Quod aut totum aut aliqua ex parte propter se pe-
|
2.159.1
|
titur, honestum nominabimus. quare, cum eius duae
|
|
partes sint, quarum altera simplex, altera iuncta sit,
|
|
simplicem prius consideremus. est igitur in eo genere
|
|
omnes res una vi atque uno nomine amplexa virtus.
|
5
|
nam virtus est animi habitus naturae modo atque
|
|
rationi consentaneus. quamobrem omnibus eius par-
|
|
tibus cognitis tota vis erit simplicis honestatis con-
|
|
siderata. habet igitur partes quattuor: prudentiam,
|
|
iustitiam, fortitudinem, temperantiam.
|
10
|
Prudentia est rerum bonarum et malarum neutra-
|
160.1
|
rumque scientia. partes eius: memoria, intellegentia,
|
|
providentia. memoria est, per quam animus repetit
|
|
illa, quae fuerunt; intellegentia, per quam ea perspi-
|
|
cit, quae sunt; providentia, per quam futurum aliquid
|
5
|
videtur ante quam factum est.
|
|
Iustitia est habitus animi communi utilitate con-
|
|
servata suam cuique tribuens dignitatem. eius initium
|
|
est ab natura profectum; deinde quaedam in con-
|
|
suetudinem ex utilitatis ratione venerunt; postea res
|
10
|
et ab natura profectas et ab consuetudine probatas
|
|
legum metus et religio sanxit. naturae ius est, quod
|
161.1
|
non opinio genuit, sed quaedam in natura vis insevit,
|
|
ut religionem, pietatem, gratiam, vindicationem, ob-
|
|
servantiam, veritatem. religio est, quae superioris
|
|
cuiusdam naturae, quam divinam vocant, curam caeri-
|
5
|
moniamque affert; pietas, per quam sanguine con-
|
|
iunctis patriaeque benivolum officium et diligens tri-
|
|
buitur cultus; gratia, in qua amicitiarum et officiorum
|
|
alterius memoria et remunerandi voluntas continetur;
|
|
vindicatio, per quam vis aut iniuria et omnino omne,
|
10
|
quod obfuturum est, defendendo aut ulciscendo pro-
|
|
pulsatur; observantia, per quam homines aliqua digni-
|
|
tate antecedentes cultu quodam et honore dignantur;
|
|
veritas, per quam inmutata ea, quae sunt [ante] aut
|
162.1
|
fuerunt aut futura sunt, dicuntur. consuetudine ius
|
|
est, quod aut leviter a natura tractum aluit et maius
|
|
fecit usus, ut religionem, aut si quid eorum, quae
|
|
ante diximus, ab natura profectum maius factum
|
5
|
propter consuetudinem videmus, aut quod in morem
|
|
vetustas vulgi adprobatione perduxit; quod genus pac-
|
|
tum est, par, iudicatum. pactum est, quod inter ali-
|
|
quos convenit; par, quod in omnes aequabile est; iudi-
|
|
catum, de quo alicuius aut aliquorum iam senten-
|
10
|
tiis constitutum est. lege ius est, quod in eo scripto,
|
|
quod populo expositum est, ut observet, continetur.
|
|