Quod si civi Romano licet esse Gaditanum sive exsilio
|
29.1
|
sive postliminio sive reiectione huius civitatis,—ut iam ad
|
|
foedus veniam, quod ad causam nihil pertinet: de civitatis
|
|
enim iure, non de foederibus disceptamus,—quid est quam
|
|
ob rem civi Gaditano in hanc civitatem venire non liceat?
|
5
|
Equidem longe secus sentio. Nam cum ex omnibus civi-
|
|
tatibus via sit in nostram, cumque nostris civibus pateat
|
|
ad ceteras iter civitates, tum vero, ut quaeque nobiscum
|
|
maxime societate amicitia sponsione pactione foedere est
|
|
coniuncta, ita mihi maxime communione beneficiorum
|
10
|
praemiorum civitatis contineri videtur. Atqui ceterae civi-
|
|
tates omnes non dubitarent nostros homines recipere in
|
|
suas civitates, si idem nos iuris haberemus quod ceteri;
|
|
sed nos non possumus et huius esse civitatis et cuiusvis
|
|
praeterea, ceteris concessum est. Itaque in Graecis civi-
|
30.1
|
tatibus videmus Atheniensis, Rhodios, Lacedaemonios,
|
|
ceteros undique adscribi multarumque esse eosdem homines
|
|
civitatum. Quo errore ductos vidi egomet non nullos im-
|
|
peritos homines, nostros civis, Athenis in numero iudicum
|
5
|
atque Areopagitarum, certa tribu, certo numero, cum igno-
|
|
rarent, si illam civitatem essent adepti, hanc se perdidisse
|
|
nisi postliminio reciperassent. Peritus vero nostri moris ac
|
|
iuris nemo umquam, qui hanc civitatem retinere vellet, in
|
|
aliam se civitatem dicavit.
|
10
|
Sed hic totus locus disputationis atque orationis meae,
|
|
iudices, pertinet ad commune ius mutandarum civitatum:
|
|
nihil habet quod sit proprium religionis ac foederum. De-
|
|
fendo enim rem universam, nullam esse gentem ex omni
|
|
regione terrarum, neque tam dissidentem a populo Romano
|
15
|
odio quodam atque discidio, neque tam fide benivolentiaque
|
|
coniunctam, ex qua nobis interdictum sit ne quem adsciscere
|
|
civem aut civitate donare possimus. O iura praeclara atque
|
31.1
|
divinitus iam inde a principio Romani nominis a maioribus
|
|
nostris comparata, ne quis nostrum plus quam unius civitatis
|
|
esse possit,—dissimilitudo enim civitatum varietatem iuris
|
|
habeat necesse est,—ne quis invitus civitate mutetur neve
|
5
|
in civitate maneat invitus! Haec sunt enim fundamenta
|
|
firmissima nostrae libertatis, sui quemque iuris et retinendi
|
|
et dimittendi esse dominum. Illud vero sine ulla dubita-
|
|
tione maxime nostrum fundavit imperium et populi Romani
|
|
nomen auxit, quod princeps ille creator huius urbis, Romulus,
|
10
|
foedere Sabino docuit etiam hostibus recipiendis augeri hanc
|
|
civitatem oportere; cuius auctoritate et exemplo numquam
|
|
est intermissa a maioribus nostris largitio et communicatio
|
|
civitatis. Itaque et ex Latio multi, ut Tusculani, ut Lanu-
|
|
vini, et ex ceteris generibus gentes universae in civitatem
|
15
|
sunt receptae, ut Sabinorum, Volscorum, Hernicorum; qui-
|
|
bus ex civitatibus nec coacti essent civitate mutari, si qui no-
|
|
luissent, nec, si qui essent civitatem nostram beneficio populi
|
|
Romani consecuti, violatum foedus eorum videretur.
|
|