| Quid vero? haec auctoritas—saepe enim est de ea di- | 80.1 |
| cendum, quamquam a me timide modiceque dicetur—quid? | |
| inquam, haec auctoritas nostra, qui a ceteris coniurationis | |
| causis abstinuimus, P. Sullam defendimus, nihil hunc tan- | |
| dem iuvabit? Grave est hoc dictu fortasse, iudices, grave, | 5 |
| si appetimus aliquid; si, cum ceteri de nobis silent, non | |
| etiam nosmet ipsi tacemus, grave; sed, si laedimur, si | |
| accusamur, si in invidiam vocamur, profecto conceditis, | |
| iudices, ut nobis libertatem retinere liceat, si minus | |
| liceat dignitatem. Accusati sunt uno nomine <omnes> con- | 81.1 |
| sulares, ut iam videatur honoris amplissimi nomen plus | |
| invidiae quam dignitatis adferre. 'Adfuerunt,' inquit, | |
| 'Catilinae illumque laudarunt.' Nulla tum patebat, nulla | |
| erat cognita coniuratio; defendebant amicum, aderant sup- | 5 |
| plici, vitae eius turpitudinem in summis eius periculis non | |
| insequebantur. Quin etiam parens tuus, Torquate, consul | |
| reo de pecuniis repetundis Catilinae fuit advocatus, improbo | |
| homini, at supplici, fortasse audaci, at aliquando amico. | |
| Cui cum adfuit post delatam ad eum primam illam coniu- | 10 |
| rationem, indicavit se audisse aliquid, non credidisse. 'At | |
| idem non adfuit alio in iudicio, cum adessent ceteri.' Si | |
| postea cognorat ipse aliquid quod in consulatu ignorasset, | |
| ignoscendum est eis qui postea nihil audierunt; sin illa res | |
| prima valuit, num inveterata quam recens debuit esse | 15 |
| gravior? Sed si tuus parens etiam in ipsa suspicione peri- | |
| culi sui tamen humanitate adductus advocationem hominis | |
| improbissimi sella curuli atque ornamentis et suis et con- | |
| sulatus honestavit, quid est quam ob rem consulares qui | |
| Catilinae adfuerunt reprendantur? 'At idem eis qui ante | 82.1 |
| hunc causam de coniuratione dixerunt non adfuerunt.' | |
| Tanto scelere astrictis hominibus statuerunt nihil a se adiu- | |
| menti, nihil opis, nihil auxili ferri oportere. Atque ut de | |
| eorum constantia atque animo in rem publicam dicam quo- | 5 |
| rum tacita gravitas et fides de uno quoque loquitur neque | |
| cuiusquam ornamenta orationis desiderat, potest quisquam | |
| dicere umquam meliores, fortiores, constantiores consularis | |
| fuisse quam his temporibus et periculis quibus paene op- | |
| pressa est res publica? Quis non de communi salute | 10 |
| optime, quis non fortissime, quis non constantissime sensit? | |
| Neque ego praecipue de consularibus disputo; nam haec | |
| et hominum ornatissimorum, qui praetores fuerunt, et universi | |
| senatus communis est laus, ut constet post hominum me- | |
| moriam numquam in illo ordine plus virtutis, plus amoris | 15 |
| in rem publicam, plus gravitatis fuisse; sed quia sunt de- | |
| scripti consulares, de his tantum mihi dicendum putavi | |
| quod satis esset ad testandam omnium memoriam, neminem | |
| esse ex illo honoris gradu qui non omni studio, virtute, | |
| auctoritate incubuerit ad rem publicam conservandam. | 20 |