Exclusus hac criminatione Torquatus rursus in me inruit,
|
40.1
|
me accusat; ait me aliter ac dictum sit in tabulas publicas
|
|
rettulisse. O di immortales!—vobis enim tribuo quae vestra
|
|
sunt, nec vero possum meo tantum ingenio dare ut tot res
|
|
tantas, tam varias, tam repentinas in illa turbulentissima
|
5
|
tempestate rei publicae mea sponte dispexerim—vos pro-
|
|
fecto animum meum tum conservandae patriae cupiditate
|
|
incendistis, vos me ab omnibus ceteris cogitationibus ad
|
|
unam salutem rei publicae convertistis, vos denique in tantis
|
|
tenebris erroris et inscientiae clarissimum lumen menti meae
|
10
|
praetulistis. Vidi ego hoc, iudices, nisi recenti memoria
|
41.1
|
senatus auctoritatem huius indici monumentis publicis te-
|
|
status essem, fore ut aliquando non Torquatus neque Torquati
|
|
quispiam similis—nam id me multum fefellit—sed ut aliquis
|
|
patrimoni naufragus, inimicus oti, bonorum hostis, aliter indi-
|
5
|
cata haec esse diceret, quo facilius vento aliquo in optimum
|
|
quemque excitato posset in malis rei publicae portum ali-
|
|
quem suorum malorum invenire. Itaque introductis in sena-
|
|
tum indicibus constitui senatores qui omnia indicum dicta,
|
|
interrogata, responsa perscriberent. At quos viros! non
|
42.1
|
solum summa virtute et fide, cuius generis erat in senatu
|
|
facultas maxima, sed etiam quos sciebam memoria, scientia,
|
|
celeritate scribendi facillime quae dicerentur persequi posse,
|
|
C. Cosconium, qui tum erat praetor, M. Messalam, qui tum
|
5
|
praeturam petebat, P. Nigidium, App. Claudium. Credo
|
|
esse neminem qui his hominibus ad vere referendum aut
|
|
fidem putet aut ingenium defuisse. Quid deinde? quid
|
|
feci? Cum scirem ita esse indicium relatum in tabulas
|
|
publicas ut illae tabulae privata tamen custodia more ma-
|
10
|
iorum continerentur, non occultavi, non continui domi, sed
|
|
statim describi ab omnibus librariis, dividi passim et per-
|
|
volgari atque edi populo Romano imperavi. Divisi tota
|
|
Italia, emisi in omnis provincias; eius indici ex quo oblata
|
|
salus esset omnibus expertem esse neminem volui. Itaque
|
43.1
|
dico locum in orbe terrarum esse nullum, quo in loco populi
|
|
Romani nomen sit, quin eodem perscriptum hoc indicium
|
|
pervenerit. In quo ego tam subito et exiguo et turbido
|
|
tempore multa divinitus, ita ut dixi, non mea sponte providi,
|
5
|
primum ne quis posset tantum aut de rei publicae aut de
|
|
alicuius periculo meminisse quantum vellet; deinde ne cui
|
|
liceret umquam reprehendere illud indicium aut temere
|
|
creditum criminari; postremo ne quid iam a me, ne quid
|
|
ex meis commentariis quaereretur, ne aut oblivio mea aut
|
10
|
memoria nimia videretur, ne denique aut neglegentia turpis
|
|
aut diligentia crudelis putaretur. Sed tamen abs te, Torquate,
|
44.1
|
quaero: cum indicatus tuus esset inimicus et esset eius rei
|
|
frequens senatus et recens memoria testis, <et> tibi, meo fami-
|
|
liari et contubernali, prius etiam edituri indicium fuerint
|
|
scribae mei, si voluisses, quam in codicem rettulissent, <cur>
|
5
|
cum videres aliter fieri, tacuisti, passus es, non mecum aut <ut>
|
|
cum familiarissimo questus es aut, quoniam tam facile inve-
|
|
heris in amicos, iracundius et vehementius expostulasti?
|
|
Tu, cum tua vox numquam sit audita, cum indicio lecto, de-
|
|
scripto, divolgato quieveris, tacueris, repente tantam rem
|
10
|
ementiare et in eum locum te deducas ut, ante quam me
|
|
commutati indici coargueris, te summae neglegentiae tuo
|
|
iudicio convictum esse fateare?
|
|