Me perlongo intervallo prope memoriae temporumque 2.3.1
nostrorum primum hominem novum consulem fecistis et
eum locum quem nobilitas praesidiis firmatum atque omni
ratione obvallatum tenebat me duce rescidistis virtutique in
posterum patere voluistis. Neque me tantum modo con- 5
sulem, quod est ipsum per sese amplissimum, sed ita fecistis
quo modo pauci nobiles in hac civitate consules facti sunt,
novus ante me nemo. Nam profecto, si recordari volue-
ritis de novis hominibus, reperietis eos qui sine repulsa
consules facti sunt diuturno labore atque aliqua occasione 10
esse factos, cum multis annis post petissent quam praetores
fuissent, aliquanto serius quam per aetatem ac per leges
liceret; qui autem anno suo petierint, sine repulsa non esse
factos; me esse unum ex omnibus novis hominibus de qui-
bus meminisse possimus, qui consulatum petierim cum 15
primum licitum sit, consul factus sim cum primum petierim,
ut vester honos ad mei temporis diem petitus, non ad
alienae petitionis occasionem interceptus, nec diuturnis
precibus efflagitatus, sed dignitate impetratus esse videatur.
Est illud amplissimum quod paulo ante commemoravi, 4.1
Quirites, quod hoc honore ex novis hominibus primum me
multis post annis adfecistis, quod prima petitione, quod
anno meo, sed tamen magnificentius atque ornatius esse
illo nihil potest, quod meis comitiis non tabellam vindicem 5
tacitae libertatis, sed vocem vivam prae vobis indicem
vestrarum erga me voluntatum ac studiorum tulistis. Ita-
que me non extrema diribitio suffragiorum, sed primi illi
vestri concursus, neque singulae voces praeconum, sed
una vox universi populi Romani consulem declaravit. 10
Hoc ego tam insigne, tam singulare vestrum benefi- 5.1
cium, Quirites, cum ad animi mei fructum atque laetitiam
duco esse permagnum, tum ad curam sollicitudinemque
multo magis. Versantur enim, Quirites, in animo meo
multae et graves cogitationes quae mihi nullam partem 5
neque diurnae neque nocturnae quietis impertiunt, primum
tuendi consulatus, quae cum omnibus est difficilis et magna
ratio, tum vero mihi praeter ceteros cuius errato nulla
venia, recte facto exigua laus et ab invitis expressa propo-
nitur; non dubitanti fidele consilium, non laboranti certum 10
subsidium nobilitatis ostenditur. Quod si solus in discri- 6.1
men aliquod adducerer, ferrem, Quirites, animo aequiore;
sed mihi videntur certi homines, si qua in re me non modo
consilio verum etiam casu lapsum esse arbitrabuntur, vos
universos qui me antetuleritis nobilitati vituperaturi. Mihi 5
autem, Quirites, omnia potius perpetienda esse duco quam
non ita gerendum consulatum ut in omnibus meis factis
atque consiliis vestrum de me factum consiliumque lau-
detur. Accedit etiam ille mihi summus labor ac difficillima
ratio consulatus gerendi, quod non eadem mihi qua supe- 10
rioribus consulibus lege et condicione utendum esse decrevi,
qui aditum huius loci conspectumque vestrum partim
magno opere fugerunt, partim non vehementer secuti sunt.
Ego autem non solum hoc in loco dicam ubi est id dictu
facillimum, sed in ipso senatu in quo esse locus huic voci 15
non videbatur popularem me futurum esse consulem prima
illa mea oratione Kalendis Ianuariis dixi. Neque enim 7.1
ullo modo facere possum ut, cum me intellegam non homi-
num potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum,
sed universi populi Romani iudicio consulem ita factum ut
nobilissimis hominibus longe praeponerer, non et in hoc 5
magistratu et in omni vita <videar> esse popularis. Sed mihi
ad huius <verbi> vim et interpretationem vehementer opus
est vestra sapientia. Versatur enim magnus error propter
insidiosas non nullorum simulationes qui, cum populi
non solum commoda verum etiam salutem oppugnant et 10
impediunt, oratione adsequi volunt ut populares esse vide-
antur. Ego qualem Kalendis Ianuariis acceperim rem pu- 8.1
blicam, Quirites, intellego, plenam sollicitudinis, plenam
timoris; in qua nihil erat mali, nihil adversi quod non
boni metuerent, improbi exspectarent; omnia turbulenta
consilia contra hunc rei publicae statum et contra vestrum 5
otium partim iniri, partim nobis consulibus designatis inita
esse dicebantur; sublata erat de foro fides non ictu aliquo
novae calamitatis, sed suspicione ac perturbatione iudicio-
rum, infirmatione rerum iudicatarum; novae domina-
tiones, extraordinaria non imperia, sed regna quaeri puta- 10
bantur. Quae cum ego non solum suspicarer, sed plane 9.1
cernerem—neque enim obscure gerebantur—dixi in senatu
in hoc magistratu me popularem consulem futurum. Quid
enim est tam populare quam pax? qua non modo ei quibus
natura sensum dedit sed etiam tecta atque agri mihi laetari 5
videntur. Quid tam populare quam libertas? quam non
solum ab hominibus verum etiam a bestiis expeti atque
omnibus rebus anteponi videtis. Quid tam populare quam
otium? quod ita iucundum est ut et vos et maiores vestri
et fortissimus quisque vir maximos labores suscipiendos 10
putet, ut aliquando in otio possit esse, praesertim in im-
perio ac dignitate. Quin idcirco etiam maioribus nostris
praecipuam laudem gratiamque debemus, quod eorum
labore est factum uti impune in otio esse possemus. Qua
re qui possum non esse popularis, cum videam haec omnia, 15
Quirites, pacem externam, libertatem propriam generis ac
nominis vestri, otium domesticum, denique omnia quae
vobis cara atque ampla sunt in fidem et quodam modo in
patrocinium mei consulatus esse conlata? Neque enim, 10.1
Quirites, illud vobis iucundum aut populare debet videri,
largitio aliqua promulgata, quae verbis ostentari potest, re
vera fieri nisi exhausto aerario nullo pacto potest; neque vero
illa popularia sunt existimanda, iudiciorum perturbationes, 5
rerum iudicatarum infirmationes, restitutio damnatorum, qui
civitatum adflictarum perditis iam rebus extremi exitiorum
solent esse exitus; nec, si qui agros populo Romano polli-
centur, si aliud quiddam obscure moliuntur, aliud spe ac
specie simulationis ostentant, populares existimandi sunt. 10