Quid? si testium studium cum accusatore sociatum 21.8
est, tamenne isti testes habebuntur? Vbi est igitur illa
exspectatio quae versari in iudiciis solet? Nam antea, 10
cum dixerat accusator acriter et vehementer, cumque
defensor suppliciter demisseque responderat, tertius ille
erat exspectatus locus testium, qui aut sine ullo studio
dicebant aut cum dissimulatione aliqua cupiditatis. Hoc
vero quid est? Vna sedent, ex accusatorum subselliis 22.1
surgunt, non dissimulant, non verentur. De subselliis
queror? una ex domo prodeunt; si verbo titubaverint, quo
revertantur non habebunt. An quisquam esse testis potest
quem accusator sine cura interroget nec metuat ne sibi 5
aliquid quod ipse nolit respondeat? Vbi est igitur illa laus
oratoris quae vel in accusatore antea vel in patrono spectari
solebat: 'bene testem interrogavit; callide accessit, repre-
hendit; quo voluit adduxit; convicit et elinguem reddidit?'
Quid tu istum roges, Laeli, qui, prius quam hoc 'Te rogo' 23.1
dixeris, plura etiam effundet quam tu ei domi ante praescri-
pseris? Quid ego autem defensor rogem? Nam aut oratio
testium refelli solet aut vita laedi. Qua disputatione ora-
tionem refellam eius qui dicit: 'dedimus,' nihil amplius? In 5
hominem dicendum est igitur, cum oratio argumentationem
non habet. Quid dicam in ignotum? Querendum est ergo
et deplorandum, id quod iam dudum facio, de omni accusa-
tionis iniquitate, primum de communi genere testium;
dicit enim natio minime in testimoniis dicendis religiosa. 10
Propius accedo; nego esse ista testimonia quae tu
psephismata appellas, sed fremitum egentium et motum
quendam temerarium Graeculae contionis. Intrabo etiam
magis. Qui gessit non adest, qui numerasse dicitur non
est deductus; privatae litterae nullae proferuntur, publicae 15
retentae sunt in accusatorum potestate; summa est in
testibus; hi vivunt cum inimicis, adsunt cum adversariis,
habitant cum accusatoribus. Vtrum hic tandem discepta- 24.1
tionem et cognitionem veritatis, an innocentiae labem ali-
quam aut ruinam fore putatis? Multa enim sunt eius
modi, iudices, ut, etiam si in homine ipso de quo agitur
neglegenda sint, tamen in condicione atque in exemplo 5
pertimescenda videantur. Si quem infimo loco natum,
nullo splendore vitae, nulla commendatione famae defen-
derem, tamen civem a civibus communis humanitatis iure
ac misericordia deprecarer, ne ignotis testibus, ne incitatis,
ne accusatoris consessoribus, convivis, contubernalibus, ne 10
hominibus levitate Graecis, crudelitate barbaris civem ac
supplicem vestrum dederetis, ne periculosam imitationem
exempli reliquis in posterum proderetis. Sed cum L. Flacci 25.1
res agatur, qua ex familia qui primus consul factus est
primus in hac civitate consul fuit, cuius virtute regibus
exterminatis libertas in re publica constituta est, quae
usque ad hoc tempus honoribus, imperiis, rerum gestarum 5
gloria continuata permansit, cumque ab hac perenni
contestataque virtute maiorum non modo non degenera-
verit L. Flaccus sed, quam maxime florere in generis
sui gloria viderat, laudem patriae in libertatem vindicandae
praetor adamarit, in hoc ego reo ne quod perniciosum 10
exemplum prodatur pertimescam, in quo, etiam si quid
errasset, omnes boni conivendum esse arbitrarentur? Quod 26.1
quidem ego non modo non postulo, sed contra, iudices,
vos oro et obtestor ut totam causam quam maxime intentis
oculis, ut aiunt, acerrime contemplemini. Nihil religione
testatum, nihil veritate fundatum, nihil dolore expressum, 5
contraque omnia corrupta libidine, iracundia, studio, pretio,
periurio reperientur.