Fuit igitur causa capiendi novi consili: videte nunc fue- 14.1
rintne partes meae paene praecipuae. Quem tum Sergius
ille tuus, quem Lollius, quem ceterae pestes in lapidatione
illa nominabant? quem annonam praestare oportere dice-
bant? nonne me? Quid? operarum illa concursatio no- 5
cturna non a te ipso instituta me frumentum flagitabat?
quasi vero ego aut rei frumentariae praefuissem, aut com-
pressum aliquod frumentum tenerem, aut in isto genere
omnino quicquam aut curatione aut potestate valuissem.
Sed homo ad caedem imminens meum nomen operis edi- 10
derat, imperitis iniecerat. Cum de mea dignitate in templo
Iovis Optimi Maximi senatus frequentissimus uno isto dis-
sentiente decrevisset, subito illo ipso die carissimam anno-
nam necopinata vilitas consecuta est. Erant qui deos 15.1
immortalis—id quod ego sentio—numine suo reditum meum
dicerent comprobasse; non nulli autem illam rem ad illam
rationem coniecturamque revocabant, qui, quod in meo re-
ditu spes oti et concordiae sita videbatur, in discessu autem 5
cotidianus seditionis timor, iam paene belli depulso metu
commutatam annonam esse dicebant; quae quia rursus in
meo reditu facta erat durior, a me, cuius adventu fore vili-
tatem boni viri dictitabant, annona flagitabatur. Ego deni-
que non solum ab operis tuis impulsu tuo nominabar, sed 10
etiam, depulsis ac dissipatis tuis copiis, a populo Romano
universo, qui tum in Capitolium convenerat, cum illo die
minus valerem, in senatum nominatim vocabar. Veni ex- 16.1
spectatus; multis iam sententiis dictis rogatus sum senten-
tiam; dixi rei publicae saluberrimam, mihi necessariam.
Petebatur a me frumenti copia, annonae vilitas: possem
aliquid in ea re necne ratio non habebatur. Flagitabar bo- 5
norum expostulatione: improborum convicia sustinere non
poteram. Delegavi amico locupletiori, non quo illi ita de
me merito onus illud imponerem—succubuissem enim potius
ipse—sed quia videbam id quod omnes, quod nos de Cn.
Pompeio polliceremur, id illum fide consilio virtute auctori- 10
tate felicitate denique sua facillime perfecturum. Itaque 17.1
sive hunc di immortales fructum mei reditus populo Ro-
mano tribuunt, ut, quem ad modum discessu meo frugum
inopia, fames, vastitas, caedes, incendia, rapinae, scelerum
impunitas, fuga, formido, discordia fuisset, sic reditu ubertas 5
agrorum, frugum copia, spes oti, tranquillitas animorum,
iudicia, leges, concordia populi, senatus auctoritas mecum
simul reducta videantur, sive egomet aliquid adventu meo,
consilio, auctoritate, diligentia pro tanto beneficio populi
Romani praestare debui: praesto, promitto, spondeo,—nihil 10
dico amplius, hoc quod satis est huic tempori dico,—rem
publicam annonae nomine in id discrimen quo vocabatur
non esse venturam. Num igitur in hoc officio, quod fuit 18.1
praecipue meum, sententia mea reprehenditur? Rem maxi-
mam fuisse summi<que> periculi, non solum a fame, sed etiam
a caede incendiis vastitate, nemo negat, cum ad causam
caritatis accederet iste speculator communium miseriarum, 5
qui semper ex rei publicae malis sceleris sui faces inflam-
maret. Negat oportuisse quicquam uni extra ordinem de-
cerni. Non iam tibi sic respondebo ut ceteris, Cn. Pompeio
plurima, periculosissima, maxima mari terraque bella extra
ordinem esse commissa: quarum rerum si quem paeniteat, 10
eum victoriae populi Romani paenitere. Non ita tecum 19.1
ago; cum his haec a me haberi oratio potest qui ita dispu-
tant, se, si qua res ad unum deferenda sit, ad Cn. Pompeium
delaturos potissimum; sed se extra ordinem nihil cuiquam
dare; cum Pompeio datum sit, id se pro dignitate hominis 5
ornare et tueri solere. Horum ego sententiam ne laudem
impedior Cn. Pompei triumphis, quibus ille, cum esset extra
ordinem ad patriam defendendam vocatus, auxit nomen
populi Romani imperiumque honestavit: constantiam probo,
qua mihi quoque utendum fuit, quo ille auctore extra ordi- 10
nem bellum cum Mithridate Tigraneque gessit. Sed cum 20.1
illis possum tamen aliquid disputare: tua vero quae tanta
impudentia est ut audeas dicere extra ordinem dari nihil
cuiquam oportere? qui cum lege nefaria Ptolomaeum, re-
gem Cypri, fratrem regis Alexandrini, eodem iure regnantem 5
causa incognita publicasses, populumque Romanum scelere
obligasses, cum in eius regnum bona fortunas patrocinium
huius imperi inmisisses, cuius cum patre avo maioribus so-
cietas nobis et amicitia fuisset, huius pecuniae deportandae
et, si ius suum defenderet, bello gerendo M. Catonem prae- 10
fecisti. Dices: Quem virum! sanctissimum, prudentissi- 21.1
mum, fortissimum, amicissimum rei publicae, virtute, con-
silio, ratione vitae mirabili ad laudem et prope singulari!
Sed quid ad te, qui negas esse verum quemquam ulli rei
publicae extra ordinem praefici? Atque in hoc solum in- 5
constantiam redarguo tuam: quem tu in ea re non pro
illius dignitate produceres, sed pro tuo scelere subdu-
ceres, quem tuis Sergiis, Lolliis, Titiis ceterisque cae-
dis et incendiorum ducibus obieceras, quem carnificem
civium, quem indemnatorum necis principem, quem 10
crudelitatis auctorem fuisse dixeras, ad hunc honorem et
imperium extra ordinem nominatim rogatione tua detu-
listi. Et tanta fuisti intemperantia ut illius tui sceleris ra-
tionem occultare non posses: litteras in contione recitasti 22.1
quas tibi a C. Caesare missas diceres 'Caesar Pvlchro,'
cum etiam es argumentatus amoris esse hoc signum, <quod>
cognominibus tantum uteretur neque adscriberet 'pro con-
svle' aut 'tribvno plebi'; dein gratulari tibi quod 5
M. Catonem <a> tribunatu tuo removisses, et quod ei dicendi
in posterum de extraordinariis potestatibus libertatem ade-
misses. Quas aut numquam tibi ille litteras misit, aut, si
misit, in contione recitari noluit. At, sive ille misit sive tu
finxisti, certe consilium tuum de Catonis honore illarum 10
litterarum recitatione patefactum est. Sed omitto Catonem, 23.1
cuius eximia virtus, dignitas, et in eo negotio quod gessit
fides et continentia tegere videretur improbitatem et legis
et actionis tuae: quid? homini post homines natos turpis-
simo, sceleratissimo, contaminatissimo quis illam opimam 5
fertilemque Syriam, quis bellum <cum> pacatissimis gentibus,
quis pecuniam ad emendos agros constitutam, ereptam ex
visceribus aerari, quis imperium infinitum dedit? Cui qui-
dem cum Ciliciam dedisses, mutasti pactionem et Ciliciam
ad praetorem item extra ordinem transtulisti: Gabinio pre- 10
tio amplificato Syriam nominatim dedisti. Quid? homini
taeterrimo, crudelissimo, fallacissimo, omnium scelerum libi-
dinumque maculis notatissimo, L. Pisoni, nonne nominatim
populos liberos, multis senatus consultis, etiam recenti lege
generi ipsius liberatos, vinctos et constrictos tradidisti? 15
Nonne, cum ab eo merces tui benefici pretiumque provin-
ciae meo sanguine tibi esset persolutum, tamen aerarium
cum eo partitus es? Itane vero? tu provincias consularis, 24.1
quas C. Gracchus, qui unus maxime popularis fuit, non
modo non abstulit a senatu, sed etiam ut necesse esset quo-
tannis constitui per senatum lege sanxit, eas lege Sempronia
per senatum decretas rescidisti, extra ordinem sine sorte 5
nominatim dedisti non consulibus, sed rei publicae pestibus:
nos, quod nominatim rei maximae paene iam desperatae
summum virum saepe ad extrema rei publicae discrimina
delectum praefecimus, a te reprehendemur? Quid tandem?
si quae tum in illis rei publicae tenebris caecisque nubibus 10
et procellis, cum senatum a gubernaculis deiecisses, populum
e navi exturbasses, ipse archipirata cum grege praedonum
impurissimo plenissimis velis navigares—si quae tum pro-
mulgasti constituisti promisisti vendidisti perferre potuisses,
ecqui locus orbi terrarum vacuus extraordinariis fascibus 15
atque imperio Clodiano fuisset?