Quaeres a nobis, Gratti, cur tanto opere hoc homine 12.1
delectemur. Quia suppeditat nobis ubi et animus ex hoc
forensi strepitu reficiatur et aures convicio defessae con-
quiescant. An tu existimas aut suppetere nobis posse quod
cotidie dicamus in tanta varietate rerum, nisi animos nostros 5
doctrina excolamus, aut ferre animos tantam posse conten-
tionem, nisi eos doctrina eadem relaxemus? Ego vero fateor
me his studiis esse deditum. Ceteros pudeat, si qui ita se
litteris abdiderunt ut nihil possint ex eis neque ad commu-
nem adferre fructum neque in aspectum lucemque proferre; 10
me autem quid pudeat qui tot annos ita vivo, iudices, ut a
nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum
abstraxerit aut voluptas avocarit aut denique somnus retar-
darit? Qua re quis tandem me reprehendat, aut quis mihi 13.1
iure suscenseat, si, quantum ceteris ad suas res obeundas,
quantum ad festos dies ludorum celebrandos, quantum ad
alias voluptates et ad ipsam requiem animi et corporis
conceditur temporum, quantum alii tribuunt tempestivis con- 5
viviis, quantum denique alveolo, quantum pilae, tantum mihi
egomet ad haec studia recolenda sumpsero? Atque id eo
mihi concedendum est magis quod ex his studiis haec quoque
crescit oratio et facultas quae, quantacumque <est> in me, num-
quam amicorum periculis defuit. Quae si cui levior videtur, 10
illa quidem certe quae summa sunt ex quo fonte hauriam
sentio. Nam nisi multorum praeceptis multisque litteris 14.1
mihi ab adulescentia suasissem nihil esse in vita magno
opere expetendum nisi laudem atque honestatem, in ea
autem persequenda omnis cruciatus corporis, omnia pericula
mortis atque exsili parvi esse ducenda, numquam me pro 5
salute vestra in tot ac tantas dimicationes atque in hos
profligatorum hominum cotidianos impetus obiecissem. Sed
pleni omnes sunt libri, plenae sapientium voces, plena exem-
plorum vetustas; quae iacerent in tenebris omnia, nisi litte-
rarum lumen accederet. Quam multas nobis imagines non 10
solum ad intuendum verum etiam ad imitandum fortissi-
morum virorum expressas scriptores et Graeci et Latini re-
liquerunt! quas ego mihi semper in administranda re publica
proponens animum et mentem meam ipsa cogitatione homi-
num excellentium conformabam. 15