Sed haec quamquam firma esse video, tamen ipse mihi 9.9
satis facere non possum, nisi a C. Fannio ipso testimonium 10
sumo hanc pecuniam ei non deberi. Magnum est quod
conor, difficile est quod polliceor; nisi eundem et adver-
sarium et testem habuerit Roscius, nolo vincat. Pecunia 10.1
tibi debebatur certa, quae nunc petitur per iudicem, in qua
legitimae partis sponsio facta est. Hic tu si amplius HS
nummo petisti, quam tibi debitum est, causam perdidisti,
propterea quod aliud est iudicium, aliud est arbitrium. 5
Iudicium est pecuniae certae, arbitrium incertae; ad iu-
dicium hoc modo venimus ut totam litem aut obtineamus
aut amittamus; ad arbitrium hoc animo adimus ut neque
nihil neque tantum quantum postulavimus consequamur.
Ei rei ipsa verba formulae testimonio sunt. Quid est in 11.1
iudicio? Derectum, asperum, simplex: si paret HS iↄↄↄ
dari—. Hic nisi planum facit HS iↄↄↄ ad libellam sibi
deberi, causam perdit. Quid est in arbitrio? Mite,
moderatum: qvantvm aeqvivs et melivs sit dari. Ille 5
tamen confitetur plus se petere quam debeatur, sed satis
superque habere dicit quod sibi ab arbitro tribuatur. Itaque
alter causae confidit, alter diffidit. Quae cum ita sint, 12.1
quaero abs te quid ita de hac pecunia, de his ipsis HS iↄↄↄ,
de tuarum tabularum fide compromissum feceris, arbitrum
sumpseris qvantvm aeqvivs et melivs sit dari repromit-
tiqve si pareat. Quis in hanc rem fuit arbiter? Vtinam 5
is quidem Romae esset! Romae est. Vtinam adesset in
iudicio! Adest. Vtinam sederet in consilio C. Pisonis!
Ipse C. Piso est. Eundemne tu arbitrum et iudicem sume-
bas? eidem et infinitam largitionem remittebas et eundem
in angustissimam formulam sponsionis concludebas? Quis 10
umquam ad arbitrum, quantum petiit, tantum abstulit?
Nemo; quantum enim aequius esset sibi dari, petiit. De
quo nomine ad arbitrum adisti, de eo ad iudicem venisti!
Ceteri cum ad iudicem causam labefactari animadvertunt, 13.1
ad arbitrum confugiunt, hic ab arbitro ad iudicem venire est
ausus! qui cum de hac pecunia tabularum fide arbitrum
sumpsit, iudicavit sibi pecuniam non deberi.