Sed ad hanc opinionem magni mali cum illa etiam
|
3.61.12
|
opinio accessit oportere, rectum esse, ad officium per-
|
|
tinere ferre illud aegre quod acciderit, tum denique
|
|
efficitur illa gravis aegritudinis perturbatio. ex hac
|
62.1
|
opinione sunt illa varia et detestabilia genera lugendi:
|
|
paedores, muliebres lacerationes genarum, pectoris fe-
|
|
minum capitis percussiones; hinc ille Agamemno Ho-
|
|
mericus et idem Accianus 'scindens dolore identidem
|
5
|
intonsam comam'; in quo facetum illud Bionis, perinde
|
|
stultissimum regem in luctu capillum sibi evellere,
|
|
quasi calvitio maeror levaretur. Sed haec omnia fa-
|
63.1
|
ciunt opinantes ita fieri oportere. itaque et Aeschines in
|
|
Demosthenem invehitur, quod is septimo die post filiae
|
|
mortem hostias immolavisset. at quam rhetorice, quam
|
|
copiose! quas sententias colligit, quae verba contor-
|
5
|
quet! ut licere quidvis rhetori intellegas. quae nemo
|
|
probaret, nisi insitum illud in animis haberemus, om-
|
|
nis bonos interitu suorum quam gravissime maerere
|
|
oportere. ex hoc evenit, ut in animi doloribus alii solitu-
|
|
dines captent, ut ait Homerus de Bellerophonte:
|
10
|
'Qui miser in campis maerens errabat Aleis
|
|
Ipse suum cor edens, hominum vestigia vitans;'
|
|
et Nioba fingitur lapidea propter aeternum, credo, in
|
|
luctu silentium, Hecubam autem putant propter animi
|
|
acerbitatem quandam et rabiem fingi in canem esse
|
15
|
conversam. sunt autem alii, quos in luctu cum ipsa
|
|
solitudine loqui saepe delectat, ut illa apud Ennium
|
|
nutrix:
|
|
'Cupído cepit míseram nunc me próloqui
|
|
Caelo átque terrae Médeai míserias.'
|
20
|
haec omnia recta vera debita putantes faciunt in do-
|
64.1
|
lore, maximeque declaratur hoc quasi officii iudicio
|
|
fieri, quod, si qui forte, cum se in luctu esse vellent,
|
|
aliquid fecerunt humanius aut si hilarius locuti sunt,
|
|
revocant se rursus ad maestitiam peccatique se in-
|
5
|
simulant, quod dolere intermiserint. pueros vero ma-
|
|
tres et magistri castigare etiam solent, nec verbis so-
|
|
lum, sed etiam verberibus, si quid in domestico luctu
|
|
hilarius ab is factum est aut dictum, plorare cogunt.
|
|
Quid? ipsa remissio luctus cum est consecuta intellec-
|
10
|
tumque est nihil profici maerendo, nonne res declarat
|
|
fuisse totum illud voluntarium? Quid ille Terentianus
|
65.1
|
'ipse se poeniens', id est ἑαυτὸν τιμωρούμενος?
|
|
'Decrévi tantispér me minus iniúriae,
|
|
Chremés, meo gnato fácere, dum fiám miser.'
|
|
hic decernit, ut miser sit. num quis igitur quicquam
|
5
|
decernit invitus? 'malo quidem me quovis dignum de-
|
|
putem—' malo se dignum deputat, nisi miser sit. vides
|
|
ergo opinionis esse, non naturae malum. Quid, quos res
|
|
ipsa lugere prohibet? ut apud Homerum cotidianae
|
|
neces interitusque multorum sedationem maerendi ad-
|
10
|
ferunt, apud quem ita dicitur:
|
|
'Namque nimis multos atque omni luce cadentis
|
|
Cernimus, ut nemo possit maerore vacare.
|
|
Quo magis est aequum tumulis mandare peremptos
|
|
Firmo animo et luctum lacrimis finire diurnis.'
|
15
|
Ergo in potestate est abicere dolorem, cum velis,
|
66.1
|
tempori servientem. an est ullum tempus, quoniam
|
|
quidem res in nostra potestate est, cui non ponendae
|
|
curae <et> aegritudinis causa serviamus? constabat eos,
|
|
qui concidentem volneribus Cn. Pompeium vidissent,
|
5
|
cum in illo ipso acerbissimo miserrimoque spectaculo
|
|
sibi timerent, quod se classe hostium circumfusos vi-
|
|
derent, nihil aliud tum egisse, nisi ut remiges hor-
|
|
tarentur et ut salutem adipiscerentur fuga; postea-
|
|
quam Tyrum venissent, tum adflictari lamentarique
|
10
|
coepisse. timor igitur ab his aegritudinem potuit re-
|
|
pellere, ratio ab sapienti viro non poterit? Quid est
|
|
autem quod plus valeat ad ponendum dolorem, quam
|
|
cum est intellectum nil profici et frustra esse suscep-
|
|
tum? si igitur deponi potest, etiam non suscipi potest;
|
15
|
voluntate igitur et iudicio suscipi aegritudinem confi-
|
|
tendum est. Idque indicatur eorum patientia, qui cum
|
67.1
|
multa sint saepe perpessi, facilius ferunt quicquid ac-
|
|
cidit, obduruisseque iam sese contra fortunam arbi-
|
|
trantur, ut ille apud Euripidem:
|
|
'Si míhi nunc tristis prímum inluxissét dies
|
5
|
Nec tam aérumnoso návigavissém salo,
|
|
Essét dolendi caúsa, ut iniecto éculei
|
|
Frenó repente táctu exagitantúr novo;
|
|
Sed iám subactus míseriis optórpui.'
|
|
defetigatio igitur miseriarum aegritudines cum faciat
|
10
|
leniores, intellegi necesse est non rem ipsam causam
|
|
atque fontem esse maeroris. Philosophi summi ne-
|
68.1
|
quedum tamen sapientiam consecuti nonne intellegunt
|
|
in summo se malo esse? sunt enim insipientes, neque
|
|
insipientia ullum maius malum est. neque tamen lu-
|
|
gent. quid ita? quia huic generi malorum non adfin-
|
5
|
gitur illa opinio, rectum esse et aequum et ad officium
|
|
pertinere aegre ferre, quod sapiens non sis, quod idem
|
|
adfingimus huic aegritudini, in qua luctus inest, quae
|
|
omnium maxuma est. itaque Aristoteles veteres philo-
|
69.1
|
sophos accusans, qui existumavissent philosophiam
|
|
suis ingeniis esse perfectam, ait eos aut stultissimos aut
|
|
gloriosissimos fuisse; sed se videre, quod paucis annis
|
|
magna accessio facta esset, brevi tempore philoso-
|
5
|
phiam plane absolutam fore. Theophrastus autem mo-
|
|
riens accusasse naturam dicitur, quod cervis et corni-
|
|
cibus vitam diuturnam, quorum id nihil interesset, ho-
|
|
minibus, quorum maxime interfuisset, tam exiguam vi-
|
|
tam dedisset; quorum si aetas potuisset esse longin-
|
10
|
quior, futurum fuisse ut omnibus perfectis artibus omni
|
|
doctrina hominum vita erudiretur. querebatur igitur se
|
|
tum, cum illa videre coepisset, extingui. quid? ex cete-
|
|
ris philosophis nonne optumus et gravissumus quisque
|
|
confitetur multa se ignorare et multa sibi etiam atque
|
15
|
etiam esse discenda? neque tamen, cum se in media
|
70.1
|
stultitia, qua nihil est peius, haerere intellegant, aegri-
|
|
tudine premuntur; nulla enim admiscetur opinio of-
|
|
ficiosi doloris. Quid, qui non putant lugendum viris?
|
|
qualis fuit Q. Maxumus efferens filium consularem,
|
5
|
qualis L. Paulus duobus paucis diebus amissis filiis,
|
|
qualis M. Cato praetore designato mortuo filio, quales
|
|
reliqui, quos in Consolatione conlegimus. quid hos
|
71.1
|
aliud placavit nisi quod luctum et maerorem esse non
|
|
putabant viri? ergo id, quod alii rectum opinantes
|
|
aegritudini se solent dedere, id hi turpe putantes aegri-
|
|
tudinem reppulerunt. ex quo intellegitur non in natura,
|
5
|
sed in opinione esse aegritudinem.
|
|