Num reliquae quoque perturbationes animi, formi-
|
3.7.6
|
dines libidines iracundiae? haec enim fere sunt eius
|
|
modi, quae Graeci πάθη appellant; ego poteram 'mor-
|
|
bos', et id verbum esset e verbo, sed in consuetudi-
|
|
nem nostram non caderet. nam misereri, invidere, ge-
|
10
|
stire, laetari, haec omnia morbos Graeci appellant,
|
|
motus animi rationi non obtemperantis, nos autem hos
|
|
eosdem motus concitati animi recte, ut opinor, per-
|
|
turbationes dixerimus, morbos autem non satis usitate,
|
|
nisi quid aliud tibi videtur.
|
15
|
Mihi vero isto modo.
|
8.1
|
Haecine igitur cadere in sapientem putas?
|
|
Prorsus existimo.
|
|
Ne ista gloriosa sapientia non magno aestimanda
|
|
est, siquidem non multum differt ab insania.
|
5
|
Quid? tibi omnisne animi commotio videtur insania?
|
|
Non mihi quidem soli, sed, id quod admirari saepe
|
|
soleo, maioribus quoque nostris hoc ita visum intellego
|
|
multis saeculis ante Socratem, a quo haec omnis, quae
|
|
est de vita et de moribus, philosophia manavit.
|
10
|
Quonam tandem modo?
|
|
Quia nomen insaniae significat mentis aegrotatio-
|
|
nem et morbum, id est insanitatem et aegrotum ani-
|
|
mum, quam appellarunt insaniam. (omnis autem per-
|
9.1
|
turbationes animi morbos philosophi appellant negant-
|
|
que stultum quemquam his morbis vacare. qui autem in
|
|
morbo sunt, sani non sunt; et omnium insipientium
|
|
animi in morbo sunt: omnes insipientes igitur insa-
|
5
|
niunt). sanitatem enim animorum positam in tranquil-
|
|
litate quadam constantiaque censebant; his rebus men-
|
|
tem vacuam appellarunt insaniam, propterea quod in
|
|
perturbato animo sicut in corpore sanitas esse non
|
|
posset. nec minus illud acute, quod animi adfectio-
|
10.1
|
nem lumine mentis carentem nominaverunt amentiam
|
|
eandemque dementiam. ex quo intellegendum est eos
|
|
qui haec rebus nomina posuerunt sensisse hoc idem,
|
|
quod a Socrate acceptum diligenter Stoici retinuerunt,
|
5
|
omnis insipientes esse non sanos. qui est enim ani-
|
|
mus in aliquo morbo—morbos autem hos perturbatos
|
|
motus, ut modo dixi, philosophi appellant—, non magis
|
|
est sanus quam id corpus quod in morbo est. ita fit
|
|
ut sapientia sanitas sit animi, insipientia autem quasi
|
10
|
insanitas quaedam, quae est insania eademque demen-
|
|
tia; multoque melius haec notata sunt verbis Latinis
|
|
quam Graecis. quod aliis quoque multis locis reperie-
|
11.1
|
tur; sed id alias, nunc, quod instat. totum igitur id
|
|
quod quaerimus quid et quale sit, verbi vis ipsa decla-
|
|
rat. eos enim sanos quoniam intellegi necesse est, quo-
|
|
rum mens motu quasi morbo perturbata nullo sit, qui
|
5
|
contra adfecti sint, hos insanos appellari necesse est.
|
|
itaque nihil melius, quam quod est in consuetudine ser-
|
|
monis Latini, cum exisse ex potestate dicimus eos,
|
|
qui ecfrenati feruntur aut libidine aut iracundia—
|
|
quamquam ipsa iracundia libidinis est pars; sic enim
|
10
|
definitur: iracundia ulciscendi libido—; qui igitur
|
|
exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non
|
|
sint in potestate mentis, cui regnum totius animi a
|
|
natura tributum est. Graeci autem μανίαν unde appel-
|
|
lent, non facile dixerim; eam tamen ipsam distingui-
|
15
|
mus nos melius quam illi. hanc enim insaniam, quae
|
|
iuncta stultitiae patet latius, a furore disiungimus.
|
|
Graeci volunt illi quidem, sed parum valent verbo:
|
|
quem nos furorem, μελαγχολίαν illi vocant; quasi vero
|
|
atra bili solum mens ac non saepe vel iracundia gra-
|
20
|
viore vel timore vel dolore moveatur; quo genere Atha-
|
|
mantem Alcmaeonem Aiacem Orestem furere dicimus.
|
|
qui ita sit adfectus, eum dominum esse rerum suarum
|
|
vetant duodecim tabulae; itaque non est scriptum 'si
|
|
insanus', sed 'si furiosus escit'. stultitiam enim cen-
|
25
|
suerunt constantia, id est sanitate, vacantem posse
|
|
tamen tueri mediocritatem officiorum et vitae commu-
|
|
nem cultum atque usitatum; furorem autem esse rati
|
|
sunt mentis ad omnia caecitatem. quod cum maius
|
|
esse videatur quam insania, tamen eius modi est, ut
|
30
|
furor in sapientem cadere possit, non possit insania.
|
|
sed haec alia quaestio est; nos ad propositum reverta-
|
|
mur.
|
|