Indignatio est oratio, per quam conficitur, ut in 1.100.13
aliquem hominem magnum odium aut in rem gravis
offensio concitetur. in hoc genere illud primum in- 15
tellegi volumus, posse omnibus ex locis iis, quos in
confirmandi praeceptione posuimus, tractari indigna-
tionem. nam ex iis rebus, quae personis aut quae
negotiis sunt attributae, quaevis amplificationes et
indignationes nasci possunt, sed tamen ea, quae se- 20
paratim de indignatione praecipi possunt, considere-
mus. primus locus sumitur ab auctoritate, cum com- 101.1
memoramus, quantae curae res ea fuerit iis, quorum
auctoritas gravissima debeat esse: diis inmortalibus,
qui locus sumetur ex sortibus, ex oraculis, vatibus,
ostentis, prodigiis, responsis, similibus rebus; item 5
maioribus nostris, regibus, civitatibus, gentibus, ho-
minibus sapientissimis, senatui, populo, legum scripto-
ribus. secundus locus est, per quem, illa res ad quos
pertineat, cum amplificatione per indignationem osten-
ditur, aut ad omnes aut ad maiorem partem, quod 10
atrocissimum est; aut ad superiores, quales sunt ii,
quorum ex auctoritate indignatio sumitur, quod in-
dignissimum est; aut ad pares animo, fortuna, cor-
pore, quod iniquissimum est; aut ad inferiores, quod
superbissimum est. tertius locus est, per quem quae- 15
rimus, quidnam sit eventurum, si idem ceteri faciant;
et simul ostendimus, huic si concessum sit, multos
aemulos eiusdem audaciae futuros; ex quo, quid mali
sit eventurum, demonstrabimus. quartus locus est, per 102.1
quem demonstramus multos alacres exspectare, quid
statuatur, ut ex eo, quod uni concessum sit, sibi quo-
que tali de re quid liceat, intellegere possint. quintus
locus est, per quem ostendimus ceteras res perperam 5
constitutas intellecta veritate commutatas corrigi
posse; hanc esse rem, quae si sit semel iudicata, ne-
que alio commutari iudicio neque ulla potestate cor-
rigi possit. sextus locus est, per quem consulto et de
industria factum demonstratur et illud adiungitur, vo- 10
luntario maleficio veniam dari non oportere, inpru-
dentiae concedi nonnumquam convenire. septimus lo-
cus est, per quem indignamur, quod taetrum, crudele,
nefarium, tyrannicum factum esse dicamus per vim
manum opulentiam; quae res ab legibus et ab aequabili 103.1
iure remotissima sit. octavus locus est, per quem de-
monstramus non vulgare neque factitatum esse ne ab
audacissimis quidem hominibus id maleficium, de quo
agatur; atque id a feris quoque hominibus et a bar- 5
baris gentibus et inmanibus bestiis esse remotum. haec
erunt, quae in parentes, liberos, coniuges, consangui-
neos, supplices crudeliter facta dicentur, et deinceps
si qua proferantur in maiores natu, in hospites, in
vicinos, in amicos, in eos, quibuscum vitam egeris, in 10
eos, apud quos educatus sis, in eos, ab quibus eruditus,
in mortuos, in miseros et misericordia dignos, in ho-
mines claros, nobiles et honore usos, in eos, qui neque
laedere alium nec se defendere potuerunt, ut in pueros,
senes, mulieres; quibus ex omnibus acriter excitata in- 15
dignatio summum in eum, qui violarit horum aliquid,
odium commovere poterit. nonus locus est, per quem 104.1
cum aliis peccatis, quae constat esse peccata, hoc quo
de quaestio est, conparatur, et ita per contentionem,
quanto atrocius et indignius sit illud, de quo agitur,
ostenditur. decimus locus est, per quem omnia, quae 5
in negotio gerundo acta sunt quaeque post negotium
consecuta sunt, cum unius cuiusque indignatione et
criminatione colligimus et rem verbis quam maxime
ante oculos eius, apud quem dicitur, ponimus, ut id,
quod indignum est, proinde illi videatur indignum, ac 10
si ipse interfuerit ac praesens viderit. undecimus locus
est, per quem ostendimus ab eo factum, a quo minime
oportuerit, et a quo, si alius faceret, prohiberi con-
venerit. duodecimus locus est, per quem indignamur,
quod nobis hoc primis acciderit neque alicui umquam 15
usu venerit. tertius decimus locus est, si cum iniuria 105.1
contumelia iuncta demonstratur, per quem locum in
superbiam et arrogantiam odium concitatur. quartus
decimus locus est, per quem petimus ab iis, qui audiunt,
ut ad suas res nostras iniurias referant; si ad pueros 5
pertinebit, de liberis suis cogitent; si ad mulieres, de
uxoribus; si ad senes, de patribus aut parentibus.
quintus decimus locus est, per quem dicimus inimicis
quoque et hostibus ea, quae nobis acciderint, indigna
videri solere. 10