Atque ego non dubito quin, ut mihi, cui mea filia maxime 2.1.112.7
cordi est, res haec acerba videtur atque indigna, sic uni
cuique vestrum, qui simili sensu atque indulgentia filiarum
commovemini. Quid enim natura nobis iucundius, quid 10
carius esse voluit? quid est dignius in quo omnis nostra
diligentia indulgentiaque consumatur? Homo importunis- 113.1
sime, cur tantam iniuriam P. Annio mortuo fecisti? cur
hunc dolorem cineri eius atque ossibus inussisti, ut liberis
eius bona patria—voluntate patris, iure, legibus tradita—eri-
peres, et cui tibi esset commodum condonares? Quibuscum 5
vivi bona nostra partimur, iis praetor adimere nobis mortuis
bona fortunasque poterit? Nec petitionem, inquit, nec
possessionem dabo. Eripies igitur pupillae togam prae-
textam, detrahes ornamenta non solum fortunae sed etiam
ingenuitatis? Miramur ad arma contra istum hominem 10
Lampsacenos isse, miramur istum de provincia decedentem
clam Syracusis profugisse? Nos si alienam vicem pro
nostra iniuria doleremus, vestigium istius in foro nullum
esset relictum. Pater dat filiae, prohibes; leges sinunt, 114.1
tamen te interponis! De suis bonis ita dat ut ab iure non
abeat; quid habes quod reprehendas? Nihil, opinor. At
ego concedo; prohibe, si potes, si habes qui te audiat, si
potest tibi dicto audiens esse quisquam. Eripias tu volun- 5
tatem mortuis, bona vivis, ius omnibus? Hoc populus
Romanus non manu vindicasset, nisi te huic tempori atque
huic iudicio reservasset?
  Posteaquam ius praetorium constitutum est, semper hoc
iure usi sumus: si tabulae testamenti non proferrentur, tum 10
<ut>, uti quemque potissimum heredem esse oporteret, si is
intestatus mortuus esset, ita secundum eum possessio daretur.
Quare hoc sit aequissimum facile est dicere, sed in re tam
usitata satis est ostendere omnis antea ius ita dixisse, et hoc
vetus edictum translaticiumque esse. Cognoscite hominis 115.1
aliud in re vetere edictum novum, et simul, dum est unde
ius civile discatur, adulescentis in disciplinam ei tradite:
mirum est hominis ingenium, mira prudentia. Minucius
quidam mortuus est ante istum praetorem; eius testamen- 5
tum erat nullum; lege hereditas ad gentem Minuciam
veniebat. Si habuisset iste edictum, quod ante istum et
postea omnes habuerunt, possessio Minuciae genti esset
data: si quis testamento se heredem esse arbitraretur quod
tum non exstaret, lege ageret in hereditatem, aut, pro praede 10
litis vindiciarum cum satis accepisset, sponsionem faceret et
ita de hereditate certaret. Hoc, opinor, iure et maiores
nostri et nos semper usi sumus. Videte ut hoc iste cor-
rexerit. Componit edictum his verbis ut quivis intellegere 116.1
possit unius hominis causa conscriptum esse, tantum quod
hominem non nominat; causam quidem totam perscribit,
ius, consuetudinem, aequitatem, edicta omnium neglegit.
Ex edicto vrbano. Si de hereditate ambigitvr — — 5
si possessor sponsionem non faciet. Iam qui id ad prae-
torem, uter possessor sit? nonne id quaeri oportet, utrum
possessorem esse oporteat? Ergo, quia possessor est, non
moves possessione: si possessor non esset, non dares?
Nusquam enim scribis, neque tu aliud quicquam edicto 10
amplecteris nisi eam causam pro qua pecuniam acceperas.
Iam hoc ridiculum est: Si de hereditate ambigetvr et 117.1
tabvlae testamenti obsignatae non minvs mvltis
signis qvam e lege oportet ad me proferentvr, se-
cvndvm tabvlas testamenti potissimvm possessionem
dabo. Hoc translaticium est: sequi illud oportet, Si 5
tabvlae testamenti non proferentvr. Quid ait? se ei
daturum qui se dicat heredem esse. Quid ergo interest
proferantur necne? Si protulerit, uno signo ut sit minus
quam ex lege oportet, non des possessionem: si omnino
tabulas non proferet, dabis? Quid nunc dicam? neminem 10
umquam hoc postea alium edixisse? valde sit mirum ne-
minem fuisse qui istius se similem dici vellet. Ipse in
Siciliensi edicto hoc non habet; exegerat enim iam mer-
cedem; item ut illo edicto de quo ante dixi, in Sicilia de
hereditatum possessionibus dandis edixit idem quod omnes 15
Romae praeter istum. Ex edicto Siciliensi. Si de
hereditate ambigitvr—.