Sed antequam de praeceptis oratoriis dicimus, videtur 1.5.33
dicendum de genere ipsius artis, de officio, de fine,
de materia, de partibus. nam his rebus cognitis fa- 35
cilius et expeditius animus unius cuiusque ipsam ra-
tionem ac viam artis considerare poterit.
  Civilis quaedam ratio est, quae multis et magnis ex 6.1
rebus constat. eius quaedam magna et ampla pars
est artificiosa eloquentia, quam rhetoricam vocant.
nam neque cum iis sentimus, qui civilem scientiam
eloquentia non putant indigere, et ab iis, qui eam pu- 5
tant omnem rhetoris vi et artificio contineri, magnopere
dissentimus. quare hanc oratoriam facultatem in eo
genere ponemus, ut eam civilis scientiae partem esse
dicamus. Officium autem eius facultatis videtur esse
dicere adposite ad persuasionem; finis persuadere 10
dictione. inter officium et finem hoc interest, quod in
officio, quid fieri, in fine, quid effici conveniat, con-
sideratur. ut medici officium dicimus esse curare ad
sanandum apposite, finem sanare curatione, item, ora-
toris quid officium et quid finem esse dicamus, intel- 15
legimus, cum id, quod facere debet, officium esse di-
cimus, illud, cuius causa facere debet, finem appel-
lamus.
  Materiam artis eam dicimus, in qua omnis ars et ea 7.1
facultas, quae conficitur ex arte, versatur. ut si medi-
cinae materiam dicamus morbos ac vulnera, quod in
his omnis medicina versetur, item, quibus in rebus ver-
satur ars et facultas oratoria, eas res materiam artis 5
rhetoricae nominamus. has autem res alii plures, alii
pauciores existimarunt. nam Gorgias Leontinus, anti-
quissimus fere rhetor, omnibus de rebus oratorem op-
time posse dicere existimavit; hic infinitam et inmensam
huic artificio materiam subicere videtur. Aristoteles 10
autem, qui huic arti plurima adiumenta atque orna-
menta subministravit, tribus in generibus rerum ver-
sari rhetoris officium putavit, demonstrativo, delibera-
tivo, iudiciali. demonstrativum est, quod tribuitur in
alicuius certae personae laudem aut vituperationem; 15
deliberativum, quod positum in disceptatione civili ha-
bet in se sententiae dictionem; iudiciale, quod positum
in iudicio habet in se accusationem et defensionem aut
petitionem et recusationem. et, quemadmodum nostra
quidem fert opinio, oratoris ars et facultas in hac ma- 20
teria tripertita versari existimanda est. nam Herma- 8.1
goras quidem nec quid dicat attendere nec quid polli-
ceatur intellegere videtur, qui oratoris materiam in cau-
sam et in quaestionem dividat, causam esse dicat rem,
quae habeat in se controversiam in dicendo positam 5
cum personarum certarum interpositione; quam nos
quoque oratori dicimus esse adtributam (nam tres eas
partes, quas ante diximus, subponimus, iudicialem, de-
liberativam, demonstrativam). quaestionem autem eam
appellat, quae habeat in se controversiam in dicendo 10
positam sine certarum personarum interpositione, ad
hunc modum: 'ecquid sit bonum praeter honestatem?'
'verine sint sensus?' 'quae sit mundi forma?' 'quae sit
solis magnitudo?' quas quaestiones procul ab oratoris
officio remotas facile omnes intellegere existimamus; 15
nam quibus in rebus summa ingenia philosophorum
plurimo cum labore consumpta intellegimus, eas sicut
aliquas parvas res oratori adtribuere magna amentia
videtur. quodsi magnam in his Hermagoras habuisset
facultatem studio et disciplina comparatam, videretur 20
fretus sua scientia falsum quiddam constituisse de
oratoris artificio et non quid ars, sed quid ipse posset,
exposuisse. nunc vero ea vis est in homine, ut ei multo
rhetoricam citius quis ademerit, quam philosophiam
concesserit: neque eo, quo eius ars, quam edidit, mihi 25
mendosissime scripta videatur; nam satis in ea videtur
ex antiquis artibus ingeniose et diligenter electas res
collocasse et nonnihil ipse quoque novi protulisse; ve-
rum oratori minimum est de arte loqui, quod hic fecit,
multo maximum ex arte dicere, quod eum minime po- 30
tuisse omnes videmus.