Atqui his capiuntur imperiti, et propter huius mo- 5.28.1
di sententias istorum hominum est multitudo; acute
autem disputantis illud est, non quid quisque dicat,
sed quid cuique dicendum sit, videre. velut in ea
ipsa sententia, quam in hac disputatione suscepimus, 5
omnis bonos semper beatos volumus esse. quos dicam
bonos, perspicuum est; omnibus enim virtutibus in-
structos et ornatos tum sapientis, tum viros bonos
dicimus. videamus, qui dicendi sint beati. equidem 29.1
eos existimo, qui sint in bonis nullo adiuncto malo;
neque ulla alia huic verbo, cum beatum dicimus, sub-
iecta notio est nisi secretis malis omnibus cumulata
bonorum complexio. hanc assequi virtus, si quic- 5
quam praeter ipsam boni est, non potest. aderit enim
malorum, si mala illa ducimus, turba quaedam: pau-
pertas, ignobilitas, humilitas, solitudo, amissio suorum,
graves dolores corporis, perdita valetudo, debilitas,
caecitas, interitus patriae, exilium, servitus denique. 10
in his tot et tantis—atque etiam plura possunt acci-
dere—potest esse sapiens; nam haec casus importat,
qui in sapientem potest incurrere. at si ea mala sunt,
quis potest praestare semper sapientem beatum fore,
cum vel in omnibus is uno tempore esse possit? non 30.1
igitur facile concedo neque Bruto meo neque communi-
bus magistris nec veteribus illis, Aristoteli Speusippo
Xenocrati Polemoni, ut, cum ea quae supra enumeravi
in malis numerent, idem dicant semper beatum esse 5
sapientem. quos si titulus hic delectat insignis et pul-
cher, Pythagora Socrate Platone dignissimus, inducant
animum illa, quorum splendore capiuntur, vires vale-
tudinem pulchritudinem divitias honores opes con-
temnere eaque, quae is contraria sunt, pro nihilo du- 10
cere: tum poterunt clarissima voce profiteri se neque
fortunae impetu nec multitudinis opinione nec dolore
nec paupertate terreri, omniaque sibi in sese esse po-
sita, nec esse quicquam extra suam potestatem, quod
ducant in bonis. nunc et haec loqui, quae sunt magni 31.1
cuiusdam et alti viri, et eadem, quae vulgus, in malis
et bonis numerare concedi nullo modo potest. qua
gloria commotus Epicurus exoritur; cui etiam, si dis
placet, videtur semper sapiens beatus. hic dignitate 5
huius sententiae capitur, sed numquam id diceret, si
ipse se audiret. quid est enim quod minus conveniat,
quam ut is, qui vel summum vel solum malum dolorem
esse dicat, idem censeat 'quam hoc suave est!' tum,
cum dolore crucietur, dicturum esse sapientem? non 10
igitur ex singulis vocibus philosophi spectandi sunt,
sed ex perpetuitate atque constantia.