Confer nunc, Epicure noster ex hara producte non 37.1
ex schola, confer, si audes, absentiam tuam cum mea.
Obtinuisti provinciam consularem finibus eis quos lex
cupiditatis tuae, non quos lex generi tui pepigerat. Nam
lege Caesaris iustissima atque optima populi liberi plane et 5
vere erant liberi, lege autem ea quam nemo legem praeter
te et conlegam tuum putavit omnis erat tibi Achaia,
Thessalia, Athenae, cuncta Graecia addicta; habebas
exercitum tantum quantum tibi non senatus aut populus
Romanus dederat, sed quantum tua libido conscripserat; 10
aerarium exhauseras. Quas res gessisti imperio, exercitu, 38.1
provincia consulari? Quas res gesserit, quaero! Qui ut
venit, statim—nondum commemoro rapinas, non exactas
pecunias, non captas, non imperatas, non neces sociorum,
non caedis hospitum, non perfidiam, non immanitatem, 5
non scelera praedico; mox, si videbitur, ut cum fure, ut
cum sacrilego, ut cum sicario disputabo; nunc meam
spoliatam fortunam conferam cum florente fortuna impera-
toris. Quis umquam provinciam cum exercitu obtinuit
qui nullas ad senatum litteras miserit? tantam vero pro- 10
vinciam cum tanto exercitu, Macedoniam praesertim, quam
tantae barbarorum gentes attingunt ut semper Macedonicis
imperatoribus idem fines provinciae fuerint qui gladiorum
atque pilorum; ex qua aliquot praetorio imperio, consulari
quidem nemo rediit, qui incolumis fuerit, quin triumpharit! 15
Est hoc novum; multo illud magis. Appellatus est hic
volturius illius provinciae, si dis placet, imperator. Ne tum 39.1
quidem, Paule noster, tabellas Romam cum laurea mittere
audebas? 'Misi,' inquit. Quis umquam recitavit, quis ut
recitarentur postulavit? Nihil enim mea iam refert, utrum
tu conscientia oppressus scelerum tuorum nihil umquam 5
ausus sis scribere ad eum ordinem quem despexeras, quem
adflixeras, quem deleveras, an amici tui tabellas abdiderint
idemque silentio suo temeritatem atque audaciam tuam
condemnarint; atque haud scio an malim te videri nullo
pudore fuisse in litteris mittendis, at amicos tuos plus habuisse 10
et pudoris et consili, quam aut te videri pudentiorem fuisse
quam soles, aut tuum factum non esse condemnatum
iudicio amicorum. Quod si non tuis nefariis in hunc 40.1
ordinem contumeliis in perpetuum tibi curiam praeclusisses,
quid tandem erat actum aut gestum in tua provincia de quo
ad senatum cum gratulatione aliqua scribi abs te oporteret?
vexatio Macedoniae, an oppidorum turpis amissio, an 5
sociorum direptio, an agrorum depopulatio, an munitio
Thessalonicae, an obsessio militaris viae, an exercitus
nostri interitus ferro, fame, frigore, pestilentia? Tu vero
qui ad senatum nihil scripseris, ut in urbe nequior inventus
es quam Gabinius, sic in provincia paulo tamen quam ille 10
demissior. Nam ille gurges atque helluo natus abdomini 41.1
suo non laudi et gloriae, cum equites Romanos in provincia,
cum publicanos nobiscum et voluntate et dignitate con-
iunctos omnis fortunis, multos fama vitaque privasset, cum
egisset aliud nihil illo exercitu nisi ut urbis depopularetur, 5
agros vastaret, exhauriret domos, ausus est—quid enim ille
non audeat?—a senatu supplicationem per litteras postulare.
O di immortales! tune etiam atque adeo vos, geminae
voragines scopulique rei publicae, vos meam fortunam
deprimitis, vestram extollitis, cum de me ea senatus con- 10
sulta absente facta sint, eae contiones habitae, is motus
fuerit municipiorum et coloniarum omnium, ea decreta
publicanorum, ea conlegiorum, ea denique generum ordi-
numque omnium quae non modo ego optare numquam
auderem sed cogitare non possem, vos autem sempiternas 15
foedissimae turpitudinis notas subieritis? An ego, si te et 42.1
Gabinium cruci suffixos viderem, maiore adficerer laetitia
ex corporis vestri laceratione quam adficior ex famae?
Nullum est supplicium putandum quo adfici casu aliquo
etiam boni viri fortesque possunt. Atque hoc quidem 5
etiam isti tui dicunt voluptarii Graeci: quos utinam ita
audires ut erant audiendi; numquam te in tot flagitia
ingurgitasses. Verum audis in praesepibus, audis in stupris,
audis in cibo et vino. Sed dicunt isti ipsi qui mala
dolore, bona voluptate definiunt, sapientem, etiam si in 10
Phalaridis tauro inclusus succensis ignibus torreatur,
dicturum tamen suave illud esse seque ne tantulum quidem
commoveri. Tantam virtutis vim esse voluerunt ut non
posset esse umquam vir bonus non beatus. Quae est 43.1
igitur poena, quod supplicium? Id mea sententia quod
accidere nemini potest nisi nocenti, suscepta fraus, impedita
et oppressa mens, bonorum odium, nota inusta senatus,
amissio dignitatis. Nec mihi ille M. Regulus quem 5
Carthaginienses resectis palpebris inligatum in machina
vigilando necaverunt supplicio videtur adfectus, nec
C. Marius quem Italia servata ab illo demersum in Mintur-
nensium paludibus, Africa devicta ab eodem expulsum et
naufragum vidit. Fortunae enim ista tela sunt non culpae; 10
supplicium autem est poena peccati. Neque vero ego, si
umquam vobis mala precarer, quod saepe feci, in quo di
immortales meas preces audiverunt, morbum aut mortem
aut cruciatum precarer. Thyestea est ista exsecratio poetae
volgi animos non sapientium moventis, ut tu 'naufragio 15
expulsus uspiam
    saxis fixus asperis, evisceratus
    latere penderes,'
ut ait ille,
    'saxa spargens tabo, sanie et sanguine atro.' 20
Non ferrem omnino moleste, si ita accidisset; sed id tamen 44.1
esset humanum. M. Marcellus, qui ter consul fuit, summa
virtute, pietate, gloria militari, periit in mari; qui tamen ob
virtutem in gloria et laude vivit. In fortuna quadam est
illa mors non in poena putanda. Quae est igitur poena, 5
quod supplicium, quae saxa, quae cruces? Esse duos
duces in provinciis populi Romani, habere exercitus, appel-
lari imperatores; horum alterum sic fuisse infrenatum con-
scientia scelerum et fraudum suarum ut ex ea provincia
quae fuerit ex omnibus una maxime triumphalis nullam sit 10
ad senatum litteram mittere ausus. Ex qua provincia modo
vir omni dignitate ornatissimus, L. Torquatus, magnis rebus
gestis me referente ab senatu imperator est appellatus, unde
his paucis annis Cn. Dolabellae, C. Curionis, M. Luculli
iustissimos triumphos vidimus, ex ea te imperatore nuntius 15
ad senatum adlatus est nullus; ab altero adlatae litterae,
recitatae, relatum ad senatum. Di immortales! idne ego 45.1
optarem ut inimicus meus ea qua nemo umquam ignominia
notaretur, ut senatus is qui in eam iam benignitatis consue-
tudinem venit ut eos qui bene rem publicam gesserint
novis honoribus adficiat et numero dierum et genere ver- 5
borum, huius unius litteris nuntiantibus non crederet, postu-
lantibus denegaret? His ego rebus pascor, his delector,
his perfruor, quod de vobis hic ordo opinatur non secus ac
de acerrimis hostibus, quod vos equites Romani, quod
ceteri ordines, quod cuncta civitas odit, quod nemo bonus, 10
nemo denique civis est, qui modo se civem esse meminerit,
qui vos non oculis fugiat, auribus respuat, animo asper-
netur, recordatione denique ipsa consulatus vestri perhor-
rescat. Haec ego semper de vobis expetivi, haec optavi, 46.1
haec precatus sum; plura etiam acciderunt quam vellem;
nam ut amitteretis exercitum, numquam me hercule optavi.
Illud etiam accidit praeter optatum meum, sed valde ex
voluntate. Mihi enim numquam venerat in mentem furo- 5
rem et insaniam optare vobis in quam incidistis. Atqui
fuit optandum. Me tamen fugerat deorum immortalium
has esse in impios et consceleratos poenas certissimas.
Nolite enim ita putare, patres conscripti, ut in scaena
videtis, homines consceleratos impulsu deorum terreri furia- 10
libus taedis ardentibus; sua quemque fraus, suum facinus,
suum scelus, sua audacia de sanitate ac mente deturbat;
hae sunt impiorum furiae, hae flammae, hae faces. Ego 47.1
te non vaecordem, non furiosum, non mente captum, non
tragico illo Oreste aut Athamante dementiorem putem, qui
sis ausus primum facere—nam id est caput—deinde paulo
ante Torquato, sanctissimo et gravissimo viro, premente 5
confiteri te provinciam Macedoniam, in quam tantum
exercitum transportasses, sine ullo milite reliquisse? Mitto
de amissa maxima parte exercitus; sit hoc infelicitatis tuae;
dimittendi vero exercitus quam potes adferre causam?
quam potestatem habuisti, quam legem, quod senatus 10
consultum, quod ius, quod exemplum? Quid est aliud
furere? non cognoscere homines, non cognoscere leges,
non senatum, non civitatem? Cruentare corpus suum leve
est; maior haec est vitae, famae, salutis suae volneratio.
Si familiam tuam dimisisses, quod ad neminem nisi ad ip- 48.1
sum te pertineret, amici te constringendum putarent; prae-
sidium tu rei publicae, custodiam provinciae iniussu populi
Romani senatusque dimisisses, si tuae mentis compos fuisses?
Ecce tibi alter effusa iam maxima praeda quam ex fortunis 5
publicanorum, quam ex agris urbibusque sociorum ex-
hauserat, cum partim eius praedae profundae libidines
devorassent, partim nova quaedam et inaudita luxuries,
partim etiam in illis locis ubi omnia diripuit emptiones ad
hunc Tusculani montem exstruendum; cum iam egeret, 10
cum illa eius intermissa intolerabilis aedificatio consti-
tisset, se ipsum, fascis suos, exercitum populi Romani,
numen interdictumque deorum immortalium, responsa
sacerdotum, auctoritatem senatus, iussa populi Romani,
nomen ac dignitatem imperi regi Aegyptio vendidit. Cum 49.1
finis provinciae tantos haberet quantos voluerat, quantos
optarat, quantos pretio mei capitis periculoque emerat, eis
se tenere non potuit; exercitum eduxit ex Syria. Qui
licuit extra provinciam? Praebuit se mercennarium comi- 5
tem regi Alexandrino. Quid hoc turpius? In Aegyptum
venit, signa contulit cum Alexandrinis. Quando hoc
bellum aut hic ordo aut populus susceperat? Cepit
Alexandream. Quid aliud exspectamus a furore eius nisi
ut ad senatum tantis de rebus gestis litteras mittat? Hic 50.1
si mentis esset suae, nisi poenas patriae disque immor-
talibus eas quae gravissimae sunt furore atque insania pen-
deret, ausus esset—mitto exire de provincia, educere
exercitum, bellum sua sponte gerere, in regnum iniussu 5
populi Romani aut senatus accedere, quae cum plurimae
leges veteres, tum lex Cornelia maiestatis, Iulia de pecuniis
repetundis planissime vetat? Sed haec omitto; ille si non
acerrime fureret, auderet, quam provinciam P. Lentulus,
amicissimus huic ordini, cum et auctoritate senatus et sorte 10
haberet, interposita religione sine ulla dubitatione depo-
suisset, eam sibi adsciscere, cum, etiam si religio non
impediret, mos maiorum tamen et exempla et gravissimae
legum poenae vetarent?