Sed ne verbis solum attingamus ea quae volumus 5.68.1
ostendere, proponenda quaedam quasi moventia sunt,
quae nos magis ad cognitionem intellegentiamque
convertant. sumatur enim nobis quidam praestans vir
optumis artibus, isque animo parumper et cogitatione 5
fingatur. primum ingenio eximio sit necesse est; tar-
dis enim mentibus virtus non facile comitatur; deinde
ad investigandam veritatem studio incitato. ex quo
triplex ille animi fetus existet, unus in cognitione re-
rum positus et in explicatione naturae, alter in di- 10
scriptione expetendarum fugiendarumque rerum <et in
ratione be>ne vivendi, tertius in iudicando, quid cui-
que rei sit consequens quid repugnans, in quo inest
omnis cum subtilitas disserendi, tum veritas iudicandi.
quo tandem igitur gaudio adfici necesse est sapientis 69.1
animum cum his habitantem pernoctantemque curis!
ut, cum totius mundi motus conversionesque per-
spexerit sideraque viderit innumerabilia caelo inhae-
rentia cum eius ipsius motu congruere certis infixa 5
sedibus, septem alia suos quaeque tenere cursus mul-
tum inter se aut altitudine aut humilitate distantia,
quorum vagi motus rata tamen et certa sui cursus spa-
tia definiant—horum nimirum aspectus impulit illos
veteres et admonuit, ut plura quaererent; inde est inda- 10
gatio nata initiorum et tamquam seminum, unde essent
omnia orta generata concreta, quaeque cuiusque gene-
ris vel inanimi vel animantis vel muti vel loquentis
origo, quae vita, qui interitus quaeque ex alio in aliud
vicissitudo atque mutatio, unde terra et quibus librata 15
ponderibus, quibus cavernis maria sustineantur, qua
omnia delata gravitate medium mundi locum sem-
per expetant, qui est idem infimus in rutundo. haec 70.1
tractanti animo et noctes et dies cogitanti existit illa
<a> deo Delphis praecepta cognitio, ut ipsa se mens
agnoscat coniunctamque cum divina mente se sentiat,
ex quo insatiabili gaudio compleatur. ipsa enim cogi- 5
tatio de vi et natura deorum studium incendit illius
aeternitatem imitandi, neque se in brevitate vitae con-
locatam putat, cum rerum causas alias ex aliis aptas
et necessitate nexas videt, quibus ab aeterno tempore
fluentibus in aeternum ratio tamen mensque modera- 10
tur. Haec ille intuens atque suspiciens vel potius om- 71.1
nis partis orasque circumspiciens quanta rursus animi
tranquillitate humana et citeriora considerat! hinc illa
cognitio virtutis existit, efflorescunt genera partesque
virtutum, invenitur, quid sit quod natura spectet extre- 5
mum in bonis, quid in malis ultumum, quo referenda
sint officia, quae degendae aetatis ratio deligenda. qui-
bus et talibus rebus exquisitis hoc vel maxime effici-
tur, quod hac disputatione agimus, ut virtus ad beate
vivendum sit se ipsa contenta. Sequitur tertia, quae 72.1
per omnis partis sapientiae manat et funditur, quae
rem definit, genera dispertit, sequentia adiungit, per-
fecta concludit, vera et falsa diiudicat, disserendi ratio
et scientia. ex qua cum summa utilitas existit ad res 5
ponderandas, tum maxume ingenua delectatio et digna
sapientia. Sed haec otii. transeat idem iste sapiens ad
rem publicam tuendam. quid eo possit esse praestan-
tius, cum †contineri prudentia utilitatem civium cer-
nat, iustitia nihil in suam domum inde derivet, reli- 10
quis utatur tot tam variisque virtutibus? adiunge fruc-
tum amicitiarum, in quo doctis positum est cum con-
silium omnis vitae consentiens et paene conspirans,
tum summa iucunditas e cotidiano cultu atque victu.
Quid haec tandem vita desiderat, quo sit beatior? cui 15
refertae tot tantisque gaudiis Fortuna ipsa cedat ne-
cesse est. quodsi gaudere talibus bonis animi, id est
virtutibus, beatum est omnesque sapientes is gau-
diis perfruuntur, omnis eos beatos esse confiteri ne-
cesse est. 20