| Iam duae partes causae sunt confectae; adnumerasse | 13.5 |
| sese negat, expensum tulisse non dicit, cum tabulas non | |
| recitat. Reliquum est ut stipulatum se esse dicat; prae- | |
| terea enim quem ad modum certam pecuniam petere possit | |
| non reperio. Stipulatus es—ubi, quo die, quo tempore, | |
| quo praesente? quis spopondisse me dicit? Nemo. Hic | 14.1 |
| ego si finem faciam dicendi, satis fidei et diligentiae meae, | |
| satis causae et controversiae, satis formulae et sponsioni, | |
| satis etiam iudici fecisse videar cur secundum Roscium | |
| iudicari debeat. Pecunia petita est certa; cum tertia parte | 5 |
| sponsio facta est. Haec pecunia necesse est aut data aut | |
| expensa lata aut stipulata sit. Datam non esse Fannius | |
| confitetur, expensam latam non esse codices Fanni con- | |
| firmant, stipulatam non esse taciturnitas testium concedit. | |
| Quid ergo est? Quod et reus is est cui et pecunia levissima | 15.1 |
| et existimatio sanctissima fuit semper, et iudex est is quem | |
| nos non minus bene de nobis existimare quam secundum | |
| nos iudicare velimus, et advocatio ea est quam propter | |
| eximium splendorem ut iudicem unum vereri debeamus, | 5 |
| perinde ac si in hanc formulam omnia iudicia legitima, | |
| omnia arbitria honoraria, omnia officia domestica conclusa | |
| et comprehensa sint, perinde dicemus. Illa superior fuit | |
| oratio necessaria, haec erit voluntaria, illa ad iudicem, haec | |
| ad C. Pisonem, illa pro reo, haec pro Roscio, illa victoriae, | 10 |
| haec bonae existimationis causa comparata. | |
| Pecuniam petis, Fanni, a Roscio. Quam? dic audacter | 16.1 |
| et aperte. Vtrum <quae> tibi ex societate debeatur, an quae | |
| ex liberalitate huius promissa sit et ostentata? Quorum | |
| alterum est gravius et odiosius, alterum levius et facilius. | |
| Quae ex societate debeatur? Quid ais? Hoc iam neque | 5 |
| leviter ferendum est neque neglegenter defendendum. Si | |
| qua enim sunt privata iudicia summae existimationis et | |
| paene dicam capitis, tria haec sunt, fiduciae, tutelae, socie- | |
| tatis. Aeque enim perfidiosum et nefarium est fidem | |
| frangere quae continet vitam, et pupillum fraudare qui in | 10 |
| tutelam pervenit, et socium fallere qui se in negotio coniunxit. | |
| Quae cum ita sint, quis sit qui socium fraudarit et fefellerit | 17.1 |
| consideremus; dabit enim nobis iam tacite vita acta in | |
| alterutram partem firmum et grave testimonium. Q. Roscius? | |
| Quid ais? nonne, ut ignis in aquam coniectus continuo | |
| restinguitur et refrigeratur, sic refervens falsum crimen in | 5 |
| purissimam et castissimam vitam conlatum statim concidit | |
| et exstinguitur? Roscius socium fraudavit! Potest hoc | |
| homini huic haerere peccatum? qui me dius fidius—au- | |
| dacter dico—plus fidei quam artis, plus veritatis quam | |
| disciplinae possidet in se, quem populus Romanus meliorem | 10 |
| virum quam histrionem esse arbitratur, qui ita dignissimus | |
| est scaena propter artificium ut dignissimus sit curia propter | |
| abstinentiam. Sed quid ego ineptus de Roscio apud Pisonem | 18.1 |
| dico? Ignotum hominem scilicet pluribus verbis com- | |
| mendo. Estne quisquam omnium mortalium de quo melius | |
| existimes tu? estne quisquam qui tibi purior, pudentior, | |
| humanior, officiosior liberaliorque videatur? Quid? tu, | 5 |
| Saturi, qui contra hunc venis, existimas aliter? nonne, quo- | |
| tienscumque in causa in nomen huius incidisti, totiens hunc | |
| et virum bonum esse dixisti et honoris causa appellasti? | |
| quod nemo nisi aut honestissimo aut amicissimo facere | |
| consuevit. Qua in re mihi ridicule es visus esse inconstans | 19.1 |
| qui eundem et laederes et laudares, et virum optimum | |
| et hominem improbissimum esse diceres. Eundem tu et | |
| honoris causa appellabas et virum primarium esse dicebas | |
| et socium fraudasse arguebas? Sed, ut opinor, laudem | 5 |
| veritati tribuebas, crimen gratiae concedebas; de hoc, ut | |
| existimabas, praedicabas, Chaereae arbitratu causam agebas. |