Ego autem tibi quidem, quod satis esset, paucis 1.111.10
verbis, ut mihi videbar, responderam—concesseras
enim nullo in malo mortuos esse—; sed ob eam cau-
sam contendi ut plura dicerem, quod in desiderio
et luctu haec est consolatio maxima. nostrum enim
et nostra causa susceptum dolorem modice ferre de- 15
bemus, ne nosmet ipsos amare videamur; illa su-
spicio intolerabili dolore cruciat, si opinamur eos
quibus orbati sumus esse cum aliquo sensu in is ma-
lis quibus volgo opinantur. hanc excutere opinionem
mihimet volui radicitus, eoque fui fortasse longior. 20
  Tu longior? non mihi quidem. prior enim pars ora- 112.1
tionis tuae faciebat, ut mori cuperem, posterior, ut
modo non nollem, modo non laborarem; omni autem
oratione illud certe perfectum est, ut mortem non
ducerem in malis. 5
  Num igitur etiam rhetorum epilogum desideramus?
an hanc iam artem plane relinquimus?
  Tu vero istam ne reliqueris, quam semper ornasti,
et quidem iure; illa enim te, verum si loqui volumus,
ornaverat. sed quinam est iste epilogus? aveo enim 10
audire, quicquid est.
  Deorum inmortalium iudicia solent in scholis pro- 113.1
ferre de morte, nec vero ea fingere ipsi, sed Herodoto
auctore aliisque pluribus. primum Argiae sacerdotis
Cleobis et Bito filii praedicantur. nota fabula est.
cum enim illam ad sollemne et statu[tu]m sacrificium 5
curru vehi ius esset satis longe ab oppido ad fanum
morarenturque iumenta, tum iuvenes i quos modo
nominavi veste posita corpora oleo perunxerunt, ad
iugum accesserunt. ita sacerdos advecta in fanum,
cum currus esset ductus a filiis, precata a dea dicitur, 10
ut id illis praemii daret pro pietate, quod maxumum
homini dari posset a deo; post epulatos cum matre
adulescentis somno se dedisse, mane inventos esse
mortuos. simili precatione Trophonius et Agamedes 114.1
usi dicuntur; qui cum Apollini Delphis templum exae-
dificavissent, venerantes deum petiverunt mercedem
non parvam quidem operis et laboris sui: nihil certi,
sed quod esset optimum homini. quibus Apollo se 5
id daturum ostendit post eius diei diem tertium; qui
ut inluxit, mortui sunt reperti. iudicavisse deum di-
cunt, et eum quidem deum, cui reliqui dii concessis-
sent, ut praeter ceteros divinaret. adfertur etiam de
Sileno fabella quaedam; qui cum a Mida captus es- 10
set, hoc ei muneris pro sua missione dedisse scri-
bitur: docuisse regem non nasci homini longe opti-
mum esse, proximum autem quam primum mori. qua 115.1
est sententia in Cresphonte usus Euripides:
    'Nam nós decebat coétus celebrantís domum
    Lugére, ubi esset áliquis in lucem éditus,
    Humánae vitae vária reputantís mala; 5
    At, quí labores mórte finissét gravis,
    Hunc ómni amicos laúde et laetitia éxsequi.'
simile quiddam est in Consolatione Crantoris: ait enim
Terinaeum quendam Elysium, cum graviter filii mor-
tem maereret, venisse in psychomantium quaerentem, 10
quae fuisset tantae calamitatis causa; huic in tabellis
tris huius modi versiculos datos:
    'Ignaris homines in vita mentibus errant:
    Euthynous potitur fatorum numine leto.
    Sic fuit utilius finiri ipsique tibique.' 15
his et talibus auctoribus usi confirmant causam rebus 116.1
a diis inmortalibus iudicatam. Alcidamas quidem,
rhetor antiquus in primis nobilis, scripsit etiam lau-
dationem mortis, quae constat ex enumeratione hu-
manorum malorum; cui rationes eae quae exquisitius 5
a philosophis colliguntur defuerunt, ubertas orationis
non defuit. Clarae vero mortes pro patria oppetitae
non solum gloriosae rhetoribus, sed etiam beatae vi-
deri solent. repetunt ab Erechtheo, cuius etiam filiae
cupide mortem expetiverunt pro vita civium; <com- 10
memorant> Codrum, qui se in medios inmisit hostis
veste famulari, ne posset adgnosci, si esset ornatu
regio, quod oraculum erat datum, si rex interfectus
esset, victrices Athenas fore; Menoeceus non praeter-
mittitur, qui item oraculo edito largitus est patriae 15
suum sanguinem; <nam> Iphigenia Aulide duci se
immolandam iubet, ut hostium eliciatur suo. veni-
unt inde ad propiora: Harmodius in ore <est> et Ari-
stogiton; Lacedaemonius Leonidas, Thebanus Epa-
minondas viget. nostros non norunt, quos enumerare 20
magnum est: ita sunt multi, quibus videmus optabilis
mortes fuisse cum gloria.