Ut porro firmissimum hoc adferri videtur cur deos 1.30.1
esse credamus, quod nulla gens tam fera, nemo om-
nium tam sit inmanis, cuius mentem non imbuerit
deorum opinio (multi de diis prava sentiunt—id enim
vitioso more effici solet—, omnes tamen esse vim et 5
naturam divinam arbitrantur, nec vero id conlocutio
hominum aut consessus efficit, non institutis opinio
est confirmata, non legibus; omni autem in re consen-
sio omnium gentium lex naturae putanda est)—quis
est igitur, qui suorum mortem primum non eo lugeat, 10
quod eos orbatos vitae commodis arbitretur? tolle
hanc opinionem, luctum sustuleris. nemo enim maeret
suo incommodo: dolent fortasse et anguntur, sed illa
lugubris lamentatio fletusque maerens ex eo est, quod
eum, quem dileximus, vitae commodis privatum arbi- 15
tramur idque sentire. atque haec ita sentimus natura
duce, nulla ratione nullaque doctrina. Maxumum vero
argumentum est naturam ipsam de inmortalitate ani-
morum tacitam iudicare, quod omnibus curae sunt, et
maxumae quidem, quae post mortem futura sint. 'serit 20
arbores, quae alteri saeclo prosint', ut ait <Statius>
in Synephebis, quid spectans nisi etiam postera sae-
cula ad se pertinere? ergo arbores seret diligens agri-
cola, quarum aspiciet bacam ipse numquam; vir ma-
gnus leges instituta rem publicam non seret? quid 25
procreatio liberorum, quid propagatio nominis, quid
adoptationes filiorum, quid testamentorum diligentia,
quid ipsa sepulcrorum monumenta elogia significant
nisi nos futura etiam cogitare?
  Quid? illud num dubitas, quin specimen naturae 32.1
capi deceat ex optima quaque natura? quae est me-
lior igitur in hominum genere natura quam eorum, qui
se natos ad homines iuvandos tutandos conservan-
dos arbitrantur? abiit ad deos Hercules: numquam 5
abisset, nisi, cum inter homines esset, eam sibi viam
munivisset. vetera iam ista et religione omnium con-
secrata: quid in hac re p. tot tantosque viros ob rem
p. interfectos cogitasse arbitramur? isdemne ut fini-
bus nomen suum quibus vita terminaretur? nemo um- 10
quam sine magna spe inmortalitatis se pro patria of-
ferret ad mortem. licuit esse otioso Themistocli, licuit 33.1
Epaminondae, licuit, ne et vetera et externa quaeram,
mihi; sed nescio quo modo inhaeret in mentibus quasi
saeclorum quoddam augurium futurorum, idque in
maximis ingeniis altissimisque animis et existit ma- 5
xime et apparet facillime. quo quidem dempto quis
tam esset amens, qui semper in laboribus et periculis
viveret? loquor de principibus; quid? poëtae nonne 34.1
post mortem nobilitari volunt? unde ergo illud:
    'Aspicite, o cives, senis Enni imaginis formam:
    Hic vestrum panxit maxima facta patrum'?
mercedem gloriae flagitat ab is quorum patres adfece- 5
rat gloria, idemque:
    'Nemo me lacrimis . . .
       Cur? volito vivos per ora virum.'
sed quid poëtas? opifices post mortem nobilitari vo-
lunt. quid enim Phidias sui similem speciem inclusit 10
in clupeo Minervae, cum inscribere <nomen> non li-
ceret? quid? nostri philosophi nonne in is libris ipsis,
quos scribunt de contemnenda gloria, sua nomina in-
scribunt?