In quo igitur loco est? credo equidem in capite 1.70.11
et cur credam adferre possum. sed alias, ubi sit ani-
mus; certe quidem in te est. quae est eius natura? pro-
pria, puto, et sua. sed fac igneam, fac spirabilem: ni-
hil ad id de quo agimus. illud modo videto, ut deum 15
noris, etsi eius ignores et locum et faciem, sic animum
tibi tuum notum esse oportere, etiamsi ignores et lo-
cum et formam. in animi autem cognitione dubitare 71.1
non possumus, nisi plane in physicis plumbei sumus,
quin nihil sit animis admixtum, nihil concretum, nihil
copulatum, nihil coagmentatum, nihil duplex: quod
cum ita sit, certe nec secerni nec dividi nec discerpi 5
nec distrahi potest, ne interire <quidem> igitur. est
enim interitus quasi discessus et secretio ac diremp-
tus earum partium, quae ante interitum iunctione ali-
qua tenebantur.
  His et talibus rationibus adductus Socrates nec 10
patronum quaesivit ad iudicium capitis nec iudicibus
supplex fuit adhibuitque liberam contumaciam a ma-
gnitudine animi ductam, non a superbia, et supremo
vitae die de hoc ipso multa disseruit et paucis ante
diebus, cum facile posset educi e custodia, noluit, et 15
tum, paene in manu iam mortiferum illud tenens po-
culum, locutus ita est, ut non ad mortem trudi, verum
in caelum videretur escendere. Ita enim censebat ita- 72.1
que disseruit, duas esse vias duplicesque cursus ani-
morum e corpore excedentium: nam qui se humanis
vitiis contaminavissent et se totos libidinibus dedis-
sent, quibus caecati vel domesticis vitiis atque flagi- 5
tiis se inquinavissent vel re publica violanda fraudes
inexpiabiles concepissent, is devium quoddam iter
esse, seclusum a concilio deorum; qui autem se inte-
gros castosque servavissent, quibusque fuisset minima
cum corporibus contagio seseque ab is semper sevo- 10
cavissent essentque in corporibus humanis vitam imi-
tati deorum, is ad illos a quibus essent profecti redi-
tum facilem patere. Itaque commemorat, ut cygni, 73.1
qui non sine causa Apollini dicati sint, sed quod ab
eo divinationem habere videantur, qua providentes
quid in morte boni sit cum cantu et voluptate mo-
riantur, sic omnibus bonis et doctis esse faciendum. 5
(nec vero de hoc quisquam dubitare posset, nisi idem
nobis accideret diligenter de animo cogitantibus, quod
is saepe usu venit, qui [cum] acriter oculis deficien-
tem solem intuerentur, ut aspectum omnino amitterent;
sic mentis acies se ipsa intuens non numquam hebescit, 10
ob eamque causam contemplandi diligentiam amitti-
mus. itaque dubitans circumspectans haesitans, multa
adversa reverens tamquam in rate in mari inmenso
nostra vehitur oratio). sed haec et vetera et a Graecis; 74.1
Cato autem sic abiit e vita, ut causam moriendi nac-
tum se esse gauderet. vetat enim dominans ille in
nobis deus iniussu hinc nos suo demigrare; cum vero
causam iustam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, 5
nunc Catoni, saepe multis, ne ille me Dius Fidius vir
sapiens laetus ex his tenebris in lucem illam excesse-
rit, nec tamen ille vincla carceris ruperit—leges
enim vetant—, sed tamquam a magistratu aut ab ali-
qua potestate legitima, sic a deo evocatus atque emis- 10
sus exierit. Tota enim philosophorum vita, ut ait idem,
commentatio mortis est. nam quid aliud agimus, cum 75.1
a voluptate, id est a corpore, cum a re familiari, quae
est ministra et famula corporis, cum a re publica,
cum a negotio omni sevocamus animum, quid, in-
quam, tum agimus nisi animum ad se ipsum advoca- 5
mus, secum esse cogimus maximeque a corpore abdu-
cimus? secernere autem a corpore animum, nec quic-
quam aliud, est mori discere. quare hoc commen-
temur, mihi crede, disiungamusque nos a corporibus,
id est consuescamus mori. hoc, et dum erimus in ter- 10
ris, erit illi caelesti vitae simile, et cum illuc ex his
vinclis emissi feremur, minus tardabitur cursus ani-
morum. nam qui in compedibus corporis semper fu-
erunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur, ut
i qui ferro vincti multos annos fuerunt. quo cum ve- 15
nerimus, tum denique vivemus. nam haec quidem vita
mors est, quam lamentari possem, si liberet.