C.F. Habeo ista; nunc ea quae cum
|
129.1
|
quale sit quippiam disceptatur quaeri ex utraque
|
|
parte deceat velim audire.
|
|
C.P. Confitentur in isto genere qui arguuntur se
|
|
id fecisse ipsum in quo reprehenduntur, sed quoniam
|
5
|
iure se fecisse dicunt, iuris est omnis ratio nobis
|
|
explicanda. Quod dividitur in duas partes primas,
|
|
naturam atque legem, et utriusque generis vis in
|
|
divinum et humanum ius est distributa, quorum
|
|
aequitatis est unum, alterum religionis. Aequitatis
|
130.1
|
autem vis est duplex, cuius altera directa et veri et
|
|
iusti et ut dicitur aequi et boni ratione defenditur,
|
|
altera ad vicissitudinem referendae gratiae pertinet,
|
|
quod in beneficio gratia, in iniuria ultio nominatur.
|
5
|
Atque haec communia sunt naturae atque legis, sed
|
|
propria legis et ea quae scripta sunt et ea quae sine
|
|
litteris aut gentium iure aut maiorum more retinen-
|
|
tur. Scriptorum autem privatum aliud est, publicum
|
|
aliud: publicum lex, senatusconsultum, foedus,
|
10
|
privatum tabulae, pactum conventum, stipulatio.
|
|
Quae autem scripta non sunt, ea aut consuetudine
|
|
aut conventis hominum et quasi consensu obtinentur,
|
|
atque etiam hoc in primis, ut nostros mores legesque
|
|
tueamur quodammodo naturali iure praescriptum
|
15
|
est. Et quoniam breviter aperti fontes sunt quasi
|
131.1
|
quidam aequitatis, meditata nobis ad hoc causarum
|
|
genus esse debebunt ea quae dicenda erunt in
|
|
orationibus de natura, de legibus, de more maiorum,
|
|
de propulsanda iniuria, de ulciscenda, de omni parte
|
5
|
iuris. Si imprudenter aut necessitate aut casu
|
|
quippiam fecerit quod non concederetur eis qui sua
|
|
sponte et voluntate fecissent, ad eius facti depreca-
|
|
tionem ignoscendi petenda venia est quae sumetur
|
|
ex plerisque locis aequitatis.
|
10
|