem suum Cn. Pom-
peium conservare voluerint. sed satis iam fecisse offi- 4.1
cio satisque supplicii tulisse perpessos omnium rerum
inopiam. nunc vero paene ut feras circummunitos
prohiberi aqua, prohiberi ingressu, neque corpore do-
lorem neque animo ignominiam ferre posse. itaque se 5.1
victos confiteri; orare atque obsecrare, siqui locus mi-
sericordiae relinquatur, ne ad ultimum supplicium pro-
gredi necesse habeant. haec quam potest demississime
et subiectissime exponit. 5
  Ad ea Caesar respondit: nulli omnium has partis 85.1.1
vel querimoniae vel miserationis minus convenisse. re- 2.1
liquos enim omnis officium suum praestitisse: <se> qui
etiam bona condicione et loco et tempore aequo con-
fligere noluerit, ut quam integerrima essent ad pacem
omnia; exercitum suum, qui iniuria etiam accepta 5
suisque interfectis, quos in sua potestate habuerit, con-
servarit et texerit; illius denique exercitus milites, qui
per se de concilianda pace egerint, qua in re omnium
suorum vitae consulendum putarint. sic omnium or- 3.1
dinum partis in misericordia constitisse, ipsos duces a
pace abhorruisse; eos neque conloquii neque indu-
tiarum iura servasse et homines imperitos et per con-
loquium deceptos crudelissime interfecisse. accidisse 4.1
igitur his, quod plerumque hominibus nimia pertinacia
atque adrogantia accidere soleat, uti eo recurrant et
id cupidissime petant, quod paulo ante contempserint.
neque nunc se illorum humilitate neque aliqua tem- 5.1
poris opportunitate postulare, quibus rebus opes auge-
antur suae; sed eos exercitus, quos contra se multos
iam annos aluerint, velle dimitti. neque enim sex le- 6.1
giones alia de causa missas in Hispaniam septimam-
que ibi conscriptam, neque tot tantasque classis para-
tas neque submissos duces rei militaris peritos. nihil 7.1
horum ad pacandas Hispanias, nihil ad usum provin-
ciae provisum, quae propter diuturnitatem pacis nul-
lum auxilium desiderarit. omnia haec iam pridem con- 8.1
tra se parari; in se novi generis imperia constitui, ut
idem ad portas urbanis praesideat rebus et duas belli-
cosissimas provincias absens tot annos obtineat; in 9.1
se iura magistratuum commutari, ne ex praetura et
consulatu, ut semper, sed per paucos probati et electi
in provincias mittantur; in se aetatis excusationem nihil
valere, quin superioribus bellis probati ad optinendos 5
exercitus evocentur; in se uno non servari, quod sit 10.1
omnibus datum semper imperatoribus, ut rebus feli-
citer gestis aut cum honore aliquo aut certe sine igno-
minia domum revertantur exercitumque dimittant. quae 11.1
tamen omnia et se tulisse patienter et esse laturum; neque
nunc id agere, ut ab illis abductum exercitum teneat ipse,
quod tamen sibi difficile non sit, sed ne illi habeant, quo
contra se uti possint. proinde, ut esset dictum, provinciis 12.1
excederent exercitumque dimitterent; si id sit factum, se
nociturum nemini. hanc unam atque extremam esse pacis
condicionem.