Nam quod Catilinae familiaritas obiecta Caelio est, longe 10.1
ab ista suspicione abhorrere debet. Hoc enim adulescente
scitis consulatum mecum petisse Catilinam. Ad quem si
accessit aut si a me discessit umquam—quamquam multi
boni adulescentes illi homini nequam atque improbo stu- 5
duerunt—tum existimetur Caelius Catilinae nimium famili-
aris fuisse. At enim postea scimus et vidimus esse hunc
in illius etiam amicis. Quis negat? Sed ego illud tempus
aetatis quod ipsum sua sponte infirmum, aliorum autem
libidine infestum est, id hoc loco defendo. Fuit adsiduus 10
mecum praetore me; non noverat Catilinam; Africam tum
praetor ille obtinebat. Secutus est tum annus, causam de
pecuniis repetundis Catilina dixit. Mecum erat hic; illi
ne advocatus quidem venit umquam. Deinceps fuit annus
quo ego consulatum petivi; petebat Catilina mecum. Num- 15
quam ad illum accessit, a me numquam recessit. Tot igitur 11.1
annos versatus in foro sine suspicione, sine infamia, studuit
Catilinae iterum petenti. Quem ergo ad finem putas custo-
diendam illam aetatem fuisse? Nobis quidem olim annus
erat unus ad cohibendum bracchium toga constitutus, et ut 5
exercitatione ludoque campestri tunicati uteremur, eademque
erat, si statim merere stipendia coeperamus, castrensis ratio ac
militaris. Qua in aetate nisi qui se ipse sua gravitate et casti-
monia et cum disciplina domestica tum etiam naturali
quodam bono defenderet, quoquo modo a suis custoditus 10
esset, tamen infamiam veram effugere non poterat. Sed qui
prima illa initia aetatis integra atque inviolata praestitisset, de
eius fama ac pudicitia, cum iam sese conroboravisset ac vir
inter viros esset, nemo loquebatur. At studuit Catilinae, cum 12.1
iam aliquot annos esset in foro, Caelius. Et multi hoc
idem ex omni ordine atque ex omni aetate fecerunt. Habuit
enim ille, sicuti meminisse vos arbitror, permulta maxi-
marum non expressa signa sed adumbrata virtutum. Vte- 5
batur hominibus improbis multis; et quidem optimis se
viris deditum esse simulabat. Erant apud illum inlecebrae
libidinum multae; erant etiam industriae quidam stimuli
ac laboris. Flagrabant vitia libidinis apud illum; vigebant
etiam studia rei militaris. Neque ego umquam fuisse tale 10
monstrum in terris ullum puto, tam ex contrariis diversisque
<atque> inter se pugnantibus naturae studiis cupiditatibusque
conflatum. Quis clarioribus viris quodam tempore iucun- 13.1
dior, quis turpioribus coniunctior? quis civis meliorum
partium aliquando, quis taetrior hostis huic civitati? quis
in voluptatibus inquinatior, quis in laboribus patientior?
quis in rapacitate avarior, quis in largitione effusior? Illa 5
vero, iudices, in illo homine admirabilia fuerunt, compre-
hendere multos amicitia, tueri obsequio, cum omnibus com-
municare quod habebat, servire temporibus suorum omnium
pecunia, gratia, labore corporis, scelere etiam, si opus esset,
et audacia, versare suam naturam et regere ad tempus atque 10
huc et illuc torquere ac flectere, cum tristibus severe, cum
remissis iucunde, cum senibus graviter, cum iuventute
comiter, cum facinerosis audaciter, cum libidinosis luxu-
riose vivere. Hac ille tam varia multiplicique natura cum 14.1
omnis omnibus ex terris homines improbos audacisque
conlegerat, tum etiam multos fortis viros et bonos specie
quadam virtutis adsimulatae tenebat. Neque umquam ex
illo delendi huius imperi tam consceleratus impetus exsti- 5
tisset, nisi tot vitiorum tanta immanitas quibusdam facili-
tatis et patientiae radicibus niteretur. Qua re ista condicio,
iudices, respuatur, nec Catilinae familiaritatis crimen haereat.
Est enim commune cum multis et cum quibusdam bonis.
Me ipsum, me, inquam, quondam paene ille decepit, cum 10
et civis mihi bonus et optimi cuiusque cupidus et firmus
amicus ac fidelis videretur; cuius ego facinora oculis prius
quam opinione, manibus ante quam suspicione deprendi.
Cuius in magnis catervis amicorum si fuit etiam Caelius,
magis est ut ipse moleste ferat errasse se, sicuti non num- 15
quam in eodem homine me quoque erroris mei paenitet,
quam ut istius amicitiae crimen reformidet.