In admirabili genere causae, si non omnino infesti 1.21.1
auditores erunt, principio benivolentiam conparare li-
cebit. sin erunt vehementer abalienati, confugere ne-
cesse erit ad insinuationem. nam ab iratis si perspicue
pax et benivolentia petitur, non modo ea non inve- 5
nitur, sed augetur atque inflammatur odium. in humili
autem genere causae contemptionis tollendae causa ne-
cesse est attentum efficere auditorem. anceps genus
causae si dubiam iudicationem habebit, ab ipsa iudi-
catione exordiendum est. sin autem partem turpitu- 10
dinis, partem honestatis habebit, benivolentiam captare
oportebit, ut in genus honestum causa translata vi-
deatur. cum autem erit honestum causae genus, vel
praeteriri principium poterit vel, si commodum fuerit,
aut a narratione incipiemus aut a lege aut ab aliqua 15
firmissima ratione nostrae dictionis; sin uti prin-
cipio placebit, benivolentiae partibus utendum est, ut
id, quod est, augeatur. in obscuro causae genere per
principium dociles auditores efficere oportebit.
  Nunc quoniam quas res exordio conficere oporteat 20
dictum est, reliquum est, ut ostendatur, quibus quae-
que rationibus res confici possit.
  Benivolentia quattuor ex locis comparatur: ab nostra, 22.1
ab adversariorum, ab iudicum persona, a causa. ab
nostra, si de nostris factis et officiis sine arrogantia
dicemus; si crimina inlata et aliquas minus honestas
suspiciones iniectas diluemus; si, quae incommoda acci- 5
derint aut quae instent difficultates, proferemus; si
prece et obsecratione humili ac supplici utemur. ab ad-
versariorum autem, si eos aut in odium aut in invidiam
aut in contemptionem adducemus. in odium ducentur,
si quod eorum spurce, superbe, crudeliter, malitiose 10
factum proferetur; in invidiam, si vis eorum, potentia,
divitiae, cognatio [pecuniae] proferentur atque eorum
usus arrogans et intolerabilis, ut his rebus magis vi-
deantur quam causae suae confidere; in contemp-
tionem adducentur, si eorum inertia, neglegentia, igna- 15
via, desidiosum studium et luxuriosum otium profe-
retur. ab auditorum persona benivolentia captabitur,
si res ab iis fortiter, sapienter, mansuete gestae profe-
rentur, ut ne qua assentatio nimia significetur, si de
iis quam honesta existimatio quantaque eorum iudicii 20
et auctoritatis exspectatio sit ostendetur; ab rebus, si
nostram causam laudando extollemus, adversariorum
causam per contemptionem deprimemus. Attentos 23.1
autem faciemus, si demonstrabimus ea, quae dicturi
erimus, magna, nova, incredibilia esse, aut ad omnes
aut ad eos, qui audient, aut ad aliquos inlustres ho-
mines aut ad deos inmortales aut ad summam rem pu- 5
blicam pertinere; et si pollicebimur nos brevi nostram
causam demonstraturos atque exponemus iudica-
tionem aut iudicationes, si plures erunt. Dociles audi-
tores faciemus, si aperte et breviter summam causae
exponemus, hoc est, in quo consistat controversia. nam 10
et, cum docilem velis facere, simul attentum facias
oportet. nam is est maxime docilis, qui attentissime est
paratus audire.