Sed quae tandem est in hac urbe tanta domus ab ista 11.6
suspicione religionis tam vacua atque pura? Quamquam
vestrae domus, patres conscripti, ceterorumque civium multo
maxima ex parte sunt liberae religione, tamen una mea
domus iudiciis omnibus liberata in hac urbe sola est. Te 10
enim appello, Lentule, et te, Philippe. Ex hoc haruspicum
responso decrevit senatus ut de locis sacris religiosis ad
hunc ordinem referretis. Potestisne referre de mea domo,
quae, ut dixi, sola in hac urbe omni religione omnibus
iudiciis liberata est? Quam primum inimicus ipse in illa 15
tempestate ac nocte rei publicae, cum cetera scelera stilo illo
impuro Sex. Clodi ore tincto conscripsisset, ne una quidem
attigit littera religionis; deinde eandem domum populus
Romanus, cuius est summa potestas omnium rerum, comitiis
centuriatis omnium aetatum ordinumque suffragiis eodem 20
iure esse iussit quo fuisset; postea vos, patres conscripti,
non quo dubia res esset, sed ut huic furiae, si diutius in
hac urbe quam delere cuperet maneret, vox interdiceretur,
decrevistis ut de mearum aedium religione ad pontificum
conlegium referretur. Quae tanta religio est qua non in 12.1
nostris dubitationibus atque in maximis superstitionibus
unius P. Servili aut M. Luculli responso ac verbo liberemur?
De sacris publicis, de ludis maximis, de deorum penatium
Vestaeque matris caerimoniis, de illo ipso sacrificio quod 5
fit pro salute populi Romani, quod post Romam conditam
huius unius casti tutoris religionum scelere violatum est,
quod tres pontifices statuissent, id semper populo Romano,
semper senatui, semper ipsis dis immortalibus satis sanctum,
satis augustum, satis religiosum esse visum est. At vero 10
meam domum P. Lentulus, consul et pontifex, P. Servilius,
M. Lucullus, Q. Metellus, M'. Glabrio, M. Messalla, L.
Lentulus, flamen Martialis, P. Galba, Q. Metellus Scipio,
C. Fannius, M. Lepidus, L. Claudius rex sacrorum, M.
Scaurus, M. Crassus, C. Curio, Sex. Caesar flamen Qui- 15
rinalis, Q. Cornelius, P. Albinovanus, Q. Terentius, ponti-
fices minores, causa cognita, duobus locis dicta, maxima
frequentia amplissimorum ac sapientissimorum civium ad-
stante, omni religione una mente omnes liberaverunt. Nego 13.1
umquam post sacra constituta, quorum eadem est antiquitas
quae ipsius urbis, ulla de re, ne de capite quidem virginum
Vestalium, tam frequens conlegium iudicasse. Quamquam
ad facinoris disquisitionem interest adesse quam plurimos 5
(ita est enim interpretatio illa pontificum, ut eidem potesta-
tem habeant iudicum), religionis explanatio vel ab uno
pontifice perito recte fieri potest (quod idem in iudicio
capitis durum atque iniquum est), tamen sic reperietis, fre-
quentiores pontifices de mea domo quam umquam de caeri- 10
moniis virginum iudicasse. Postero die frequentissimus
senatus te consule designato, Lentule, sententiae principe,
P. Lentulo et Q. Metello consulibus referentibus statuit,
cum omnes pontifices qui erant huius ordinis adessent, cum-
que alii qui honoribus populi Romani antecedebant multa 15
de conlegi iudicio verba fecissent, omnesque idem scribendo
adessent, domum meam iudicio pontificum religione libera-
tam videri. De hoc igitur loco sacro potissimum videntur 14.1
haruspices dicere, qui locus solus ex privatis locis omnibus
hoc praecipue iuris habet, ut ab ipsis qui sacris praesunt
sacer non esse iudicatus sit? Verum referte, quod ex sena-
tus consulto facere debetis. Aut vobis cognitio dabitur, qui 5
primi de hac domo sententiam dixistis et eam religione omni
liberastis, aut senatus ipse iudicabit, qui uno illo solo anti-
stite sacrorum dissentiente frequentissimus antea iudicavit,
aut,—id quod certe fiet,—ad pontifices reicietur, quorum
auctoritati fidei prudentiae maiores nostri sacra religiones- 10
que et privatas et publicas commendarunt. Quid ergo ii
possunt aliud iudicare ac iudicaverunt? Multae sunt do-
mus in hac urbe, patres conscripti, atque haud scio an paene
cunctae iure optimo, sed tamen iure privato, iure hereditario,
iure auctoritatis, iure mancipi, iure nexi: nego esse ullam 15
domum aliam privato eodem quo quae optima lege, publico
vero omni praecipuo et humano et divino iure munitam;
quae primum aedificatur ex auctoritate senatus pecunia pu- 15.1
blica, deinde contra vim nefariam huius gladiatoris tot senati
consultis munita atque saepta est. Primum negotium isdem
magistratibus est datum anno superiore, ut curarent ut sine
vi aedificare mihi liceret, quibus in maximis periculis uni- 5
versa res publica commendari solet; deinde, cum ille saxis
et ignibus et ferro vastitatem meis sedibus intulisset, de-
crevit senatus eos qui id fecissent lege de vi, quae est in eos
qui universam rem publicam oppugnassent, teneri. Vobis
vero referentibus, o post hominum memoriam fortissimi atque 10
optimi consules! decrevit idem senatus frequentissimus qui
meam domum violasset contra rem publicam esse facturum.
Nego ullo de opere publico, de monumento, de templo tot 16.1
senatus exstare consulta quot de mea domo, quam senatus
unam post hanc urbem constitutam ex aerario aedificandam,
a pontificibus liberandam, a magistratibus defendendam, a
iudicibus puniendam putarit. P. Valerio pro maximis in 5
rem publicam beneficiis data domus est in Velia publice, at
mihi in Palatio restituta; illi locus, at mihi etiam parietes
atque tectum; illi quam ipse privato iure tueretur, mihi
quam publice magistratus omnes defenderent. Quae qui-
dem ego si aut per me aut ab aliis haberem, non praedica- 10
rem apud vos, ne nimis gloriari viderer; sed cum sint mihi
data a vobis, cum ea attemptentur eius lingua cuius ante
manu eversa vos mihi et liberis meis manibus vestris reddi-
distis, non ego de meis sed de vestris factis loquor, nec
vereor ne haec mea vestrorum beneficiorum praedicatio non 15
grata potius quam adrogans videatur. Quamquam si me 17.1
tantis laboribus pro communi salute perfunctum ecferret ali-
quando ad gloriam in refutandis maledictis hominum im-
proborum animi quidam dolor, quis non ignosceret? Vidi
enim hesterno die quendam murmurantem, quem aiebant 5
negare ferri me posse, quia, cum ab hoc eodem impurissimo
parricida rogarer cuius essem civitatis, respondi me, pro-
bantibus et vobis et equitibus Romanis, eius esse quae
carere me non potuisset. Ille, ut opinor, ingemuit. Quid
igitur responderem? quaero ex eo ipso qui ferre me non 10
potest. Me civem esse Romanum? litterate respondissem.
An tacuissem? desertum negotium. Potest quisquam vir in
rebus magnis cum invidia versatus satis graviter inimici con-
tumeliis sine sua laude respondere? At ipse non modo
respondet quidquid potest, cum est lacessitus, sed etiam 15
gaudet se ab amicis quid respondeat admoneri.