Quamquam istorum animos, qui ipsi Cornelio invident, 57.8
non est difficillimum mitigare. More hominum invident, in
conviviis rodunt, in circulis vellicant: non illo inimico, sed 10
hoc malo dente carpunt. Qui amicis L. Corneli aut inimici 58.1
sunt aut invident, ii sunt huic multo vehementius pertime-
scendi. Nam huic quidem ipsi quis est umquam inventus
inimicus aut quis iure esse potuit? Quem bonum non
coluit, cuius fortunae dignitatique non concessit? Versatus 5
in intima familiaritate hominis potentissimi, in maximis
nostris malis atque discordiis neminem umquam alterius
rationis ac partis non re, non verbo, non vultu denique
offendit. Fuit hoc sive meum sive rei publicae fatum, ut in
me unum omnis illa inclinatio communium temporum in- 10
cumberet. Non modo non exsultavit in ruinis nostris ve-
strisque sordibus Cornelius, sed omni officio,—lacrimis, opera,
consolatione,—omnis me absente meos sublevavit. Quorum 59.1
ego testimonio ac precibus munus hoc meritum huic et, ut
a principio dixi, iustam et debitam gratiam refero, speroque,
iudices, ut eos qui principes fuerunt conservandae salutis
aut dignitatis meae diligitis et caros habetis, sic, quae ab hoc 5
pro facultate hominis, pro loco facta sunt, et grata esse vobis
et probata. Non igitur a suis, quos nullos habet, sed a
suorum, qui et multi et potentes sunt, urgetur inimicis;
quos quidem hesterno die Cn. Pompeius copiosa oratione
et gravi secum, si vellent, contendere iubebat, ab hoc impari 10
certamine atque iniusta contentione avocabat. Et erit ae- 60.1
qua lex et nobis, iudices, atque omnibus qui nostris familiari-
tatibus implicantur vehementer utilis, ut nostras inimicitias
ipsi inter nos geramus, amicis nostrorum inimicorum tem-
peremus. Ac si mea auctoritas satis apud illos in hac re 5
ponderis haberet, cum me praesertim rerum varietate atque
usu ipso iam perdoctum viderent, etiam ab illis eos maiori-
bus discordiis avocarem. Etenim contendere de re publica,
cum id defendas quod esse optimum sentias, et fortium viro-
rum et magnorum hominum semper putavi, neque huic 10
umquam labori officio muneri defui. Sed contentio tam diu
sapiens est quam diu aut proficit aliquid, aut, si non proficit,
non obest civitati. Voluimus quaedam, contendimus, ex- 61.1
perti sumus: obtenta non sunt. Dolorem alii, nos luctum
maeroremque suscepimus. Cur ea quae mutare non possu-
mus convellere malumus quam tueri? C. Caesarem senatus
et genere supplicationum amplissimo ornavit et numero 5
dierum novo: idem in angustiis aerari victorem exercitum
stipendio adfecit, imperatori decem legatos decrevit, lege
Sempronia succedendum non censuit. Harum ego senten-
tiarum et princeps et auctor fui, neque me dissensioni meae
pristinae putavi potius adsentiri quam praesentibus rei pu- 10
blicae temporibus et concordiae convenire. Non idem aliis
videtur: sunt fortasse in sententia firmiores. Reprendo
neminem, sed adsentior non omnibus; neque esse incon-
stantis puto sententiam tamquam aliquod navigium atque
cursum ex rei publicae tempestate moderari. Sed si qui 62.1
sunt quibus infinitum sit odium in quos semel susceptum
sit, quos video esse non nullos, cum ducibus ipsis, non
cum comitatu adsectatoribusque confligant. Illam enim
fortasse pertinaciam non nulli, virtutem alii putabunt, hanc 5
vero iniquitatem omnes cum aliqua crudelitate coniunctam.
Sed si certorum hominum mentis nulla ratione, iudices,
placare possumus, vestros quidem animos certe confidimus
non oratione nostra, sed humanitate vestra esse placatos.