Itaque maiores nostri raro id accidere voluerunt, prae- 51.1
tores ut considerate fieret comparaverunt. Viri boni cum
palam fraudantur, cum experiendi potestas non est, timide
tamen et pedetemptim istuc descendunt vi ac necessitate
coacti, inviti, multis vadimoniis desertis, saepe inlusi ac 5
destituti; considerant enim quid et quantum sit alterius
bona proscribere. Iugulare civem ne iure quidem quisquam
bonus volt, mavolt commemorari se cum posset perdere
pepercisse, quam cum parcere potuerit perdidisse. Haec
in homines alienissimos, denique <in> inimicissimos viri boni 10
faciunt et hominum existimationis et communis humanitatis
causa, ut, cum ipsi nihil alteri scientes incommodarint, nihil
ipsis iure incommodi cadere possit.
  Ad vadimonium non venit. Quis? Propinquus. Si res 52.1
ista gravissima sua sponte videretur, tamen eius atrocitas
necessitudinis nomine levaretur. Ad vadimonium non venit.
Quis? Socius. Etiam gravius aliquid ei deberes conce-
dere, quicum te aut voluntas congregasset aut fortuna 5
coniunxisset. Ad vadimonium non venit. Quis? Is, qui
tibi praesto semper fuit. Ergo in eum qui semel hoc com-
misit, ut tibi praesto non esset, omnia tela coniecisti quae
parata sunt in eos qui permulta male agendi causa fraudan-
dique fecerunt? Si dupondius tuus ageretur, Sex. Naevi, 53.1
si in parvola re captionis aliquid vererere, non statim ad
C. Aquilium aut ad eorum aliquem, qui consuluntur, cucur-
risses? cum ius amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur,
cum offici rationem atque existimationis duci conveniret, 5
eo tempore tu non modo non ad C. Aquilium aut L. Lu-
cilium rettulisti, sed ne ipse quidem te consuluisti, ne
hoc quidem tecum locutus es: 'Horae duae fuerunt;
Quinctius ad vadimonium non venit. Quid ago?' Si
me hercule haec tecum duo verba fecisses: 'Quid ago?' 10
respirasset cupiditas atque avaritia, paulum aliquid loci
rationi et consilio dedisses, tu te conlegisses, non in eam
turpitudinem venisses ut hoc tibi esset apud talis viros con-
fitendum, qua tibi vadimonium non sit obitum, eadem te
hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas funditus 15
evertere.