Earum etiam rerum, quas terra gignit, educatio 5.39.1
quaedam et perfectio est non dissimilis animantium.
itaque et 'vivere' vitem et 'mori' dicimus arboremque
et 'novellam' et 'vetulam' et 'vigere' et 'senescere'.
ex quo non est alienum, ut animantibus, sic illis et 5
apta quaedam ad naturam putare et aliena earumque
augendarum et alendarum quandam cultricem esse,
quae sit scientia atque ars agricolarum, quae circum-
cidat, amputet, erigat, extollat, adminiculet, ut, quo
natura ferat, eo possint ire, ut ipsae vites, si loqui 10
possint, ita se tractandas tuendasque esse fateantur.
et nunc quidem quod eam tuetur, ut de vite potissi-
mum loquar, est id extrinsecus; in ipsa enim parum
magna vis inest, ut quam optime se habere possit,
si nulla cultura adhibeatur. at vero si ad vitem 40.1
sensus accesserit, ut appetitum quendam habeat et
per se ipsa moveatur, quid facturam putas? an ea,
quae per vinitorem antea consequebatur, per se ipsa
curabit? sed videsne accessuram ei curam, ut sensus 5
quoque suos eorumque omnem appetitum et si qua
sint adiuncta ei membra tueatur? sic ad illa, quae
semper habuit, iunget ea, quae postea accesserint,
nec eundem finem habebit, quem cultor eius habebat,
sed volet secundum eam naturam, quae postea ei 10
adiuncta erit, vivere. ita similis erit ei finis boni,
atque antea fuerat, neque idem tamen; non enim iam
stirpis bonum quaeret, sed animalis. quid, si non
sensus modo ei sit datus, verum etiam animus ho-
minis? non necesse est et illa pristina manere, ut 15
tuenda sint, et haec multo esse cariora, quae acces-
serint, animique optimam quamque partem carissi-
mam, in eaque expletione naturae summi boni finem
consistere, cum longe multumque praestet mens atque
ratio? sic, quod est extremum omnium appetendorum 20
atque ductum a prima commendatione naturae, multis
gradibus adscendit, ut ad summum perveniret, quod
cumulatur ex integritate corporis et ex mentis ratione
perfecta.