Neque me illa oratio commovet, quod ait Attius indignum 145.9
esse facinus, si senator iudicio quempiam circumvenerit, 10
legibus eum teneri; si eques Romanus hoc idem fecerit,
non teneri. Vt tibi concedam hoc indignum esse quod 146.1
cuius modi sit iam videro, tu mihi concedas necesse est
multo esse indignius in ea civitate quae legibus contineatur
discedi ab legibus. Hoc enim vinculum est huius dignitatis
qua fruimur in re publica, hoc fundamentum libertatis, hic 5
fons aequitatis; mens et animus et consilium et sententia
civitatis posita est in legibus. Vt corpora nostra sine mente,
sic civitas sine lege suis partibus ut nervis ac sanguine
et membris uti non potest. Legum ministri magistratus,
legum interpretes iudices, legum denique idcirco omnes 10
servi sumus ut liberi esse possimus. Quid est, Q. Naso, 147.1
cur tu in isto loco sedeas? quae vis est qua abs te hi iudices
tali dignitate praediti coerceantur? Vos autem, iudices,
quam ob rem ex tanta multitudine civium tam pauci de
hominum fortunis sententiam fertis? Quo iure Attius quae 5
voluit dixit? Cur mihi tam diu potestas dicendi datur?
Quid sibi autem illi scribae, quid lictores, quid ceteri quos
apparere huic quaestioni video volunt? Opinor haec omnia
lege fieri totumque hoc iudicium, ut ante dixi, quasi mente
quadam regi legis et administrari. Quid ergo? haec 10
quaestio sola ita gubernatur? Quid M. Plaetori et C.
Flamini inter sicarios, quid C. Orchivi peculatus, quid mea
de pecuniis repetundis, quid C. Aquili apud quem nunc de
ambitu causa dicitur, quid reliquae quaestiones? Circum-
spicite omnis rei publicae partis; omnia legum imperio et 15
praescripto fieri videbitis. Si quis apud me, T. Atti, te 148.1
reum velit facere, clames te lege pecuniarum repetundarum
non teneri; neque haec tua recusatio confessio sit captae
pecuniae sed laboris et periculi non legitimi declinatio.
Nunc quid agatur et quid abs te iuris constituatur vide. 5
Iubet lex ea, qua lege haec quaestio constituta est, iudicem
quaestionis, hoc est Q. Voconium, cum eis iudicibus qui ei
obvenerint—vos appellat, iudices—quaerere de veneno. In
quem quaerere? Infinitum est. Qvicvmqve fecerit,
vendiderit, emerit, habverit, dederit. Quid eadem 10
lex statim adiungit? recita. Deqve eivs capite qvaerito.
Cuius? qui coierit, convenerit? Non ita est. Quid ergo
est? dic. Qvi tribvnvs militvm legionibvs qvattvor
primis, qvive qvaestor, tribvnvs plebis—deinceps omnis
magistratus nominavit—qvive in senatv sententiam dixit, 15
dixerit. Quid tum? Qvi eorvm coiit, coierit, con-
venit, convenerit qvo qvis ivdicio pvblico condemna-
retvr. 'Qui eorum'? quorum? Videlicet qui supra
scripti sunt. Quid intersit utro modo scriptum sit, etsi est
apertum, ipsa tamen lex nos docet. Vbi enim omnis 20
mortalis adligat, ita loquitur: 'Qvi venenvm malvm fecit,
fecerit.' Omnes viri, mulieres, liberi, servi in iudicium
vocantur. Si idem de coitione voluisset, adiunxisset: 'Qvive
coierit.' Nunc ita est: Deqve eivs capite qvaerito qvi
magistratvm habverit qvive in senatv sententiam di- 25
xerit, qvi eorvm coiit, coierit. Num is est Cluentius? 149.1
Certe non est. Quis ergo est Cluentius? Qui tamen
defendi causam suam lege noluit. Itaque abicio legem,
morem Cluentio gero. Tibi tamen, Atti, pauca quae ab
huius causa seiuncta sunt respondebo. Est enim quiddam 5
in hac causa quod Cluentius ad se, est aliquid quod ego
ad me putem pertinere. Hic sua putat interesse se re ipsa
et gesto negotio, non lege defendi; ego autem mea existimo
interesse me nulla in disputatione ab Attio videri esse super-
atum. Non enim mihi haec causa sola dicenda est; omni- 10
bus hic labor meus propositus est quicumque hac facultate
defensionis contenti esse possunt. Nolo quemquam eorum
qui adsunt existimare me quae de lege ab Attio dicta sunt, si
reticuerim, comprobare. Quam ob rem, Cluenti, de te tibi
obsequor; neque ego legem recito neque hoc loco pro te 15
dico, sed ea quae a me desiderari arbitror non relinquam.