'Quaesturam una petiit et sum ego factus prior.' Non 18.3
est respondendum ad omnia. Neque enim vestrum quem-
quam fugit, cum multi pares dignitate fiant, unus autem 5
primum solus possit obtinere, non eundem esse ordinem
dignitatis et renuntiationis, propterea quod renuntiatio
gradus habeat, dignitas autem sit persaepe eadem omnium.
Sed quaestura utriusque prope modum pari momento sortis
fuit. Habuit hic lege Titia provinciam tacitam et quietam, 10
tu illam cui, cum quaestores sortiuntur, etiam adclamari
solet, Ostiensem, non tam gratiosam et inlustrem quam
negotiosam et molestam. Consedit utriusque nomen in
quaestura. Nullum enim vobis sors campum dedit in quo
excurrere virtus cognoscique posset. Reliqui temporis spa- 19.1
tium in contentionem vocatur. Ab utroque dissimillima
ratione tractatum est. Servius hic nobiscum hanc urba-
nam militiam respondendi, scribendi, cavendi plenam sollici-
tudinis ac stomachi secutus est; ius civile didicit, multum 5
vigilavit, laboravit, praesto multis fuit, multorum stultitiam
perpessus est, adrogantiam pertulit, difficultatem exsorbuit;
vixit ad aliorum arbitrium, non ad suum. Magna laus et
grata hominibus unum hominem elaborare in ea scientia
quae sit multis profutura. Quid Murena interea? For- 20.1
tissimo et sapientissimo viro, summo imperatori legatus,
L. Lucullo, fuit; qua in legatione duxit exercitum, signa
contulit, manum conseruit, magnas copias hostium fudit,
urbis partim vi, partim obsidione cepit, Asiam istam refer- 5
tam et eandem delicatam sic obiit ut in ea neque avaritiae
neque luxuriae vestigium reliquerit, maximo in bello sic est
versatus ut hic multas res et magnas sine imperatore ges-
serit, nullam sine hoc imperator. Atque haec quamquam
praesente L. Lucullo loquor, tamen ne ab ipso propter 10
periculum nostrum concessam videamur habere licentiam
fingendi, publicis litteris testata sunt omnia, quibus L. Lu-
cullus tantum laudis impertiit quantum neque ambitiosus
imperator neque invidus tribuere alteri in communicanda
gloria debuit. Summa in utroque est honestas, summa 21.1
dignitas; quam ego, si mihi per Servium liceat, pari at-
que eadem in laude ponam. Sed non licet; agitat rem
militarem, insectatur totam hanc legationem, adsiduitatis
et operarum harum cotidianarum putat esse consulatum. 5
'Apud exercitum mihi fueris' inquit; 'tot annos forum non
attigeris; afueris tam diu et, cum longo intervallo veneris,
cum his qui in foro habitarint de dignitate contendas?'
Primum ista nostra adsiduitas, Servi, nescis quantum inter-
dum adferat hominibus fastidi, quantum satietatis. Mihi 10
quidem vehementer expediit positam in oculis esse gratiam;
sed tamen ego mei satietatem magno meo labore superavi
et tu item fortasse; verum tamen utrique nostrum deside-
rium nihil obfuisset. Sed ut hoc omisso ad studiorum atque 22.1
artium contentionem revertamur, qui potest dubitari quin
ad consulatum adipiscendum multo plus adferat dignitatis
rei militaris quam iuris civilis gloria? Vigilas tu de nocte
ut tuis consultoribus respondeas, ille ut eo quo intendit 5
mature cum exercitu perveniat; te gallorum, illum buci-
narum cantus exsuscitat; tu actionem instituis, ille aciem
instruit; tu caves ne tui consultores, ille ne urbes aut
castra capiantur; ille tenet et scit ut hostium copiae, tu
ut aquae pluviae arceantur; ille exercitatus est in propa- 10
gandis finibus, tuque in regendis. Ac nimirum—dicen-
dum est enim quod sentio—rei militaris virtus praestat
ceteris omnibus. Haec nomen populo Romano, haec huic
urbi aeternam gloriam peperit, haec orbem terrarum pa-
rere huic imperio coegit; omnes urbanae res, omnia haec 15
nostra praeclara studia et haec forensis laus et industria
latet in tutela ac praesidio bellicae virtutis. Simul atque
increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticiscunt.