Tractatio igitur rerum efficit admirabilem oratio- 122.5
nem; nam ipsae quidem res in perfacili cognitione
versantur. quid enim iam sequitur, quod quidem
artis sit, nisi ordiri orationem, in quo aut concilietur
auditor aut erigatur aut paret se ad discendum; rem
breviter exponere et probabiliter et aperte, ut quid aga- 10
tur intellegi possit; sua confirmare, adversaria ever-
tere, eaque efficere non perturbate sed singulis argu-
mentationibus ita concludendis, ut efficiatur quod sit
consequens iis quae sumentur ad quamque rem con-
firmandam; post omnia perorationem inflammantem 15
restinguentemve concludere? has partis quem ad mo-
dum tractet singulas difficile dictu est hoc loco; nec
enim semper tractantur uno modo. quoniam autem 123.1
non quem doceam quaero sed quem probem, probabo
primum eum qui quid deceat viderit. haec enim
sapientia maxume adhibenda eloquenti est, ut sit tem-
porum personarumque moderator. nam nec semper 5
nec apud omnis nec contra omnis nec pro omnibus
nec omnibus eodem modo dicendum arbitror. is erit
ergo eloquens, qui ad id quodcumque decebit poterit
accommodare orationem. quod cum statuerit, tum
ut quicque erit dicendum ita dicet: nec satura ieiune 10
nec grandia minute nec item contra, sed erit rebus
ipsis par et aequalis oratio; principia verecunda, non- 124.1
dum elatis incensa verbis sed acuta sententiis vel
ad offensionem adversarii vel ad commendationem sui;
narrationes credibiles nec historico sed prope cotidiano
sermone explicatae dilucide; dein si tenues causae, 5
tum etiam argumentandi tenue filum et in docendo et
in refellendo idque ita tenebitur, ut quanta ad rem
tanta ad orationem fiat accessio; cum vero causa ea 125.1
inciderit in qua vis eloquentiae possit expromi, tum
se latius fundet orator, tum reget et flectet animos
et sic afficiet ut volet, id est ut causae natura et ratio
temporis postulabit. 5