Contra dicuntur haec: quis tam demens, ut sua vo- 3.71.7
luntate maereat? natura adfert dolorem, cui quidem
Crantor, inquiunt, vester cedendum putat; premit enim
atque instat, nec resisti potest. itaque Oileus ille apud 10
Sophoclem, qui Telamonem antea de Aiacis morte con-
solatus esset, is cum audivisset de suo, fractus est.
de cuius commutata mente sic dicitur:
    'Nec véro tanta praéditus sapiéntia
    Quisquám est, qui aliorum aerúmnam dictis ádlevans 15
    Non ídem, cum fortúna mutata ímpetum
    Convértat, clade súbita frangatúr sua,
    Ut ílla ad alios dícta et praecepta éxcidant.'
haec cum disputant, hoc student efficere, naturae ob-
sisti nullo modo posse; idem tamen fatentur graviores 20
aegritudines suscipi, quam natura cogat. quae est igi-
tur amentia—? ut nos quoque idem ab illis requira-
mus. Sed plures sunt causae suscipiendi doloris: pri- 72.1
mum illa opinio mali, quo viso atque persuaso aegri-
tudo insequitur necessario. deinde etiam gratum mor-
tuis se facere, si graviter eos lugeant, arbitrantur. ac-
cedit superstitio muliebris quaedam; existumant enim 5
diis inmortalibus se facilius satis facturos, si eorum
plaga perculsi adflictos se et stratos esse fateantur.
sed haec inter se quam repugnent, plerique non vident.
laudant enim eos, qui aequo animo moriantur; qui
alterius mortem aequo animo ferant, eos putant vitu- 10
perandos. quasi fieri ullo modo possit, quod in ama-
torio sermone dici solet, ut quisquam plus alterum dili-
gat quam se. praeclarum illud est et, si quaeris, rec- 73.1
tum quoque et verum, ut eos, qui nobis carissimi esse
debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus; ut vero plus,
fieri nullo pacto potest. ne optandum quidem est in
amicitia, ut me ille plus quam se, ego illum plus quam 5
me; perturbatio vitae, si ita sit, atque officiorum om-
nium consequatur. sed de hoc alias; nunc illud satis
est, non attribuere ad amissionem amicorum miseriam
nostram, ne illos plus quam ipsi velint, si sentiant, plus
certe quam nosmet ipsos diligamus. Nam quod aiunt 10
plerosque consolationibus nihil levari adiunguntque
consolatores ipsos confiteri se miseros, cum ad eos im-
petum suum fortuna converterit, utrumque dissolvitur.
sunt enim ista non naturae vitia, sed culpae. stul-
titiam autem accusare quamvis copiose licet. nam et 15
qui non levantur, ipsi <se> ad miseriam invitant, et qui
suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi
fuerunt, non sunt vitiosiores quam fere plerique, qui
avari avaros, gloriae cupidos gloriosi reprehendunt.
est enim proprium stultitiae aliorum vitia cernere, ob- 20
livisci suorum. Sed nimirum hoc maxume est expri- 74.1
mendum, cum constet aegritudinem vetustate tolli,
hanc vim non esse in die positam, sed in cogitatione
diuturna. nam si et eadem res est et idem est homo,
qui potest quicquam de dolore mutari, si neque de eo, 5
propter quod dolet, quicquam est mutatum neque de
eo, qui dolet? cogitatio igitur diuturna nihil esse in
re mali dolori medetur, non ipsa diuturnitas.