Omnium autem causarum in aliis inest constantia, 63.1
in aliis non inest. In natura et in arte constantia
est, in ceteris nulla. Sed tamen earum
causarum quae non sunt constantes aliae sunt
perspicuae, aliae latent. Perspicuae sunt quae 5
appetitionem animi iudiciumque tangunt; latent
quae subiectae sunt fortunae. Cum enim nihil sine
causa fiat, hoc ipsum est fortuna, qui eventus
obscura causa et latenter efficitur. Etiam ea quae
fiunt partim sunt ignorata partim voluntaria; igno- 10
rata, quae necessitate effecta sunt; voluntaria,
quae consilio. Nam iacere telum voluntatis est, 64.1
ferire quem nolueris fortunae. Ex quo aries subicitur
ille in vestris actionibus: si telum manu fugit magis
quam iecit. Cadunt etiam in ignorationem atque
imprudentiam perturbationes animi; quae quam- 5
quam sunt voluntariae—obiurgatione enim et
admonitione deiciuntur—tamen habent tantos motus,
ut ea quae voluntaria sunt aut necessaria interdum
aut certe ignorata videantur.
  Toto igitur loco causarum explicato, ex earum 65.1
differentia in magnis quidem causis vel oratorum
vel philosophorum magna argumentorum suppetit
copia; in vestris autem si non uberior, at fortasse
subtilior. Privata enim iudicia maximarum quidem 5
rerum in iuris consultorum mihi videntur esse
prudentia. Nam et adsunt multum et adhibentur
in consilia et patronis diligentibus ad eorum pru-
dentiam confugientibus hastas ministrant. In omni- 66.1
bus igitur eis iudiciis, in quibus ex fide bona est
additum, ubi vero etiam ut inter bonos bene
agier oportet, in primisque in arbitrio rei uxoriae, in
quo est quod eius aequius melius, parati eis esse 5
debent. Illi dolum malum, illi fidem bonam, illi
aequum bonum, illi quid socium socio, quid eum qui
negotia aliena curasset ei cuius ea negotia fuissent,
quid eum qui mandasset, eumve cui mandatum
esset, alterum alteri praestare oporteret, quid virum 10
uxori, quid uxorem viro tradiderunt. Licebit igitur
diligenter argumentorum cognitis locis non modo
oratoribus et philosophis, sed iuris etiam peritis
copiose de consultationibus suis disputare.