LIBER TERTIUS
  Quidnam esse, Brute, causae putem, cur, cum con- 3.1.1
stemus ex animo et corpore, corporis curandi tuendi-
que causa quaesita sit ars atque eius utilitas deo-
rum inmortalium inventioni consecrata, animi autem
medicina nec tam desiderata sit, ante quam inventa, 5
nec tam culta, posteaquam cognita est, nec tam mul-
tis grata et probata, pluribus etiam suspecta et invisa?
an quod corporis gravitatem et dolorem animo iudica-
mus, animi morbum corpore non sentimus? ita fit ut
animus de se ipse tum iudicet, cum id ipsum, quo 10
iudicatur, aegrotet. Quodsi talis nos natura genuisset, 2.1
ut eam ipsam intueri et perspicere eademque optima
duce cursum vitae conficere possemus, haut erat sane
quod quisquam rationem ac doctrinam requireret. nunc
parvulos nobis dedit igniculos, quos celeriter malis 5
moribus opinionibusque depravati sic restinguimus, ut
nusquam naturae lumen appareat. sunt enim ingeniis
nostris semina innata virtutum, quae si adolescere lice-
ret, ipsa nos ad beatam vitam natura perduceret. nunc
autem, simul atque editi in lucem et suscepti sumus, 10
in omni continuo pravitate et in summa opinionum per-
versitate versamur, ut paene cum lacte nutricis errorem
suxisse videamur. cum vero parentibus redditi, dein
magistris traditi sumus, tum ita variis imbuimur errori-
bus, ut vanitati veritas et opinioni confirmatae natura 15
ipsa cedat. accedunt etiam poëtae, qui cum magnam 3.1
speciem doctrinae sapientiaeque prae se tulerunt,
audiuntur leguntur ediscuntur et inhaerescunt penitus
in mentibus. cum vero eodem quasi maxumus quidam
magister populus accessit atque omnis undique ad vitia 5
consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum
pravitate a naturaque desciscimus, ut nobis optime na-
turae vim vidisse videantur, qui nihil melius homini,
nihil magis expetendum, nihil praestantius honoribus,
imperiis, populari gloria iudicaverunt. ad quam fertur 10
optumus quisque veramque illam honestatem expetens,
quam unam natura maxime anquirit, in summa inani-
tate versatur consectaturque nullam eminentem effi-
giem virtutis, sed adumbratam imaginem gloriae. est
enim gloria solida quaedam res et expressa, non adum- 15
brata; ea est consentiens laus bonorum, incorrupta vox
bene iudicantium de excellenti virtute, ea virtuti reso-
nat tamquam imago; quae quia recte factorum plerum-
que comes est, non est bonis viris repudianda. illa 4.1
autem, quae se eius imitatricem esse volt, temeraria
atque inconsiderata et plerumque peccatorum vitiorum-
que laudatrix, fama popularis, simulatione honestatis
formam eius pulchritudinemque corrumpit. qua caeci- 5
tate homines, cum quaedam etiam praeclara cuperent
eaque nescirent nec ubi nec qualia essent, funditus
alii everterunt suas civitates, alii ipsi occiderunt. atque
hi quidem optuma petentes non tam voluntate quam
cursus errore falluntur. quid? qui pecuniae cupiditate, 10
qui voluptatum libidine feruntur, quorumque ita per-
turbantur animi, ut non multum absint ab insania, quod
insipientibus contingit omnibus, is nullane est adhi-
benda curatio? utrum quod minus noceant animi
aegrotationes quam corporis, an quod corpora curari 15
possint, animorum medicina nulla sit? at et morbi per- 5.1
niciosiores pluresque sunt animi quam corporis; hi
enim ipsi odiosi sunt, quod ad animum pertinent
eumque sollicitant, 'animusque aeger', ut ait Ennius,
'semper errat neque pati neque perpeti potest, cupere 5
numquam desinit.' quibus duobus morbis, ut omittam
alios, aegritudine et cupiditate, qui tandem possunt
in corpore esse graviores? qui vero probari potest
ut sibi mederi animus non possit, cum ipsam medi-
cinam corporis animus invenerit, cumque ad corpo- 10
rum sanationem multum ipsa corpora et natura valeat
nec omnes, qui curari se passi sint, continuo etiam
convalescant, animi autem, qui se sanari voluerint
praeceptisque sapientium paruerint, sine ulla dubita-
tione sanentur? est profecto animi medicina, philo- 6.1
sophia; cuius auxilium non ut in corporis morbis pe-
tendum est foris, omnibusque opibus viribus, ut nos-
met ipsi nobis mederi possimus, elaborandum est.
Quamquam de universa philosophia, quanto opere 5
et expetenda esset et colenda, satis, ut arbitror, dictum
est in Hortensio. de maxumis autem rebus nihil fere
intermisimus postea nec disputare nec scribere. his
autem libris exposita sunt ea quae a nobis cum fami-
liaribus nostris in Tusculano erant disputata. sed quo 10
niam duobus superioribus de morte et de dolore dic-
tum est, tertius dies disputationis hoc tertium volu-
men efficiet. ut enim in Academiam nostram descen- 7.1
dimus inclinato iam in postmeridianum tempus die,
poposci eorum aliquem, qui aderant, causam disserendi.
tum res acta sic est:
    Videtur mihi cadere in sapientem aegritudo. 5