Sed videte vim legis agrariae. Ne ei quidem qui agros 2.68.1
publicos possident decedent de possessione, nisi erunt
deducti optima condicione et pecunia maxima. Conversa
ratio. Antea cum erat a tribuno plebis mentio legis
agrariae facta, continuo qui agros publicos aut qui posses- 5
siones invidiosas tenebant extimescebant; haec lex eos
homines fortunis locupletat, invidia liberat. Quam multos
enim, Quirites, existimatis esse qui latitudinem possessionum
tueri, qui invidiam Sullanorum agrorum ferre non possint,
qui vendere cupiant, emptorem non reperiant, perdere iam 10
denique illos agros ratione aliqua velint? Qui paulo ante
diem noctemque tribunicium nomen horrebant, vestram vim
metuebant, mentionem legis agrariae pertimescebant, ei
nunc etiam ultro rogabuntur atque orabuntur ut agros
partim publicos, partim plenos invidiae, plenos periculi 15
quanti ipsi velint xviris tradant. Atque hoc carmen hic
tribunus plebis non vobis, sed sibi intus canit. Habet 69.1
socerum, virum optimum, qui tantum agri in illis rei
publicae tenebris occupavit quantum concupivit. Huic
subvenire volt succumbenti iam et oppresso, Sullanis oneri-
bus gravi, sua lege, ut liceat illi invidiam deponere, 5
pecuniam condere. Et vos non dubitatis quin vectigalia
vestra vendatis plurimo maiorum vestrorum sanguine et
sudore quaesita, ut Sullanos possessores divitiis augeatis,
periculo liberetis? Nam ad hanc emptionem xviralem 70.1
duo genera agrorum spectant, Quirites. Eorum unum
propter invidiam domini fugiunt, alterum propter vasti-
tatem. Sullanus ager a certis hominibus latissime con-
tinuatus tantam habet invidiam ut veri ac fortis tribuni 5
plebis stridorem unum perferre non possit. Hic ager
omnis, quoquo pretio coemptus erit, tamen ingenti pecunia
nobis inducetur. Alterum genus agrorum propter sterili-
tatem incultum, propter pestilentiam vastum atque desertum
emetur ab eis qui eos vident sibi esse, si non vendiderint, 10
relinquendos. Et nimirum id est quod ab hoc tribuno
plebis dictum est in senatu, urbanam plebem nimium in re
publica posse; exhauriendam esse; hoc enim <verbo> est
usus, quasi de aliqua sentina ac non de optimorum civium
genere loqueretur. Vos vero, Quirites, si me audire voltis, 71.1
retinete istam possessionem gratiae, libertatis, suffragiorum,
dignitatis, urbis, fori, ludorum, festorum dierum, ceterorum
omnium commodorum, nisi forte mavoltis relictis his rebus
atque hac luce rei publicae in Sipontina siccitate aut in 5
Salpinorum <plenis> pestilentiae finibus Rullo duce conlocari.
Aut dicat quos agros empturus sit; ostendat et quid et
quibus daturus sit. Vt vero, cum omnis urbis, agros,
vectigalia, regna vendiderit, tum harenam aliquam aut
paludes emat, id vos potestis, quaeso, concedere? 10
Quamquam illud est egregium quod hac lege ante
omnia veneunt, ante pecuniae coguntur et coacervantur
quam gleba una ematur. Deinde emi iubet, ab invito
vetat. Quaero, si qui velint vendere non fuerint, quid 72.1
pecuniae fiet? Referre in aerarium lex vetat, exigi
prohibet. Igitur pecuniam omnem xviri tenebunt, vobis
ager non emetur; vectigalibus abalienatis, sociis vexatis,
regibus atque omnibus gentibus exinanitis illi pecunias 5
habebunt, vos agros non habebitis. 'Facile,' inquit, 'addu-
centur pecuniae magnitudine ut velint vendere.' Ergo
ea lex est qua nostra vendamus quanti possimus, aliena
emamus quanti possessores velint.