LIBER QUARTUS
  Cum multis locis nostrorum hominum ingenia vir- 4.1.1
tutesque, Brute, soleo mirari, tum maxime in is stu-
diis, quae sero admodum expetita in hanc civitatem
e Graecia transtulerunt. nam cum a primo urbis ortu
regiis institutis, partim etiam legibus auspicia, caeri- 5
moniae, comitia, provocationes, patrum consilium,
equitum peditumque discriptio, tota res militaris di-
vinitus esset constituta, tum progressio admirabilis in-
credibilisque cursus ad omnem excellentiam factus est
dominatu regio re p. liberata. nec vero hic locus est, ut de 10
moribus institutisque maiorum et disciplina ac tem-
peratione civitatis loquamur; aliis haec locis satis ac-
curate a nobis dicta sunt maximeque in is sex libris,
quos de re publica scripsimus. hoc autem loco con- 2.1
sideranti mihi studia doctrinae multa sane occurrunt,
cur ea quoque arcessita aliunde neque solum expetita,
sed etiam conservata et culta videantur. erat enim illis
paene in conspectu praestanti sapientia et nobilitate 5
Pythagoras, qui fuit in Italia temporibus isdem quibus
L. Brutus patriam liberavit, praeclarus auctor nobili-
tatis tuae. Pythagorae autem doctrina cum longe late-
que flueret, permanavisse mihi videtur in hanc civita-
tem, idque cum coniectura probabile est, tum quibus- 10
dam etiam vestigiis indicatur. quis enim est qui putet,
cum floreret in Italia Graecia potentissumis et maxi-
mis urbibus, ea quae magna dicta est, in isque pri-
mum ipsius Pythagorae, deinde postea Pythagoreo-
rum tantum nomen esset, nostrorum hominum ad eo- 15
rum doctissimas voces aures clausas fuisse? quin etiam 3.1
arbitror propter Pythagoreorum admirationem Numam
quoque regem Pythagoreum a posterioribus existima-
tum. nam cum Pythagorae disciplinam et instituta cog-
noscerent regisque eius aequitatem et sapientiam a 5
maioribus suis accepissent, aetates autem et tempora
ignorarent propter vetustatem, eum, qui sapientia ex-
celleret, Pythagorae auditorem crediderunt fuisse. et
de coniectura quidem hactenus. vestigia autem Py-
thagoreorum quamquam multa colligi possunt, paucis 10
tamen utemur, quoniam non id agitur hoc tempore.
nam cum carminibus soliti illi esse dicantur [et] prae-
cepta quaedam occultius tradere et mentes suas a co-
gitationum intentione cantu fidibusque ad tranquilli-
tatem traducere, gravissumus auctor in Originibus dixit 15
Cato morem apud maiores hunc epularum fuisse, ut
deinceps, qui accubarent, canerent ad tibiam clarorum
virorum laudes atque virtutes; ex quo perspicuum est
et cantus tum fuisse discriptos vocum sonis et carmina.
quamquam id quidem etiam duodecim tabulae decla- 4.1
rant, condi iam tum solitum esse carmen; quod ne li-
ceret fieri ad alterius iniuriam, lege sanxerunt. nec
vero illud non eruditorum temporum argumentum est,
quod et deorum pulvinaribus et epulis magistratuum 5
fides praecinunt, quod proprium eius fuit, de qua lo-
quor, disciplinae. mihi quidem etiam Appii Caeci car-
men, quod valde Panaetius laudat epistola quadam,
quae est ad Q. Tuberonem, Pythagoreum videtur. mul-
ta etiam sunt in nostris institutis ducta ab illis; quae 10
praetereo, ne ea, quae repperisse ipsi putamur, aliunde
didicisse videamur. Sed ut ad propositum redeat ora- 5.1
tio, quam brevi tempore quot et quanti poëtae, qui
autem oratores extiterunt! facile ut appareat nostros
omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent.