At ego idem nunc in provinciis decernendis, qui illas
|
29.1
|
omnis res egi silentio, interpellor, cum in superioribus causis
|
|
hominis ornamenta <adiumento> fuerint, in hac me nihil aliud
|
|
nisi ratio belli, nisi summa utilitas rei publicae moveat. Nam
|
|
ipse Caesar quid est cur in provincia commorari velit, nisi
|
5
|
ut ea quae per eum adfecta sunt perfecta rei publicae tradat?
|
|
Amoenitas eum, credo, locorum, urbium pulchritudo, homi-
|
|
num nationumque illarum humanitas et lepos, victoriae
|
|
cupiditas, finium imperi propagatio retinet. Quid illis
|
|
terris asperius, quid incultius oppidis, quid nationibus im-
|
10
|
manius, quid porro tot victoriis praestabilius, quid Oceano
|
|
longius inveniri potest? An reditus in patriam habet ali-
|
|
quam offensionem? utrum apud populum a quo missus, an
|
|
apud senatum a quo ornatus est? An dies auget eius de-
|
|
siderium, an magis oblivionem, ac laurea illa magnis peri-
|
15
|
culis parta amittit longo intervallo viriditatem? Qua re, si
|
|
qui hominem non diligunt, nihil est quod eum de pro-
|
|
vincia devocent: ad gloriam devocant, ad triumphum, ad
|
|
gratulationem, ad summum honorem senatus, equestris or-
|
|
dinis gratiam, populi caritatem. Sed si ille hac tam eximia
|
30.1
|
fortuna propter utilitatem rei publicae frui non properat,
|
|
ut omnia illa conficiat, quid ego senator facere debeo,
|
|
quem, etiam si ille aliud vellet, rei publicae consulere opor-
|
|
teret?
|
5
|
Ego vero sic intellego, patres conscripti, nos hoc tempore
|
|
in provinciis decernendis perpetuae pacis habere oportere
|
|
rationem. Nam quis hoc non sentit, omnia alia esse nobis
|
|
vacua ab omni periculo atque etiam suspicione belli? Iam
|
31.1
|
diu mare videmus illud immensum, cuius fervore non solum
|
|
maritimi cursus sed urbes etiam et viae militares iam tene-
|
|
bantur, virtute Cn. Pompei sic a populo Romano ab Oceano
|
|
usque ad ultimum Pontum tamquam unum aliquem portum
|
5
|
tutum et clausum teneri; nationes eas, quae numero homi-
|
|
num ac multitudine ipsa poterant in provincias nostras re-
|
|
dundare, ita ab eodem esse partim recisas, partim repressas,
|
|
ut Asia, quae imperium antea nostrum terminabat, nunc
|
|
tribus novis provinciis ipsa cingatur. Possum de omni
|
10
|
regione, de omni genere hostium dicere: nulla gens est quae
|
|
non aut ita sublata sit ut vix exstet, aut ita domita ut quie-
|
|
scat, aut ita pacata ut victoria nostra imperioque laetetur.
|
|
Bellum Gallicum, patres conscripti, C. Caesare imperatore
|
32.1
|
gestum est, antea tantum modo repulsum. Semper illas
|
|
nationes nostri imperatores refutandas potius bello quam
|
|
lacessendas putaverunt. Ipse ille C. Marius, cuius divina
|
|
atque eximia virtus magnis populi Romani luctibus funeri-
|
5
|
busque subvenit, influentis in Italiam Gallorum maximas
|
|
copias repressit, non ipse ad eorum urbis sedisque penetra-
|
|
vit. Modo ille meorum laborum periculorum consiliorum
|
|
socius, C. Pomptinus, fortissimus vir, ortum repente bellum
|
|
Allobrogum atque hac scelerata coniuratione excitatum
|
10
|
proeliis fregit eosque domuit qui lacessierant, et ea victoria
|
|
contentus re publica metu liberata quievit. C. Caesaris
|
|
longe aliam video fuisse rationem; non enim sibi solum cum
|
|
iis quos iam armatos contra populum Romanum videbat
|
|
bellandum esse duxit, sed totam Galliam in nostram dicionem
|
15
|
esse redigendam. Itaque cum acerrimis nationibus et maxi-
|
33.1
|
mis Germanorum et Helvetiorum proeliis felicissime decer-
|
|
tavit, ceteras conterruit, compulit, domuit, imperio populi
|
|
Romani parere adsuefecit, et quas regiones quasque gentis
|
|
nullae nobis antea litterae, nulla vox, nulla fama notas fecerat,
|
5
|
has noster imperator nosterque exercitus et populi Romani
|
|
arma peragrarunt. Semitam tantum Galliae tenebamus
|
|
antea, patres conscripti; ceterae partes a gentibus aut inimi-
|
|
cis huic imperio aut infidis aut incognitis aut certe immanibus
|
|
et barbaris et bellicosis tenebantur; quas nationes nemo
|
10
|
umquam fuit quin frangi domarique cuperet. Nemo sapien-
|
|
ter de re publica nostra cogitavit, iam inde a principio huius
|
|
imperi, quin Galliam maxime timendam huic imperio putaret;
|
|
sed propter vim ac multitudinem gentium illarum numquam
|
|
est antea cum omnibus dimicatum. Restitimus semper
|
15
|
lacessiti: nunc denique est perfectum ut imperi nostri terra-
|
|
rumque illarum idem esset extremum. Alpibus Italiam
|
34.1
|
munierat antea natura non sine aliquo divino numine; nam
|
|
si ille aditus Gallorum immanitati multitudinique patuisset,
|
|
numquam haec urbs summo imperio domicilium ac sedem
|
|
praebuisset. Quae iam licet considant! nihil est enim ultra
|
5
|
illam altitudinem montium usque ad Oceanum quod sit
|
|
Italiae pertimescendum. Sed tamen una atque altera aestas
|
|
vel metu vel spe vel poena vel praemiis vel armis vel legibus
|
|
potest totam Galliam sempiternis vinculis adstringere: im-
|
|
politae vero res et acerbae si erunt relictae, quamquam sunt
|
10
|
accisae, tamen efferent se aliquando et ad renovandum bellum
|
|
revirescent. Qua re sit in eius tutela Gallia cuius fidei vir-
|
35.1
|
tuti felicitati commendata est. Qui si Fortunae muneribus
|
|
amplissimis ornatus saepius eius deae periculum facere nollet,
|
|
si in patriam, si ad deos penatis, si ad eam dignitatem quam
|
|
in civitate sibi propositam videt, si ad iucundissimos liberos,
|
5
|
si ad clarissimum generum redire properaret, si in Capito-
|
|
lium invehi victor cum illa insigni laurea gestiret, si denique
|
|
timeret casum aliquem, qui illi tantum addere iam non potest
|
|
quantum auferre, nos tamen oporteret ab eodem illa omnia
|
|
a quo profligata sunt confici velle: cum vero ille suae gloriae
|
10
|
iam pridem rei publicae nondum satis fecerit, et malit tamen
|
|
tardius ad suorum laborum fructus pervenire quam non ex-
|
|
plere susceptum rei publicae munus, nec imperatorem incen-
|
|
sum ad rem publicam bene gerendam revocare nec totam
|
|
Gallici belli rationem prope iam explicatam perturbare atque
|
15
|
impedire debemus.
|
|